شهدای افغانستانی دفاع مقدس

شهدای افغانستانی دفاع مقدس؛ مبارزان افغانستانی که در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران به شهادت رسیده‌اند.

بعد از شروع جنگ ایران و عراق، برخی از مبارزان افغانستانی در قالب تیپ ابوذر و گروهی به صورت داوطلبانه عازم جبهه‌های نبرد شدند. انگیزۀ آنها، عشق به امام خمینی و اطاعت از فرمان او در دفاع از اسلام و نظام اسلامی بود. عده‌ای از این مبارزان در این راه به شهادت رسیدند که بر اساس تحقیق برخی از پژوهشگران تعداد آنها بیش از سه هزار نفر است. خانواده‌های برخی از این شهداء، در ایران زندگی می‌کنند.

تیپ ابوذر

پس از حمله شوروی به افغانستان در سال 1358ش، عده‌ای از مردم افغانستان برای مبارزه با اشغالگران، توسط نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی آموزش داده شدند. این گروه پس از حملۀ عراق به ایران به‌صورت داوطلبانه عازم جبهه‌های نبرد در مرزهای جنوبی و شمال‌غرب ایران شدند. آنها در آغاز، به عضویت یگان‌های مختلفی نظیر تیپ ۲۱ امام رضا، لشکر 5 نصر خراسان و لشکر ۱۷ علی بن ابی‌طالب قم درآمدند. بعدها همین گروه آموزش دیده، «تیپ ابوذر» را پدید آورده و در غرب کشور در محورهای پاوه، نوسود، قله شمشی و تپه شهیدان رجایی و باهنر خط پدافندی تشکیل دادند. تعداد زیادی از نیروهای این تیپ در جبهه‌های نبرد ایران و نیز در مبارزه با ارتش اشغالگر شوروی به شهادت رسیدند. برخی از شهدای تیپ ابوذر عبارت‌اند از: شیرمحمد عسکری، علی رحیمی، غلام‌علی فاضلی، اقبال حیدری، علی‌حسن عالمی، عبدالحسین افتخاری، شریفی، علی‌جمعه رضایی، غلام‌سخی ناصری و عبدالقیوم محمدی. علاوه بر تیپ ابوذر، تعداد دیگری از مبارزان افغانستانی در جبهه‌های نبرد حضور داشتند که از میان آنها نیز تعدادی به شهادت رسیدند.

هدف از حضور در جنگ ایران و عراق

عشق به امام خمینی و اطاعت از فرمان او برای دفاع از اسلام و انقلاب اسلامی، مجاهدین افغانستانی را فارغ از مرزهای جغرافیایی، به جبهه‌های نبرد در ایران کشاند تا با شهادت خود در این مسیر، نشانه‌ای برای اثبات «خون شریکی» دو ملت ایران و افغانستان باشند.

آمار شهدای افغانستانی جنگ ایران و عراق

در نهادهای رسمی جمهوری اسلامی ایران آمار دقیقی از تعداد شهدای افغانستانی جنگ ایران و عراق وجود ندارد؛ علت این امر ادغام برخی از شهدای افغانستانی با شهدای ایرانی و گمنام بودن تعدادی از آنها است. اما بر اساس تحقیق برخی از پژوهشگران افغانستانی، تعداد این شهیدان به بیش از سه هزار نفر می‌رسد.

یادمان و بزرگداشت‌ها

در سال‌های اخیر چندین یادواره و بزرگداشت برای شهدای افغانستانی دوران دفاع مقدس در شهرهای مختلف ایران مانند نجف‌آباد در استان اصفهان، قم و شهر مسجدسلیمان در استان خوزستان برگزار شده است. با وجود این اقدامات، شهدای افغانستانی همچنان نزد بسیاری از ایرانیان، ناآشنا و غریب هستند.

شهدای شاخص افغانستانی

رجبعلی غلامی

وی در شهر لار از توابع کابل به دنیا آمد. پس از حمله نیروهای نظامی شوروی به افغانستان، در سال 1359ش و در حالی که 12 سال داشت به ایران مهاجرت کرد و در بجستان واقع در جنوب خراسان رضوی ساکن شد. رجبعلی در کردستان به‌عنوان تخریب‌چی، دو سال در تیپ ویژۀ شهدا خدمت کرد. او قبل از عزیمت به کردستان تمام درآمد خود را که مبلغ یک‌صدهزار تومان بود، به ستاد کمک‌رسانی به جبهه‌ها تحویل داد. او همچنین در وصیت‌نامه‌اش درخواست کرد که موتورش را فروخته و پول آن را به جبهه‌های حق علیه باطل کمک کنند. رجبعلی در عملیات والفجر 9 بر روی سیم‌های خاردار خوابید تا تعداد زیادی از رزمندگان از روی بدن او عبور ‌کنند. بعد از مجروحیت در حالی که بدنش غرق در خون بود تیری از سوی نیروهای عراقی به چشم چپ او اصابت کرد و به شهادت رسید. هرساله یادواره شهدای بجستان با محوریت شهید رجبعلی غلامی در بجستان برگزار می‌شود که با استقبال بی‌نظیر مردم روبرو شده و در بین 114 شهید بجستان، مزار این شهید مهاجر رونق دیگری دارد.

برادران تفسیری

برادران تفسیری یعنی محمد‌عالم تفسیری و محمد‌آصف تفسیری دو برادر از منطقۀ بلخاب ولایت سرپل در شمال افغانستان و طلبۀ حوزۀ علمیۀ خراسان در روستای سید آباد شهرستان چناران بودند که در سال‌های اولیۀ جنگ تحمیلی در جبهۀ غرب به شهادت رسیده و در بهشت رضای مشهد دفن شدند. خیابانی در بلوار طبرسی شمالی مشهد بنام آنان نامگذاری شده است.

نسیم افغانی

محمدنسیم مرادی معروف به افغانی، در افغانستان به دنیا آمد و پس از حمله شوروی به افغانستان و شهادت پدر، مادر و برخی از اعضای خانواده‌اش، در سال 1358ش به ایران مهاجرت کرد و در شهر مشهد ساکن ‌شد.او با شروع جنگ تحمیلی و به‌واسطه ایمان و اعتقادی که به انقلاب اسلامی و تفکرات امام خمینی داشت، عازم جبهه جنگ شد. نسیم در عملیات فتح خرمشهر، محرم، والفجر مقدماتی و والفجر یک شرکت کرد و سرانجام در عملیات والفجر یک با اصابت خمپاره به شهادت رسید. پیکر شهید نسیم افغانی پس از 37 سال در منطقه عملیاتی والفجر یک (فکه) شناسایی شد. به همراه پیکر این شهید، یک کلاه پشمی و یک کلاه سبز و صورتی که نماد گروهی از مردم افغانستان است، پیدا شد. پیکر او را به دستور آیت‌الله خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران در حرم امام رضا به خاک سپردند و به نماد اتحاد و برادری ایران و افغانستان تبدیل شد.

علی‌دوست شهبازی

وی در سال 1343ش در افغانستان به دنیا آمد. پس از شروع جنگ ایران و عراق به‌واسطه عشق و علاقه به امام خمینی، به ایران آمد و به جبهۀ جنگ رفت. حتی مجروحیت نیز نتوانست مانع از حضور مجدد او در میدان نبرد شود. او سرانجام در مسیر مبارزه با دشمنان اسلام و انقلاب اسلامی به شهادت رسید.

علی‌شاه علی‌جمعه

مبارزی از افغانستان که در جنگ تحمیلی برای دفاع از اسلام عازم جبهه‌ها شد. پس از شهادت، در گلزار شهدای شیراز به خاک سپرده شد. روی سنگ قبر او نوشته شده: «ما همه سرباز توایم خمینی، گوش به فرمان توایم خمینی»

عبدالرحیم جمشیدی

از مبارزانی بود که بدون حضور در ایران از افغانستان عازم جبهه‌های نبرد ایران و عراق شد. وقتی شهید شد او را به ایران منتقل کردند. تا مدت‌ها در معراج شهدا گمنام بود تا اینکه به‌صورت معجزه گونه‌ای به‌وسیله برخی از اتباع افغانستانی مقیم ایران شناسایی شد و در جوار امامزاده عبدالله ورامین به خاک سپرده شد.

مشکلات خانواده شهدای افغانستانی

علیرغم وجود قانون برای رسیدگی به خانواده شهدا و ایثارگران غیرایرانی توسط بنیاد شهید و اعطای تابعیت و اقامت به آنها، خانواده این شهدا که در ایران ساکن هستند مشکلات متعددی مانند عدم پوشش توسط نهادهای مربوطه، عدم اعطای تابعیت و اقامت، عدم بهره‌مندی از حقوق اولیه شهروندی مانند بیمه و اجازۀ تردد دارند.

منابع

• «ابوذرهای افغانستانی در جبهه‌های جنگ ایران»، خبرگزاری دفاع مقدس، تاریخ درج مطلب: 19 تیر 1395ش.
• «اتباع خارجی رزمنده در جنگ تحمیلی و مشکلاتی در پیچ‌وخم قانون»، وب‌سایت شهرآرا، تاریخ درج مطلب: 29 دی 1399ش.
• «از قندهار تا خرمشهر: حکایت عشق ۳۵ ساله خمینیست‌های افغانستانی»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 13 خرداد 1393ش.
• «افغانی‌الاصل است اما قبر پاکش...»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 18 تیر 1393ش.
• «اولین مراسم بزرگداشت شهدای افغانستانی دفاع مقدس»، وب‌سایت خبری شهرداری نجف‌آباد، تاریخ درج مطلب: 17 بهمن 1400ش.
• «بیش از ۲ هزار مزار شهید، یادگار افغانستانی‌ها در ایران»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 3 تیر 1399ش.
• «پیکر مطهر شهید نسیم افغانی چگونه تفحص شد؟»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 31 خرداد 1399ش.
• «تیپ ابوذر چگونه تشکیل شد؟»، وب‌سایت فاش نیوز پایگاه خبری تحلیلی ایثار و شهادت، تاریخ درج مطلب: 23 خرداد 1395ش.
• «در مورد شهید نسیم افغانی چه می‌دانید؟»، وب‌سایت تابناک، تاریخ درج مطلب: 3 تیر 1399ش.
• رجایی، محمدسرور، « «از دشت لیلی تا جزیره مجنون» به چاپ سوم رسید»، خبرگزاری کتاب ایران، تاریخ درج مطلب: 10 آبان 1400ش.
• «رجبعلی غلامی؛ مهاجری شهید از افغانستان که جانش را فدای اسلام کرد»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج: 26 فروردین 1392ش.
• رهیاب (بلخی)، حسین، بلخاب (تاریخ، فرهنگ و اجتماع)، قم، صبح امید دانش، 1401ش.
• «زندگینامه و بخشی از وصیتنامه شهیدافغانی شهید «رجب‌علی غلامی»، وب‌سایت نوید شاهد، تاریخ درج مطلب: 28 دی 1395ش.
• سالاری، یاسر، «روایت تسنیم از یک شهید خاص در بجستان / چرا مردم برای شهید غلامی ارج و قربی فراوان قائلند؟»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج: 25 اردیبهشت 1399ش.
• «شهادتی که نماد دوستی دو ملت شد/ نسیم در جوار امام رئوف آرام گرفت»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 10 تیر 1399ش.
• «شهید افغانستانی که مزارش در ایران زیارتگاه عاشقان است»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج: 27 دی 1393ش.
• «قانون برنامه پنجساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران»، ماده 87، بند پ، وب‌سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تاریخ بازدید: 28 آذر 1401ش.
• مجاهد، سید ظهیر، «همه شهدای افغانستان در دفاع مقدس، مهاجر نبودند»، وب‌سایت خبرفوری، تاریخ درج مطلب: 4 مهر 1398ش.
• «نخستین یادواره شهدای افغانستانی دفاع مقدس در قم برگزار شد»، خبرگزاری دفاع مقدس، تاریخ درج مطلب: 10 اسفند 1400ش.
• «نسیم افغانی شهید پابرهنه سخت‌کوش/ اعتقاداتش او را به جبهه کشاند»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 28 خرداد 1399ش.
• «ویژه برنامه نور فاریاب گرامی داشت شهدای افغانستانی برگزار شد+ تصاویر»، وب‌سایت رویش زاگرس، تاریخ درج مطلب 9 اردیبهشت 1401ش.