تبلیغات انتخاباتی

تبلیغات انتخاباتی؛ از مراحل مهم فرایند انتخابات و عرصۀ شایسته‌گزینی در نظام‌ مردم‌سالاری دینی.

تبلیغات انتخاباتی، در ادبیات سیاسی از مراحل مهم فرايند انتخابات و وسیله‌ای برای شناخت توانایی علمی و مدیریتی داوطلبان انتخابات است. از آنجای که تبلیغات در سبک زندگی اسلامی به‌معنای بیان حقیقت و رساندن پیام دین به مردم و از وظایف پیامبران محسوب می‌شود، تبلیغات انتخاباتی نیز در  نظام جمهوری اسلامی ایران در راستای تبیین حق و ایجاد بصیرت در مردم طراحی و اجرا می‌شود. به‌همین دلیل، اصل بی‌طرفی دولت، صداقت، ايجاد فضاي مناسب و عادلانه براي نامزدها، پرهيز از تضييع حقوق شهروندان، جلوگيري از اسراف و تبذير و ممانعت از ايجاد زمينۀ وابستگي نامزدها و احزاب به باندهاي ذينفوذ مالي و يا قدرت‌هاي خارجي، از ویژگی‌های مهم تبلیغات انتخاباتی در نظام مردم‌سالاری دینی است.

مفهوم‌شناسی

تبلیغات جمع تبلیغ و از ریشۀ عربی «بلَغَ» گرفته شده و در فرهنگ‌های لغت فارسی به‌معنی رسانیدن پیام به مردم و ابلاغ موضوعی با انتشار اخبار به‌وسیلۀ رادیو، تلویزیون و روزنامه آمده است. تبلیغ از ریشۀ لاتین Propagare به‌معنای کاشتن می‌آید اما این واژه در فرهنگ مدرن در مقابل  اصطلاح Propaganda به کار می‌رود که به‌معنای پیام توخالی، دروغ و هیاهوی بی‌محتوا است و بار ارزشی منفی دارد. این اصطلاح در آموزه‌های دینی به‌معنای بیان حقیقت و رسانیدن شرع و دین خدا به مردم بوده که در آیات متعدد قرآنی به آن اشاره شده و از وظایف اصلی پیامبران دانسته شده است. «تبلیغات انتخاباتی» در ادبیات سیاسی وسیله‌ای برای شناخت توانایی‌های نامزدهای انتخاباتی، پیوند میان داوطلبان و مخاطبان، تأثیرگذاری سیاسی بر مردم و ابزاری در مبارزات سیاسی افراد، احزاب و گروه‌های سیاسی به‌منظور ارائۀ برنامه‌ها و اهداف و کسب رأی است اما به نظر محققان چون تبلیغ در سبک زندگی اسلامی به‌معنای بیان حقیقت است، تبلیغات انتخاباتی نیز باید وسیله‌ای برای تبیین حقایق و رساندن پیام حق به مردم باشد. از این رو، تبلیغات انتخاباتی نباید با ویژگی‌های منفی چون دروغ‌پردازی، شایعه‌پراکنی و فریب مردم از معنای حقیقی و دینی آن تجرید شود. به نظر کارشناسان تبلیغات انتخاباتی تحت تأثیر قراردادن نیست، بلکه اقناع مردم از طریق استدلال و بیان حقیقت و ایجاد بصیرت است.

تاریخچه

تبلیغات به‌معنای رساندن پیام و بیان حق در فرهنگ دینی با زندگی واقعی و روزمرۀ انبیای الهی عجین بوده و نخستین وظیفۀ انبیا در طول تاریخ، تبلیغ یا همان بیان حقیقت و راهنمایی انسان‌ها به سمت درست بوده و همیشه در تاریخ جوامع بشری وجود داشته است. اما تبلیغات در وجه سیاسی و فعالیت‌های مرتبط با عالم سیاست، در 1622م، توسط پاپ «گری گوری» پانزدهم در واتیکان شکل گرفت. از قرن هجدهم به بعد تحول محسوس و دوام‌دار در رقابت‌های انتخاباتی به وجود آمد و استعمال تبلیغات در زمینه‌های اجتماعی، سیاسی و بازرگانی نیز رایج شد. مردم ایران در عصر قاجار با تبلیغات انتخاباتی با مفهوم مدرن آن آشنا شدند و تراکت‌های انتخاباتی از نخستین انتخابات آن زمان به جا مانده که نشان‌دهندۀ پخش این آگهی‌های تبلیغات انتخاباتی و نقش آن در میان مردم بوده است. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در 22 بهمن 1357ش انتخابات و تبلغیات انتخاباتی در تحولات سیاسی و اجتماعی کشور  نقش اساسی پیدا کرد؛ برای مثال به دعوت امام خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران و بر مبنای تبلغیات دینی و آگاهی‌بخش، همه‌پرسی نظام جمهوری اسلامی ایران در روزهای ۱۰ و ۱۱ فروردین ۱۳۵۸ش در سراسر کشور برگزار شد که در آن ۲۰ میلیون و ۲۸۸ هزار تن (۹۸ و دو دهم درصد آراء)، به حذف سلطنت و برقراری نظامی اسلامی «بله» گفتند. بعد از آن نیز طی بیش از چهار دهه از عمر نظام جمهوری اسلامی ایران تا کنون، به‌صورت مکرر به آراء مردم مراجعه شده و انتخابات ریاست جمهوری، مجلس خبرگان‌، مجلس شورای اسلامی‌ و انتخابات شوراهای شهری و روستایی همه، بر اساس اصول تبلیغات واقعی و پذیرفته‌شده در نظام مردم‌سالاری دینی برگزار شده است.

اهمیت و جایگاه

در ساختار مردم سالاری دینی و بر اساس قانون اساسی نظام جهوری اسلامی ایران، کسی نمی‏تواند با توسل به زور و یا با توطئه و تبانی و بر اساس خواست گروهی خاص یا احزابی مشخص در مقام رهبری قرارگیرد و یا جایگاه ریاست جمهوری را اشغال کند و یا در مجلس عضویت یابد؛ بلکه تمام مقدرات کشور در همه سطوح داخلی و خارجی آن بر اساس انتنخابات معین می‌شود که تبلغیات انتخاباتی در آن به مثابۀ چراغ راهنما عمل می‌کند. به‌همین دلیل در جمهوری اسلامی ایران نهاد شورای نگهبان موظف است که محیط سالم، آزاد و اطمینان‌بخشی را برای انتخابات فراهم کند و در فرایند تبلیغات انتخاباتی مانع شایعه‌سازی، تهمت‌زدن، افترابستن، تبلیغات مضر و چهره‌سازی رسانه‌های گروهی باشد. رسانه‌های گروهی نیز باید در خدمت آگاهی‌دادن درست به مردم، اجرای کامل و دقیق قانون و در جهت سهولت انتخابات و حفظ حقوق همگانی تلاش کنند تا بازار تهمت و افترا رواج نیابد و مانند کشورهای غربی دروغ و نادرستی جای حقیقت را نگیرد.

تبلیغات انتخاباتی در کشورهای غربی

تبلیغات انتخاباتی در کشورهای غربی نه به‌عنوان حق ویژه‌ برای شهروندان، بلکه به‌عنوان شیوه‌ای برای جلب آراء توسط احزاب سیاسی بوده که با روح حاکم بر نظام سرمایه‌داری گره خورده است. به نظر شهید مطهری کلمۀ تبلیغ در فرهنگ مدرن سرنوشت بدی پیدا کرده و دربارۀ چیزی که حقیقت ندارد، به کار می‌رود؛ اما در آموزه‌های دینی به‌معنای رساندن و شناساندن یک پیام حق و آگاه‌ساختن و معتقدکردن مردم به یک پیام روشن دینی است و تبلیغ پیام دینی نیز وظیفۀ پیامبران خواهد بود. به‌همین دلیل مخاطبان در تبلیغات انتخاباتی کشورهای غربی مانند مصرف‌کنندگان نگریسته می‌شوند. برای مثال تبلیغات انتخاباتی در نظام ارزشی‌ و فرهنگی حاکم بر جامعۀ آمریکا که نماد دموکراسی در غرب محسوب می‌شود، وسیله‌ای برای جلب نظر شهروندان برای خرید است و در آن بده‌بستانی اقتصادی جریان دارد؛ در هر دو شیوه به شهروندان به‌عنوان خریداران یک کالا و خدمات نگریسته می‌شود. به‌همین دلیل، توسل به انواع ابزارها و شیوه‌ها از جمله دروغ و فریب مشروع تلقی می‌شود و اصل ماکیاولی «هدف، وسیله را توجیه می‌کند» در تبلغیات انتخاباتی حاکم است. محققان انتخابات ریاست‌جمهوری 1972م که با رسوایی «واترگیت» همراه بود را نمونه‌ای برای اثبات این مدعا می‌دانند.

ماهیت تبلیغات انتخاباتی در نظام اسلامی

جوهرۀ تبلیغات انتخاباتی در نظام جمهوری اسلامی ایران، شناخت توانایی و احراز صلاحیت علمی، اخلاقی، سیاسی و مدیرتی نامزدها به‌منظور شایسته‌گزینی، ایجاد فضای گفت‌وگوی عمومی و مشارکت در مسایل مهم و اساسی کشور است. از نظر کارشناسان این گفت‌وگو باید سازنده و معطوف به بصیرت‌افزایی برای رسیدن به حق باشد نه تخریب‌کننده. به‌همین دلیل سازوکار تبلیغات انتخاباتی به گونه‌ای تنظیم شده است که امكان شناخت توان علمی و مديريتی نامزد انتخابات را تا حد زیادی مسیر می‌کند و داوطلبان نیز موظف‌اند که با روش‌های مختلف تبليغی اهليت و توان علمی، شناختی و معرفتی خود را براي نمايندگی افراد به اطلاع آنها برساند و آنها را قانع کنند كه او مي‌تواند ارادۀ رأی‌دهندگان را به بهترين وجه متبلور كنند. همچنین تبلیغات انتخاباتی باید امكان شناخت امانت‌داري و توان تجزيه و تحليل عرصۀ سياست و نماندگی از مردم را فراهم کند و چهرۀ نامزد را به‌گونۀ به نمايش بگذارد كه رأي‌دهندگان به توان سياسي او اطمينان حاصل كنند.

اصول اخلاقی تبلیغات انتخاباتی

1. لزوم صداقت

در نظام جمهوری اسلامی ایران که مبتنی بر مردم سالاری دینی بوده و در آن راست‌گویی به‌عنوان نماد اخلاق اسلامی و فرهنگ تشیع محسوب می‌شود، تبلیغات انتخاباتی بر محور صداقت و حفظ آبروی مؤمن استوار است و بر خلاف نظام دموکراسی غربی دروغ، تهمت و افترا شیوۀ قابل پذیرش نیست؛ زیرا رابطۀ اخلاق و سیاست در نظام مردم سالاری دینی، رابطۀ در هم تنیده است كه سیاست را با صداقت تعریف می‌كند. از طرف دیگر، صداقت در فرایند انتخابات به‌ویژه تبلغیات انتخاباتی، نقشی به‌سزا در ایجاد امید و نشاط و روحیۀ اعتماد در افراد و گروه‌های اجتماعی دارد و زمینه را برای تصمیم‌گیری مبتنی بر حقایق هموار می‌کند. همچنین رقابت سالم و گزینش آگاهانۀ شهروندان، در گرو بیان و اعلام صادقانۀ شعارها و برنامه‌های انتخاباتی از سوی کاندیداها و احزاب سیاسی است. اگر نامزدی در فعالیت‌های تبلیغی خود به دروغ متوسل شود، این خطر وجود دارد که وقتی منصب نمایندگی را احراز کرد، با توسل به همان روش و عدم صداقت با موکلان، بزرگ‌ترین اجحاف را در حق آنها روا دارد و به اعتماد آنها خیانت کند.

2. حفظ حریم اشخاص

در نظام مردم سالاری دینی، هدف غایی از  برگزاری انتخابات، حفظ استقلال، خودمختاری، خودشکوفایی و کرامت انسانی است. در این نظام کاندیداها و احزاب سیاسی تنها باید در پی اعلام صادقانۀ برنامه‌ها، فعالیت‌ها و شعارهای خود باشند، نه اینکه در مقام تخریب شخصیت، حرمت و کرامت سایرین برآیند. در قانون اساسی ایران به نوعی از حریم خصوصی افراد در تبلیغات انتخاباتی حمایت شده است. برای مثال مهم‌ترین ماده در قانون انتخابات مجلس که به اصل احترام به اشخاص اشاره کرده، مادۀ  65 است. درحالی كه در نظام‌های سکولار نه تنها بی‌احترامي به حریم اشخاص ممنوع نیست بلكه حرمت‌شکنی افراد یک نوع كمال محسوب شود. براي مثال در آمریکا، به‌ويژه در انتخابات رياست‌جمهوری هيچ خط قرمزی به لحاظ تبليغات وجود ندارد؛ حمله به سوابق كاری، مناسبات خانوادگی و شغلی نامزدها بدون هيچ محدوديتی مجاز است. شايد به‌همين دليل است كه برخی انتخابات در آمریکا را كثيف‌ترين انتخابات جهان لقب داده‌اند.

3. منع اسراف در هزینه‌های تبلیغاتی

بر خلاف نظام‌های سکولار غربی، در جمهوری اسلامی ایران از اسراف و تبذیر در تبلیغات انتخاباتی جلوگیری می‌شود و در اصل 43 قانون اساسی بر منع اسراف تأکید شده است. به باور کارشناسان مهم‌ترین گزینه برای جلوگیری از اسراف و تبذیر و ممانعت از ایجاد زمینه‌های وابستگی نامزدها و احزاب به باندهای ذی‌نفوذ مالی یا قدرت‌های خارجی، پیش‌بینی مقررات مالی تفصیلی برای فعالیت‌های انتخاباتی و تبلیغاتی نامزدها است. پرهیز ار روش‌های فاسد و عوام‌فريبانه انتخابات واقعی و منصفانه مبنی بر جلوگيري ازروش‌هاي فاسد بوده که با نظارت بر هزينه‌هاي مجاز حاصل می‌شود. به نظر اکثر قانونگذاران در نقاط مختلف دنيا، ريشۀ اغلب فسادها در فعاليت‌هاي انتخاباتي را در پول مي‌بينند. به‌همين دلیل، به‌ جاي آنكه تمركز خود را بر نوع تبليعات استوار کنند، تمركز خود را بر كنترل و تحديد هزينه‌ها و اعمال آن در چارچوب قانون استوار كرده‌اند. با اين روش، در نهايت مي‌توان سازمان تبليغاتي را نيز تحت كنترل درآورد.

4. برابری در امکانات تبلیغات انتخاباتی

از اصول مهم در نظام جمهوری اسلامی ایران برای تأمین برابری در تبلیغات انتخاباتی، عدالت در دستیابی به امکانات تبلیغاتی است. برای مثال ممنوعيت انجام هرگونه فعاليت تبليغاتي از تاريخ رسمی اعلام نامزدها از ميز خطابۀ نمازجمعه و يا هر وسيله ديگر كه جنبۀ رسمی و دولتی دارد، ممنوعيت فعاليت تبليغاتی برای نامزدها در ساعات اداری از سوي كارمندان دولتي، ممنوعيت استفاده از وسايل و امكانات وزارتخانه‌ها و مجموعه نهادهايی كه از بودجۀ عمومی به هر مقدار استفاده می‌كنند و ممنوعيت نشريات و مطبوعات متعلق به سازمان‌ها، وزارتخانه‌ها و ادارات دولتي از تبليغ نامزدي ولو به‌صورت درج آگهی، همگی شواهدی از تلاش نظام قانون‌گذاری در جمهوری اسلامی ايران برای رعايت اصل برابری در امكانات تبليغاتی است.

5. رعایت مصالح ملی

از اصول مهم تبلیغات انتخاباتی در نظام جمهوری اسلامی ایران، رعایت مصالح ملی است. به نظر کارشناسان داوطلبان انتخابات باید در فعالیت‌ها و تبلیغات انتخاباتی خود منافع ملی کشور، مصالح و ارزش‌های نظام، حفظ وحدت و امنیت ملی، آرامش و نظم جامعه را رعایت کنند. در چارچوب این اصل، کارشناسان معتقدند که اگر داوطلبان وعده‌ای بدهند که عملی نشود الگوبودن نظام برای منطقه، کارآمدی نظام اسلامی و فقه شیعه تضعیف می‌شود.

حقوق شهروندان در تبلیغات انتخاباتی

درنظام انتخاباتی جمهوری اسلامی ايران همه داوطلبان موظف‌اند که از تضييع حقوق شهروندان اعم از نامزدهای دیگر و يا رأی‌دهندگان پرهیز کنند. برای مثال ممنوعيت الصاق اعلاميه، عكس، پوستر و هرگونه آگهي تبليغاتی بر روي علائم راهنمايی و رانندگی، تابلوی بيمارستان‌ها، تابلوی مدارس و ساير مؤسسات آموزشی دولتی و وابسته به دولت حاكی از تلاش قانون‌گذار در جهت جلوگيری از تضييع حقوق شهروندان است. ممنوعيت پاره و يا محوكردن آگهی‌ها و يا پوسترهای تبليغاتی نامزدها كه در محل مجاز نصب شده و احتساب آن به‌عنوان جرم و مجازنبودن نامزدها و طرفداران آنها به هتك حرمت و حيثيت ساير نامزدها و پيش‌بينی مجازات برای عاملين آنها از جمله مقرراتی است كه برای جلوگيری از تضييع حقوق نامزدها پيش‌بينی شده است.

تبلیغات انتخاباتی از نظر قانون

نظام جمهوری اسلامی ايران كه براساس اصل ششم قانون اساسی بر ضرورت ادارۀ امور عمومی كشور از مجراي انتخابات با تكيه بر آراي عمومي تأكيد كرده، مقررات لازم را در چهارچوب قوانين اسلامی و آيين‌نامه‌های اجرايی براي انتخابات و مقولۀ تبليغات انتخاباتی در آن تدوين کرده زمینۀ لازم را برای تحقق تبلیغات درست و بیان حقیقت فراهم کرده است.

زمان تبليغات

در نظام جمهوری اسلامی ایران برای هر تبلیغ در هر انتخابات، بازۀ زمانی خاص را معین کرده است تا فرصت برابر برای تبلغیات انتخاباتی برای همه نامزدان فراهم شود. برای مثال در انتخابات مجلس شورای اسلامی زمان انجام تبليغات را از هشت روز قبل تا 24 ساعت قبـل از زمان آغاز رأي‌گيري تعيين كرده است.

ممنوعیت‌های تبلیغات انتخاباتی

در نظام مردم‌سالاری دینی برخی از روش‌های تبلیغی به‌دلیل تضاد آن با اصل شایسته‌گزینی ممنوع شده است. برای مثال استفاده از هر گونه پلاکارد، پوستر، دیوار‌نویسی و کاروان‌های تبلیغاتی و استفاده از بلندگوهای سیار در خارج از محیط سخنرانی، همچنین سخنرانی و پرسش و پاسخ از طرف نامزدهای انتخاباتی و طرفداران آنان، پاره يا معدوم و مخدوش‌كردن آگهي‌هاي تبليغاتي نامزدهاي انتخاباتي كه در محل‌هاي مجاز الصاق شده‌اند، در زمان قانوني تبليغات، تبليغ در صدا و سيما، نماز جمعه، وسايل رسمي و دولتي، كاركنان در ساعات اداري، وسايل و امكانات وزارتخانه‌ها، شركت‌هاي دولتي و مؤسسات وابسته بـه شهرداري‌ها، شركت‌هاي وابسته به آنها و نهادها و مؤسساتي كه به هر مقدار از بودجۀ عمومي استفاده مي‌كنند، نهادهايي كه دارايي آنان از اموال عمومي است، نشريات و مطبوعات متعلق به آنها، اعضاي هيأت‌هاي اجرايي، هرگونه الصاق و نـصب اعلاميه، عكس، پوستر، بنر و پارچه‌هاي تبليغاتي روي اماكن بخش خصوصی، تبليغ در محل اخذ رأي، تبليغ عليه داوطلبان ديگر از سوي نامزد يا طرفداران آنها و هرگونه هتك حرمت و حيثيت نامزدهاي انتخاباتي ازسوي عموم مردم ممنوع است.

ستادهای تبلیغات انتخاباتی

به موجب قـانون ستاد تبليغات انتخابات مركزی است كه فعاليت‌هاي تبليغاتی نامزدها مندرج در فصل ششم قانون انتخابات در آن ساماندهی و انجام می‌شود. ستادهای مذكور تنها در مراكزبخش‌ها، شهرها و شهرستان‌ها داير می‌شوند.[

دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای دربارۀ تبلیغات انتخاباتی

آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی ایران در مناسب‌های مختلف، بایدها و نبایدهای تبلیغات انتخاباتی در نظام اسلامی را چنین بیان کرده است:

الف) بایدها

1. رقابت انتخاباتی باید در چهارچوب نظام اسلامی صورت گیرد؛

2. پایندی به قانون اساسی و خط امام خمینی؛

3. مرزها با دشمن کمرنگ نشود؛

4. رفتار با کرامت؛

5. حرف‌زدن و استدلال با مخالفان؛

۶. صداقت عمل در میدان سیاست؛

7. پایبندی به امنیت ملی؛

8. انتخابات را وسیله‌اى براى ناامیدی دشمن ساختن؛

9. رقابت بر سر خدمت؛

10. رعایت انصاف؛

11. نامزدها فقط آنچه را می‌توانند انجام دهند به مردم بگویند.

ب) نبایدها

1. وجهه‌ کشور را تخریب نکنند؛

2. ذهنیت مردم را تخریب نکنند؛

3. برای پیروزشدن به کارهای ظالمانه متوسل نشوند؛

4. بامخالفان و معارضان خود یک جور رفتار نکنند؛

5. دواطلبان دیگران را تخریب نکنند؛

6. اختلاف نظر را به تنازع نرسانند؛

7. از وعده‌های غیر عملى پرهیز شود؛

8. از وعده‌های خلاف قانون پرهیز شود؛

9. داوطلبان خود را با نفی دیگران اثبات نکنند؛

10. از بیت‌المال سوء استفاده نشود؛

11. در تبلیغات، اسراف نشود؛

12. انتخابات ابزار قدرت طلبی نشود؛

13. از مکر و فریب دوری شود؛

14. تبلیغات باید با فضای پروپاگاندای معمول دنیا تفاوت داشته باشد؛

15. بحث دل‌آزار «برنده و بازنده» کنار گذاشته شود.

نظارت بر تبلیغات انتخاباتی

به نظر کارشناسان ضمانت اجرایی قوی، برای وجود ملاک‌های دینی و ارزشی در جوامع مردم‌سالار دینی و جلوگیری از تخلفات انتخاباتی که شامل تبلیغات انتخابانی نیز می‌شود، ضروری است. بر اساس اصل ۹۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، نظارت بر حسن اجرای انتخابات مختلف، از جمله انتخابات مجلس خبرگان رهبری، ریاست‌جمهوری، مجلس شورای اسلامی و مراجعه به آرای عمومی و همه‌پرسی و اصل ۱۱۰ تشخیص صلاحیت داوطلبان ریاست‌جمهوری از وظایف شورای نگهبان است. بر اساس تفسیری که شورای نگهبان در اول خرداد ۱۳۷۰ش از اصل ۹۹ ارائه کرد، این نظارت عام، استصوابی و شامل تمام مراحل انتخابات ازجمله مرحلۀ تبلیغات انتخاباتی و تأیید صلاحیت نامزدها نیز می‌شود.

تسهیلات تبلیغات انتخاباتی

در نظام جمهوری اسلامی، دولت موظف است که به‌منظور تحقق تبلیغات درست و تأمین عدالت‌گستری و هویت محوری، تسهیلات و  امکانات را در اختیار داوطلبان قرار دهند. برای مثال در انتخابات 1402ش برای نخستین‌بار با دستور رئیس جمهور و با هماهنگی شورای نگهبان، ۲۰۰ کانال تلویزیونی ۲۴ ساعته مختص حوزه‌های انتخابیه راه‌اندازی شده است که مدت هفت روز تبلیغات انتخابات مجلس شورای اسلامی فعال می‌شود.

روش‌ها و قالب‌های تبلیغات انتخاباتی

در نظام جمهوری اسلامی ایران، تبلیغات مجاز انتخاباتی با روش‌ها و قالب‌های گوناگون صورت می‌گیرد تا روح تبلیغات که بیان حقیقت است، تحقق پیدا کند. از جمله از طریق صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران (کلیپ معرفی ومناظرۀ انخاباتی)، رسانه‌های محیطی مثل بیلبورد در سطح شهر و یا رسانه‌های مکتوب، مانند بروشور، پوستر و تبلیغات در مجله و روزنامه، ارسال پیامک انبوه، برنامه‌های روابط عمومی و حضور در جلسات و همایش‌ها، تبلیغات حضوری و استفاده از تکنیک چهره‌به‌چهره و برگزاری جلسات تبلیغاتی، ساخت کلیپ‌های تبلیغاتی، رسانه‌های مجازی و حضور در شبکه‌های اجتماعی.

منابع

آدمی ابرقویی، علی و حسین عطوف، شورای نگهبان، تاریخچه و جایگاه، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۲ش.

«آری به جمهوری اسلامی، ۱۲ فروردین روزی برای همه ایرانیان»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۱۲ فروردین ۱۴۰۰ش.

احمدوند، شجاع، «تبلیغات در قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی»، مجلۀ پژوهش حقوق و سیاست، شمارۀ 30، پاییز 1389ش.

«انتخابات در ایران-جمهوری اسلامی»، وب‌سایت مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، تاریخ بازدید: 23 بهمن 1402ش.

«با دستور رئیس‌جمهور ۲۰۰ کانال تلویزیونی تبلیغات انتخابات افتتاح شد»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۰ بهمن ۱۴۰۲ش.

بزرگمهری، مجید، «بررسی تطبیقی تبلیغات در نظام انتخاباتی ریاست جمهوری ایران و فرانسه»، مجلۀ مدرس علوم انسانی، شمارۀ 54، زمستان 1386ش.

«ترجیح دادن منافع ملی بر منافع فردی، یکی از اصول اخلاق انتخاباتی»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: 20 اردیبهشت ۱۳۹۶ش.

حبیب‌نژاد، سیداحمد و داوودی، حدیثه، «الگوی تبلیغات انتخاباتی ایران در پرتو مؤلفه‌های تبلیغات انتخاباتی شایسته»، مجلۀ دانش حقوق عمومی، سال هفتم، شمارۀ 20، تابستان 1397ش، ص73.

خروطی، محمدحسين، «آسیب‌شناسی تبلیغات سیاسی در جمهوری اسلامی ایران مورد مطالعه: انتخابات ریاست جمهوری سال 1392»، نخستین کنفرانس مدیریت تبلیغات، 1394ش.

شاه‌محمدی، عبدالرضا، اقناع و تبلیغ، تهران: زرباف، 1311ش.

«شیوه‌های تبلیغاتی در انتخابات آمریکا»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۲۲ خرداد ۱۳۹۲ش.

قاضي، ابوالفضل، حقوق اساسي و نهادهاي سياسی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1372ش.

گروه اخلاق و تربيت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، منشور اخلاقی انتخابات در جمهوری اسالمی ایران، 1387ش.

گلشن‌پژوه، محمدرضا، بررسی تطبيقی نظام‌های انتخاباتی، تهران، انتشارات مؤسسه فرهنگی، 1388ش.

مصطفی‌زاده، فهيم، ضرورت‌های نظارت شورای نگهبان بر منابع مالی تبلیغات انتخاباتی و چگونگی هزینه‌کرد آن، تهران، دفتر مطالعات حقوق ملت، مركز تحقيقات شوراي نگهبان، 1394ش.

مدنی، سیدجلال‌الدین «انتخابات در ایران، گذشته و حال»، مجلۀ زمانه، شمارۀ 15،  1382ش.

مطهری، مرتضی، امامت و رهبری، تهران، صدرا، 1371ش.

مطهری، مرتضی، حماسه حسینی، تهران، صدرا، 1378ش.

معين، محمد، فرهنگ فارسی معین، تهران، سپهر، 1334ش.

«منافع ملی و مصالح نظام در رأس فعالیت‌ها و تبلیغات انتخاباتی»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۰ش.

نصرالله‌تبار، نیکان، «7 راهکار تبلیغاتی برای افزایش شانس موفقیت در انتخابات»، وب‌سایت پیام‌رسان، تاریخ درج مطلب: 18 اردیبهشت 1400ش.

«نظر رهبر انقلاب درباره چگونگی فضای تبلیغات انتخاباتی»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله العظمی خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 2 خرداد 1392ش.

«نگاهی به تأثیر انتخابات بر جامعه ایران در دورۀ قاجار؛ گفت‌وگو با دکتر علی ططری، پژوهشگر و سندشناس»، وب‌سایت مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 18 اردیبهشت 1398ش.

وحيديان، امير، «گزارش كارشناسي با عنوان ویژه‌نامه تا انتخاب یازدهم؛ بایدها و نبایدهای تبلیغات انتخاباتی»، دفتر مطالعات سياسي مركز پژوهش‌هاي مجلس گروه سياست داخلي، 1392ش.

هدایت‌نیا، فرج‌الله و محمدهادی کاویانی، بررسی فقهی ـ حقوقی شورای نگهبان، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.