عماد مغنیه

عماد مغنیه؛ از فرماندهان خلاق و برجستۀ حزب‌الله لبنان.

عماد مغنیه، بنیانگذار یگان نظامی حزب‌الله لبنان بود که به «مرد سایه» در مقاومت اسلامی شهرت داشت و بسیاری او را مغز متفکر حزب‌‌الله قلمداد ‌می‌کردند‌. عماد مغنیه با بهره‌گیری از الگوی مکتب عاشورا و انقلاب اسلامی ایران در مقابل اشغال‌گری اسرائیل به مقاومت پرداخت و در توامندی‌ نظامی و پیروزی‌های حزب‌الله به‌ویژه جنگ 33روزه نقش محوری داشت.

تولد و تحصیلات

عماد مغنیه معروف به «حاج رضوان»، در ژوئیۀ 1962م در شهر صور لبنان به دنیا آمد و  پس از مدتی از زادگاه خود به ضاحیۀ جنوبی بیروت نقل مکان کرد. در این منطقه دورۀ تحصیلات ابتدایی و دبیرستان خود را گذراند. در نوجوانی به پدرش «فایز مغنیه» که رستوران کوچکی داشت، کمک می‌کرد و در جوانی به دانشگاه آمریکایی بیروت (AUB) وارد شد. وی از نوجوانی به حضور در فضاهای مذهبی علاقه داشت و به‌همین دلیل اوقات طولانی را در مسجد شیخ القبیسی می‌گذراند. او آموزش‌های مذهبی را نیز از مادرش فرا گرفت. 

خانواده

جواد مغنیه در خانواده‌ای فقیر رشد کرد. برادران وی جهاد و فؤاد، در مبارزه با اشغالگری اسرائیل شهید شدند. عماد مغنیه سه فرزند به نام‌های جهاد، فاطمه و مصطفی داشت. جهاد، در ۱۸ ژانویه ۲۰۱۵م در هجوم بالگردهای اسرائیلی به خودروی حامل وی در بلندی‌های جولان سوریه به شهادت رسید. عموی او جواد مغنیه از علما و برجستگان شیعه در لبنان بود که کتاب‌های فقهی او برای شخصیت‌های علمی و دینی شناخته شده ‌است.

ویژگی‌های شخصیتی و تربیتی

جواد مغنیه فرمانده شجاع، متواضع، خلاق، بی‌ادعا و شهادت‌طلب بود که به اندیشیدن عشق می‌ورزید. به ارزش‌ها و باورهای دینی احترام می‌گذاشت. خانوادۀ وی میهن‌دوستی، تعهد به موازین شرعی و عشق به اسلام و اهل‌بیت را از دوران کودکی به او آموخته بودند. وی را انسانی پرهیزکار توصیف کرده‌اند، به‌گونه‌ای که تا آخرین روز زندگی خانۀ شخصی نداشت.

خاستگاه اندیشه‌ای و تربیتی

در تکوین شخصیت جهادی و حرفه‌ای عماد مغنیه علاوه‌بر شاخص‌ها و صفات فردی و خانوادگی، عوامل جامعه‌شناختی، سیاسی و فرهنگی بسیاری دخیل بوده است، ازجمله:

1. اسطوره‌های جهادی و ایمانی در فرهنگ سیاسی و تاریخی شیعه؛

2. مفهوم امامت و پیروی از امام و مراجع دینی؛

3. جامعه‌پذیری در محیط مذهبی خانواده و فضای فرهنگ ایثار و شهادت؛

4. آموزه‌های انقلاب اسلامی ایران و شخصیت امام خمینی؛

5. مبارزات شیعیان لبنان برای دفاع از موجودیت و جایگاه خود در این سرزمین؛

6. سازماندهی جوانان انقلابی در حزب‌الله؛

6. آمنه سلامه، مادر عماد در ساختن خانوادۀ مقاوم و مبارز؛

7. اندیشه‌ها و سیرۀ عملی امام موسی صدر در شکل‌دهی روحیۀ انضباطی و رفتار سازمانی؛

8. آشنایی کامل با جریان‌ها و اندیشه‌های سیاسی معاصر در جامعۀ مسلمان.

اهمیت و جایگاه

عماد مغیه، از فرماندهان مهم حزب‌الله و محور مقاومت بود و به‌دلیل حضور قدرتمند و مؤثر در محور مقاومت اسلامی، در ادبیات رسانه‌های دوست و دشمن به «مرد سایه» شهرت داشت.[15] «مغز متفکر حزب‌الله»، «اسطوره جهاد و مقاومت» و «عامل پیروزی مقاومت در سال‌های ۲۰۰۰م و ۲۰۰۶م» از القاب دیگر وی است. آمریکا و اسرائیل وی را به‌دلیل تنظیم ساختار امنیتی نفوذناپذیر و واردساختن ضربه‌های راهبردی به نظام سلطه و رژیم صهیونیستی، دشمن شماره‌یک خود می‌دانستند. به باور بسیاری از مأموران اطلاعاتی جهان، عماد مغنیه یک نابغه بوده است. دشمنان او را به‌دلیل نبوغ و هوشیاری در جنگ‌های اطلاعاتی و نظامی روباه، ساحر، معما، شبح، استراتژیست، مغز متفکر نظامی و شخصیت شماره ‌دو حزب‌الله لقب داده‌ بودند. وی بیش از 20سال تحت تعقیب دستگاه‌های اطلاعاتی و امنیتی آمریکا و اسرائیل بود و 25 میلیون دلار برای یافتن زنده یا مردۀ او جایزه تعیین کرده بودند.

فعالیت‌ها و مسئولیت‌ها

1. جواد مغنیه در اوایل دهۀ هشتاد میلادی به «نیروی 17» شاخۀ نظامی جنبش آزادی‌‌بخش فلسطین پیوست که نیرویی ویژه برای حفاظت از مبارزان  برجسته و مشهور فلسطین بود. او از همان زمان در عملیات انتقال سلاح از جنبش آزادی‌بخش فلسطین برای مقاومت اسلامی لبنان، نقش اساسی داشت.

2. وی بعد از تجاوز رژیم صهیونیستی در 1982م به جنوب لبنان با جوانان هم‌پیمان خود در ورودی بیروت در منطقۀ خُلد به اشغالگران اسرائیلی حمله کردند.

3. عماد مغنیه پس از تأسیس حزب‌الله لبنان وارد این حزب شد. او پس از اجرای موفقیت‌آمیز چند عملیات‌ به مقام فرماندهی گارد حفاظت مقامات بلندپایۀ حزب‌الله رسید و پس از آن به‌عنوان مسؤول عملیات ویژۀ حزب‌الله انتخاب شد.

4. در پاییز 1362ش طی عملیاتی علیه آمریکا در کویت، به اسارت درآمد، ولی با ترفندهای گوناگون خود را آزاد کرد. پس از آن سازمان جاسوسی آمریکا C.I.A  به شخصیت واقعی او، پی برد.

5. جواد مغنیه در نبردهای حزب الله با ارتش رژیم صهیونستی در 2000م که منجر به آزادی بخش بزرگ جنوب لبنان شد، نقش محوری داشت.

6. در جنگ 33روزه در تابستان 2006م فرماندهی شجاعانه و ابتکارات اطلاعاتی و نظامی او باعث شکست تاریخی ارتش رژیم صهیونیستی شد.

ویژگی‌ها و اصول مبارزاتی عماد مغنیه

مبارزات عماد مغنیه بر ویژگی‌ها و اصول فلسفی و معنوی استوار بوده که از جملۀ آنها تکيه بر داشته‌های خود است. وی در عملیات‌ها از چهار روش تله‌های انفجاری، موشک‌های کاتیوشا، تونل‌ها و منظومۀ ارتباطات بیسیمی بهره می‌برد. تربیت و آماده‌سازی یک ارتش شبه‌نظامی برای جنگ‌های نسل نوین و نامتقارن، نگاه هميشگی به چالش‌ها به‌عنوان فرصت و نه به‌عنوان تهدید، ضعيف نشمردن دشمنان، تأکيد بر ابتکار و نوگرایی، غافلگيری دشمن، صبر استراتژیک، اهميت‌دادن به فنون مخفی‌کاری و پوشش امنيتی و قلمرو فعاليت جهادی نامحدود از دیگر ویژگی‌ها و پایه‌های مبارزاتی عماد مغنیه بود که در موفقیت، پیروزی و محبوبیت محور مقاومت و شکست مکرر دشمن نقش مهم داشت.

رابطۀ عماد مغنیه با ایران

ارتباط عماد مغنیه با ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی آغاز شد و در خلال این روابط زبان فارسی را یاد گرفت و مدتی در دفاع مقدس ایران نیز شرکت کرد.وی چندبار با امام خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، دیدار کرد و امام خمینی او را فرزند خود خوانده بود. به آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر انقلاب اسلامی نیز بسیار نزدیک و علاقه‌مند بود و به تحلیل‌های وی در بارۀ حوادث مختلف اطمینان داشت. همچنین رابطۀ وی با شهید قاسم سلیمانی رابطۀ شخصی، خانوادگی و جهادی بود.

ترور عماد مغنیه

عماد مغنیه در ۱۲ فوریه ۲۰۰۸م در پی انفجار در خودروی بمب‌گذاری‌‌شده توسط اسرائیل در دمشق، پایتخت سوریه، به شهادت رسید و در قبرستان روضة الشهیدین دفن شد.در سال‌های بعد مقامات رژیم صهیونیستی مسئولیت ترور وی را به عهده گرفتند.

واکنش‌ها

آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر انقلاب اسلامی ایران، با انتشار پیام تسلیت، عماد مغنیه را برادر مجاهد مخلص، فداکار، سراپا عشق و شور جهاد فی سبیل الله و مایۀ سربلندی خواند. وی زندگی و مرگ انسان‏‌هایی مانند او را حماسه‌‏ای دانست که ملت‌ها را بیدار می‏‌کند، به جوانان الگو می‏دهد و راه رسیدن به افق‌های روشن را برای همه ترسیم می‏‌کند. آیت‌الله خامنه‌ای جواد مغنیه را از زمرۀ مردان توصیف کرده که زندگی و آسایش و بهره‏‌مندی‌های مادی خود را در راه دفاع از مظلوم و مبارزه با ظلم و استکبار فدا کردند و این ارزش والائی است که همۀ وجدان‌های انسانی در برابر آن سر تعظیم فرود می‏آورند. وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی ترور عماد مغنیه را محکوم کرد و آن را نتیجه و نمونۀ بارز دیگری از تروریسم دولتی رژیم صهیونیستی ارزیابی کرد. سیدحسن نصرالله، دبیر کل حزب‌الله لبنان شهادت عماد مغنیه را بشارت عظیمی برای پیروزی آینده دانست و تأکید کرد که اگر خون شهید «راغب حرب» و سید «عباس موسوی» زمینه‌ساز خروج اشغالگران از جنوب لبنان و پیروزی و سرافرازی مقاومت اسلامی لبنان شد، خون عماد مغنیه نیز به اذن خدا موجب نابودی اسرائیل خواهد شد.

جواد مغنیه در آثار پژوهشگران

دربارۀ زندگی، اندیشه و مبارزات عماد مغنیه چند جلد کتاب نوشته شده است، ازجمله «خورشيد در سايه: زندگی‌نامه و خاطراتی از شهيد عماد مغنيه» توسط الهه آخرتی در 1397ش، «حاج فلسطین: مرور خاطره‌محور و تحلیلی زندگی شخصی، اعتقادی و نظامی شهید حاج عماد مغنیه از کودکی تا شهادت» به قلم الهه آخرتی در 1402ش،  «راز رضوان؛ زندگی‌نامه شهید عماد مغنیه» توسط گروه فرهنگی شهید ابراهیم هادی، «یادگاران 33 (عماد مغنیه)» نوشتۀ سیدمحمد موسوی، «زبرالحدید ۱۴ (عماد مغنیه)» توسط گروه مترجمان الهدی در 1390ش، «ابوجهاد: صد خاطره از شهید عماد مغنیه» به قلم سیدمحمد موسوی در 1396ش، و «فرمانده در سایه (مروری بر زندگی و شهادت حاج عماد مغنیه)» توسط وحید خضاب در 1398ش که تاکنون به چاپ پنجم رسیده است. «در جست‌وجوی شبح» روایت «رابرت بائر» مأمور سابق سازمان سی.آی.ای و مسئول پروندۀ عماد مغنیه در این سازمان است که تلاش برای ترور عماد مغنیه یا حداقل پیدا کردن ردپایی از او در دهۀ 80 میلادی را به تصویر می‌کشد. همچنین چندین مقاله با موضوع عماد مغنیۀ و نقش وی در مبارزات ضد اسرائیلی تدوین شده است.

تصویرپردازی

صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران به‌منظور آشنایی نسل جدید با مبارزان مقاومت اسلامی، با ساخت «انیمیشن رضوان» به داستان‌هایی کوتاه و مستند از سیر زندگی عماد مغنیه با نگاهی هنری پرداخته است.

نام‌گذاری

به پاس خدمات ارزندۀ عماد مغنیه در راه اسلام و نقش الگویی او برای نسل جدید،  خیابانی در تهران و بلواری در قم، به نام وی نام‌گذاری شده است.

منابع

• آذری، علی، «بررسی مکتب سیاسی امنیتی شهید عماد مغنیه»، مجموعه مقالات گام دوم انقلاب؛ الگوی نظام انقلابی تمدن‌ساز، 1399ش.
• «ابوجهاد: صد خاطره از شهید عماد مغنیه»، وب‌سایت گیسوم، تاریخ بازدید: 10 آبان 1403ش.
• «اخلاق انقلابی و رفتار سیاسی شهید حاج عماد مغنیه»، خبرگزاری دفاع مقدس، تاریخ درج مطلب: ۲۶ ارديبهشت ۱۳۹۲ش.
• «از ماجرای حضور عماد مغنیه در جنگ ایران و عراق تا قوت قلب رهبری به سید حسن نصرالله»، خبرگزاری دفاع مقدس، تاریخ درج مطلب: ۲۵ بهمن ۱۳۹۵ش.
• «اعتراف اسرائیل به ترور شهید عماد مغنیه»، وب‌سایت تحلیلی-خبری عصر ایران، تاریخ درج مطلب: 8 مهر 1403ش.
• «انیمیشن شهید عماد مغنیه در استودیو رضوان تولید شد»، خبرگزاری دفاع مقدس، تاریخ درج مطلب: ۲۳ بهمن ۱۳۹۷ش.
• «ایران ترور عماد مغنیه را محکوم کرد»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: 24 بهمن 1386ش.
• بیدقی قره‌بلاغ، آزیتا، رهبری انقلابی سیدحسن نصرالله، تهران، مؤسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور، 1394ش.
• «پیام تسلیت به دبیرکل حزب‌الله لبنان در پی شهادت عماد مغنیه»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 25 بهمن 1386ش.
• جمعی از نویسندگان، پیروزی مقاومت، هویت و فرهنگ پیروزی، ترجمۀ صغرا روستایی، تهران، مؤسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور، 1389ش.
• «حاج عماد مغنيه به روايت همرزمان ايراني»، خبرگزاری مشرق، تاریخ درج مطلب: ۲۶ بهمن ۱۳۹۰ش.
• «حاج فلسطین: مرور خاطره‌محور و تحلیلی زندگی شخصی، اعتقادی و نظامی شهید حاج عماد مغنیه از کودکی تا شهادت»، وب‌سایت خانۀ کتاب و ادبیات ایران، تاریخ بازدید: 10 آبان 1402ش.
• «خورشيد در سايه: زندگی نامه و خاطراتی از شهيد عماد مغنيه»، وب‌سایت بازار کتاب قائمیه، تاریخ درج مطلب: 10 آبان 1403ش.
• «دربارۀ مردی که کابوس رژیم صهیونیستی بود»، وب‌سایت دیگران، تاریخ درج مطلب: 4 اسفند 1395ش.
• «راز رضوان زندگینامه شهید عماد مغنیه»، وب‌سایت انتشارات برات، تاریخ بازدید: 10 آبان 1403ش.
• «روابط صمیمی سردار سلیمانی و عماد مغنیه از زبان عضوحزب الله لبنان»، 27 دی 1399ش.
• «روایت زندگی عماد مغنیه به چاپ پنجم رسید»، خبرگزاری فارس، تاریخ بازید: 10 ابان 1403ش.
• «روضة الشهدا مقاومت اسلامی در لبنان»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۱۸ بهمن ۱۳۹۸ش.
• زارعی، سعدالله، صادق الوعد، تهران، مؤسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور، 1379ش.
• «سالروز شهادت فرمانده جهادی حزب‌الله؛ استراتژی شهید مغنیه در شکست دشمن»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۲۳ بهمن ۱۳۹۶ش.
• «سخنرانی سید حسن نصرالله، دبیر کل حزب الله لبنان، در مراسم تشییع فرمانده شهید حاج عماد مغنیه رضوان الله علیه»، وب‌سات مقاومت اسلامی لبنان، تاریخ درج مطلب: 24 بهمن 1386ش.
• «شهیدی که خونش عامل نابودی اسرائیل است؛ «عماد مقاومت»، خبرگزاری میزان، تاریخ درج مطلب: 24 بهمن 1395ش.
• صبری، انوشه، «مکتب عماد مغنیه، شیوه‌های نوین در جهاد و مبارزه»، مجلۀ مطالعات راهبردی جهان اسلام، شمارۀ 73، 1397ش.
• «عماد مغنیه؛ اسطوره‌ جهاد و مقاومت»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۲۳ بهمن ۱۳۹۴ش.
• «فرمانده در سایه (مروری بر زندگی و شهادت حاج عماد مغنیه)»، وب‌سایت کتابستان، تاریخ بازدید: 10 آبان 1403ش.
• قاسم، نعیم، حزب‌الله لبنان: خط‌ مشی، گذشته و آینده آن، ترجمۀ محمدمهدی شریعتمداری، تهران، اطلاعات، 1393ش.
• «کتاب در جست‌وجوی شبح»، وب‌سایت ایران کتاب، تاریخ درج مطلب: 10 آبان 1403ش.
• «کتاب زبرالحدید ۱۴ (عماد مغنیه)»، وب‌سایت طاقچه، تاریخ بازدید: 10 آبان 1403ش.
• «کتاب عماد مغنیه؛ یادگاران»، وب‌سایت طاقچه، تاریخ بازدید: 10 آبان 1403ش.
• «مکتب عماد مغنیه، شیوه‌های نوین در جهاد و مبارزه»، وب‌سایت نورمگز، تاریخ بازدید: 10 آبان 1403ش.
• میرباقری، یزدان، حماسۀ مقاومت اسلامی در جنوب لبنان، تهران، مؤسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور، 1382ش.
• «نام‌گذاری خیابانی به‌نام شهید عماد مغنیه در تهران»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۱۴ اسفند ۱۳۸۷ش.
• «نام‌گذاري يك خيابان در قم به نام عماد مغنيه»، خبرگزاری ابنا، تاریخ درج مطلب: 26 خرداد 1388ش.
• «هنوز نمی‌دانید امام خمینی(ره) برای شما چه نعمت و قدرتی پدید آورد»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 24 اسفند 1392ش.