حضرت فاطمه

از ویکی‌زندگی
(تغییرمسیر از فاطمه زهرا)

حضرت فاطمه، فرزند آخرین فرستاده خدا حضرت محمد بن عبدالله.
فاطمه (علیها سلام) دختر حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) در روز جمعه 20 جمادی‌الثانی سال پنجم[۱] یا دوم[۲] پس از بعثت و بنابر قول اکثر علمای اهل سنت پنج سال پیش از بعثت[۳] به دنیا آمد. با توجه به اختلاف در سال تولد فاطمه، درباره عمر او نیز اختلاف است و از 18 سال[۴] تا 21 سال[۵] و 29 سال[۶] برشمرده‌اند. در روایتی از امام باقر، سن فاطمه، 23 سال گفته شده است.[۷]
برای فاطمه هشت لقب ثبت شده است: صدیقه، مبارکه، طاهره، زکیه، راضیه، مرضیه، محدثه و زهرا.[۸] ام‌ابیها، ام‌الائمه، ام‌الحسن و الحسین، از کنیه‌های مشهور او است.[۹]
فاطمه دارای چهار فرزند به نام حسن، حسین، زینب و ام کلثوم است که همگی از علی بن ابی‌طالب هستند.[۱۰]

فاطمه در قرآن و روایات

سوره کوثر[۱۱] مشخصاً راجع به دختر پیامبر است و آیات مودت[۱۲] ، تطهیر[۱۳] ، مباهله[۱۴] و آیات ابتدایی سوره دهر (انسان)[۱۵] مربوط به اهل‌بیت است که فاطمه هم از آنان است.
پیامبر، فاطمه را بریده شده از بدی‌ها [۱۶] معرفی کرده و او را پاره تن خود و عزیزترین کس[۱۷] دانسته که هر کس او را شاد نماید، پیامبر را شاد کرده و هر کس او را بیازارد، پیامبر را آزرده[۱۸] و خدا و پیامبرش از خوشنودی‌اش، خوشنود و از خشمش، خشمگین می‌شوند.[۱۹]

فاطمه و پیامبر

فاطمه در سختی‌های دوران تبلیغ دین، همراه پیامبر بود.[۲۰] شفقت و مهربانی فاطمه و مراقبت از پدر، موجب دلگرمی پیامبر بود؛ به همین دلیل، پیامبر او را «ام أبیها» نامید.[۲۱] همچنین در حوادثی چون محاصره اقتصادی مسلمانان در شعب أبی‌طالب[۲۲]، هجرت به مدینه[۲۳] و نیز در برخی جنگ‌ها[۲۴] پدر را همراهی کرد.

فاطمه و علی

فاطمه در سال دوم هجرت با امام علی ازدواج کرد. وی همسرش را در همه حال و به شیوه‌های گوناگون تکریم می‌کرد و او را بهترین همسر می‌دانست[۲۵] و چیزی را که در توانش نبود، از او مطالبه نمی‌کرد[۲۶] و در شرایط سخت اقتصادی، بر همسرش خرده نمی‌گرفت[۲۷] بلکه از طریق پشم‌ریسی، کمک‌کار خانواده بود.[۲۸] در خانه با کلمات محبت‌آمیز[۲۹] و در بیرون، با کنیه او را صدا می‌زد.[۳۰] او علی را بهترین یاور برای اطاعت خداوند می‌دانست.[۳۱] به توصیه پیامبر[۳۲] فاطمه کارهای خانه، نظیر آرد کردن گندم، خمیر درست کردن، پختن نان و نظافت را بر عهده گرفته بود و علی کارهای بیرون از منزل، مانند جمع‌آوری هیزم و آبیاری را انجام می‌داد.[۳۳]

اخلاق فاطمه

فاطمه با دیدن پدر برمی‌خاست و بر دستش بوسه می‌زد.[۳۴] او در راز و نیازهای خود، همواره برای دیگران دعا می‌کرد[۳۵] و این‌گونه خیرخواهی و مهرورزی خود را نسبت به هم‌نوعان، جلوه‌گر می‌ساخت.[۳۶] از کثرت عبادت، پاهایش ورم می‌کرد.[۳۷] دست‌هایش به خاطر دستاس و آسیا کردن آرد، پینه بسته و آبله‌گون شده بود.[۳۸] در مواجهه با اغیار، حریم عفاف را رعایت می‌کرد.[۳۹] سخاوتمند و بخشنده بود.[۴۰] در قبال مشکلات و مصیبت‌ها شکیبا بود.[۴۱] به ظواهر دنیا وابسته و دلبسته نبود.[۴۲] پس از پیامبر، راستگوتر از فاطمه یافت نمی‌شد.[۴۳] او همچنین در تربیت فرزندان، بسیار کوشا بود، با آنان بازی می‌کرد، شعر می‌خواند و به قرائت قرآن آنها گوش می‌کرد.[۴۴]

فاطمه در اجتماع

آموزش پرسشگران و تعلیم و تربیت تشنگان معارف دینی،[۴۵] رسیدگی به مستمندان[۴۶] به‌عنوان مسئولیتی اجتماعی،[۴۷] مقدم داشتن گرسنگان بر خویش[۴۸] و ایثار در حق آنان،[۴۹] هدایت‌گری نسبت به طالبان هدایت[۵۰] و مبارزه در راه دین و دفاع از حریم ولایت[۵۱] از جمله اقدامات و فعالیت‌های اجتماعی فاطمه بود.

فاطمه در عرصه سیاسی

هجرت به مدینه،[۵۲] حضور در جبهه‌ها و مداوای مجروحان،[۵۳] تدارک و پشتیبانی رزمندگان،[۵۴] همراهی سپاه اسلام در فتح مکه،[۵۵] شرکت در آیین مباهله،[۵۶] مخالفت با غائله سقیفه و انتخاب ابوبکر به عنوان خلیفه مسلمین،[۵۷] محاجّه با صحابه جهت اثبات شایستگی امام علی برای جانشینی پیامبر،[۵۸] دفاع از امام علی در ماجرای هجوم به خانه‌اش،[۵۹] ناخوشنودی از مسببان وقایع پس از پیامبر،[۶۰] ایراد خطبه فدکیه[۶۱] و خطبه در جمع زنان انصار[۶۲] از مهم‌ترین فعالیت‌های سیاسی فاطمه بوده است.

میراث معنوی فاطمه

از تسبیحات حضرت زهرا،[۶۳] مصحف فاطمه[۶۴] و خطبه فدکیه[۶۵] به‌عنوان میراث معنوی فاطمه یاد می‌شود.

پانویس

  1. کلینی، الکافی، 1363ش، ج1، ص458؛ طوسی، مصباح المتهجد، 1411ق، ص793؛ قمی، منتهی الآمال، 1371ش، ج1، ص247.
  2. مفید، مسار الشیعه، 1414ق، ص54؛ کفعمی، المصباح، 1403ق، ص512.
  3. ابن‌سعد، طبقات الکبری، 1410ق، ج1، ص33 و ج8، ص19؛ بلاذری، أنساب الأشراف، 1417ق، ج1، ص403؛ معروف حسنی، زندگی دوازده امام، 1389ش، ج1، ص66.
  4. کلینی، الکافی، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۴۵۸؛ طبری امامی، دلائل الامامة، ۱۴۱۳ق، ص۱۳۶؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۲۹۰.
  5. معروف حسنی، زندگی دوازده امام، 1389ش، ج1، ص144.
  6. ابن‌اثیر، اسدالغابه، ۱۴۰۹، ج۶، ص۲۲۶.
  7. طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۲۹۰.
  8. قمی، منتهی الآمال، 1371ش، ج1، ص252؛ معروف حسنی، زندگی دوازده امام، 1389ش، ج1، ص68؛ داودی، بانوی بهشتی در عرصه‌های حضور، 1398ش، ص55.
  9. مجلسی، بحار الانوار، ج۴۳، ص۱۶؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ج۳، ص132.
  10. قمی، منتهی الآمال، 1371ش، ج1، ص268؛ معروف حسنی، زندگی دوازده امام، 1389ش، ج1، ص89-90.
  11. سوره کوثر، آیات 1-3.
  12. سوره شوری، آیه 23.
  13. سوره أحزاب، آیه 33.
  14. سوره آل‌عمران، آیه 61.
  15. سوره دهر (إنسان)، آیات 5-12.
  16. قمی، منتهی الآمال، 1371ش، ج1، ص252.
  17. قمی، منتهی الآمال، 1371ش، ج1، ص253؛ معروف حسنی، زندگی دوازده امام، 1389ش، ج1، ص68.
  18. قمی، منتهی الآمال، 1371ش، ج1، ص253؛ معروف حسنی، زندگی دوازده امام، 1389ش، ج1، ص66، 72 و 143.
  19. حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ج3، ص۱۵۴.
  20. ابن‌سعد، طبقات الکبری، 1410ق، ج1، ص163.
  21. داودی، بانوی بهشتی در عرصه‌های حضور، 1398ش، ص91-92.
  22. ابن‌سعد، طبقات الکبری، 1410ق، ج1، ص163.
  23. مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۴ق، ج۲۰، ص۹۶؛ داودی، بانوی بهشتی در عرصه‌های حضور، 1398ش، ص152.
  24. مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۴ق، ج۲۰، ص۹۶.
  25. ابن‌شهرآشوب، مناقب آل‌ابی‌طالب، ۱۳۷۶ق، ج۳، ص۱۳۱.
  26. معروف حسنی، زندگی دوازده امام، 1389ش، ج1، ص70؛ داودی، بانوی بهشتی در عرصه‌های حضور، 1398ش، ص113 و 115.
  27. ابن‌سعد، الطبقات الکبری، 1410ق، ج۸، ص۲۵.
  28. خوارزمی، المناقب، ۱۴۱۱ق، ص۲۶۸.
  29. خوارزمی، المناقب، ۱۴۱۱ق، ص۲۶۸-۲۷۱.
  30. مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۴ق، ج۴۳، ص۱۹۲ و ۱۹۹.
  31. داودی، بانوی بهشتی در عرصه‌های حضور، 1398ش، ص116.
  32. مجلسی ، بحار الانوار،۱۴۰۴ق، ج۴۳، ص ۳۷۹.
  33. کلینی، الکافی، 1363ش، ج5، ص86، ح1؛ صدوق، من لایحضره الفقیه، 1404ق، ج1، ص320؛ حمیری قمی، قرب الإسناد، ۱۴۱۳ق، ص۵۲؛ داودی، بانوی بهشتی در عرصه‌های حضور، 1398ش، ص109.
  34. قمی، منتهی الآمال، 1371ش، ج1، ص254.
  35. قمی، منتهی الآمال، 1371ش، ج1، ص255.
  36. داودی، بانوی بهشتی در عرصه‌های حضور، 1398ش، ص84.
  37. قمی، منتهی الآمال، 1371ش، ج1، ص 255.
  38. قمی، منتهی الآمال، 1371ش، ج1، ص256.
  39. قمی، منتهی الآمال، 1371ش، ج1، ص256.
  40. معروف حسنی، زندگی دوازده امام، 1389ش، ج1، ص88-89.
  41. معروف حسنی، زندگی دوازده امام، 1389ش، ج1، ص88 و 138.
  42. معروف حسنی، زندگی دوازده امام، 1389ش، ج1، ص88 و 134.
  43. معروف حسنی، زندگی دوازده امام، 1389ش، ج1، ص87.
  44. طبسی، چند تابلو برای نصب، تصاویری از زندگی حضرت فاطمه زهرا، 1391ش، ص23.
  45. داودی، بانوی بهشتی در عرصه‌های حضور، 1398ش، ص128-129.
  46. داودی، بانوی بهشتی در عرصه‌های حضور، 1398ش، ص133.
  47. سوره حدید، آیه 18؛ سوره أحزاب، آیه 35.
  48. داودی، بانوی بهشتی در عرصه‌های حضور، 1398ش، ص134، 135-136.
  49. سوره حشر، آیه 9؛ سوره دهر (إنسان)، آیه 5-9.
  50. داودی، بانوی بهشتی در عرصه‌های حضور، 1398ش، ص145-148.
  51. معروف حسنی، زندگی دوازده امام، 1389ش، ج1، ص113.
  52. مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۴ق، ج۲۰، ص۹۶.
  53. مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۴ق، ج۲۰، ص۹۶.
  54. مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۴ق، ج۲۰، ص۲۴۵.
  55. واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۶۳۵.
  56. داودی، بانوی بهشتی در عرصه‌های حضور، 1398ش، ص156.
  57. یعقوبی، تاریخ الیعقوبی،‌ بی‌تا، ج۲، ص۱۲۴.
  58. ابن‌قتیبه دینوری، الامامة و السیاسة، ۱۳۸۰ش، ص۲۹ و ۳۰.
  59. ابن‌قتیبه، الامامة والسیاسه، ۱۴۱۳ق، ج۱ ص۳۰؛ فرهمندپور، «سیره سیاسی فاطمه»، ص۳۰۹-۳۱۶.
  60. بخاری، صحیح البخاری، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۸۲؛ ابن‌قتیبه دینوری، الامامة والسیاسة، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۱.
  61. طبری امامی، دلائل الامامة، ۱۴۱۳ق، ص۱۱۰-۱۲۱؛ جوهری بصری، السقیفة و فدک، ۱۴۱۳ق، ص۱۰۹.
  62. داودی، بانوی بهشتی در عرصه‌های حضور، 1398ش، صص260-265.
  63. صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۲۰ و ۳۲۱؛ صدوق، علل الشرایع، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۳۶۶؛ قمی، منتهی الآمال، 1371ش، ج1، ص256-257.
  64. کلینی، الکافی، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۲۴۱.
  65. آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۸، ص۹۳؛ ج۱۳، ص۲۲۴.

منابع

  • قرآن
  • ابن‌اثیر، علی بن محمد، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۹ق.
  • ابن‌سعد، محمد ، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.
  • ابن شهرآشوب، محمد بن علی، المناقب، قم، علامه، بی‌تا.
  • ابن‌قتیبه دینوری، ابومحمد عبدالله بن مسلم، الامامة والسیاسة، تحقیق علی شیری، قم، شریف رضی، ۱۴۱۳ق.
  • آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعه، بیروت، دارالأضواء، ۱۴۰۳ق.
  • بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۱ق.
  • بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، بیروت ، دارالفکر، ۱۴۱۷ق.
  • جوهری بصری، احمد ‌بن عبدالعزیز، السقیفة و فدک، تحقیق محمدهادی امینی، بیروت، شرکة الکتبی، ۱۴۱۳ق.
  • حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، تحقیق یوسف مرعشلی، بیروت دارالمعرفة، بی‌تا.
  • حمیری قمی، عبدالله بن جعفر، قرب الإسناد، قم، مؤسسة آل‌البیت لإحیاء التراث، ۱۴۱۳ق.
  • خوارزمی، موفق بن احمد، المناقب، تحقیق مالک محمودی، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۱ق.
  • داودی، سعید، بانوی بهشتی در عرصه‌های حضور، قم، انتشارات امام علی بن أبی‌طالب، چاپ سوم، 1398ش.
  • صدوق، محمد بن علی بن‌ بابویه، علل الشرایع، تحقیق سید محمدصادق بحرالعلوم، النجف الاشرف، المکتبة الحیدریة، ۱۳۸۵ق.
  • صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، تحقیق علی‌اکبر غفاری، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۴ق.
  • طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری، قم، مؤسسة آل‌البیت لاحیاء التراث، ۱۴۱۷ق.
  • طبری امامی، محمد بن جریر، دلائل الامامة، قم، مؤسسة البعثة، ۱۴۱۳ق.
  • طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد، بیروت، مؤسسه فقه ‌الشیعه، ۱۴۱۱ق.
  • فرهمندپور، فهیمه، «سیره سیاسی فاطمه»، دانشنامه فاطمی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۳ش.
  • قمی، عباس، منتهی الآمال، قم، هجرت، چاپ ششم، 1371ش.
  • کفعمی، ابراهیم بن علی، المصباح، بیروت، مؤسسه الاعلمی، ۱۴۰۳ق.
  • کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق علی‌اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۳ش.
  • مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ق.
  • مروجی طبسی، محمدجواد، چند تابلو برای نصب (تصاویری از زندگی حضرت فاطمه زهرا، مشهد، آستان قدس رضوی، چاپ هشتم، 1391ش.
  • معروف حسنی، هاشم؛ زندگی دوازده امام، ترجمه محمد مقدس، تهران، امیرکبیر، چاپ ششم، 1389ش.
  • مفید، محمد بن محمد، مسار الشریعه فی مختصر تواریخ الشریعة، تحقیق مهدی نجف، بیروت، دارالمفید، ۱۴۱۴ق.
  • یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ یعقوبی، بیروت، دارصادر، ‌بی‌تا.