لبنان

لبنان؛ کشوری در غرب آسیا و دارای جایگاه جغرافیایی راهبردی در نقطه اتصال سه قارۀ آسیا، آفریقا و اروپا.

لبنان، از کشورهای غرب آسیا است که به‌دلیل سابقۀ تمدنی چندهزارساله، موقعیت ویژه در محل اتصال سه قارۀ آسیا، آفریقا و اروپا، برخورداری از اقوام و مذاهب گوناگون و همجواری با سرزمین‌های اشغالی فلسطین از جایگاه مهمی در جهان اسلام برخوردار است. امروزه لبنان، بخش مهمی از محور مقاومت را نمایندگی می‌کند.

نام‌گذاری

واژۀ «لبنان» از ریشۀ سامی «لبن» به‌معنای «شیر» یا «سفید» است. در حال‌حاضر نام رسمی این کشور «جمهوری لبنان» بوده و به‌دلیل‌ جاذبه‌های طبیعی به «عروس خاورميانه» و به‌دلیل زیبایی‌ها و شباهت بیروت با پایتخت فرانسه به «پاريس خاورميانه» شهرت دارد.

تاریخچه

تاریخ اجتماعیِ لبنان، ریشه در قوم «فنیقی» (کنعانی) دارد که در پیشرفت فرهنگ و تمدن جامعۀ بشری نقش داشته است؛ از جمله، ابداع خط از دستاوردهای مهم آنها محسوب می‌شود. 583 سال قبل از میلاد مسیح، ایرانیان بر فنیقی‌ها مسلط شدند و این سرزمین بیش از دو قرن تحت فرمان پادشاهان هخامنشی قرار داشت. پس از آن تا ورود اسلام به آنجا، ساسانیان و پادشاهان بیزانس (روم شرقی) بر لبنان حکومت کردند. با آغاز گسترش اسلام، لبنان به تصرف خلافت اسلامی درآمد. لبنان در پایان سدۀ یازدهم میلادی جزو قلمرو مسیحیان صلیبی شد و سپس با انقراض دولت صلیبیون، تحت حاکمیت مصر قرار گرفت. در اوایل قرن شانزدهم میلادی، لبنان به تصرف عثمانی درآمد. در میانۀ قرن نوزدهم میلادی بین دو اقلیت مذهبی «مارونی» و «دروزی» که به‌ترتیب از حمایت فرانسه و انگلستان برخوردار بودند، جنگ داخلی درگرفت. در 1923م جامعۀ ملل، این منطقه را به‌صورت رسمی تحت قیمومیت فرانسه قرار داد. در 1943م اولین انتخابات ریاست‌جمهوری لبنان با موافقت فرانسه برگزار و در تاریخ 22 نوامبر 1943م استقلال لبنان از سوی ژنرال دوگل اعلام شد و در 1946م فرانسه و بریتانیا با توافق یکدیگر، لبنان را تخلیه کردند. ایران در ۱۳۲۳ش کشور لبنان را به رسمیت شناخت و در ۱۳۳۴ش در آن کشور سفارتخانه تأسیس کرد.

جمعیت‌شناسی

در سال ۲۰۰۰م حدود چهار میلیون نفر در کشور لبنان ساکن بودند و در سال ۲۰۱۴م، جمعیت ساکن در کشور لبنان حدود شش میلیون نفر تخمین زده شد.آمارها نشان مي‌دهد بيش از هشت ميليون لبناني، خارج از این کشور زندگی مي‌كنند.

زبان و ادیان

زبان رسمی لبنان عربی است، اما هر یک از اقلیت‌های نژادی به زبان خود سخن می‌گویند. زبان فرانسه نیز در لبنان کاربرد دارد. زبان عربی با لهجۀ لبنانی از شاخۀ عربی شامی است و به عربی سوری، فلسطینی و مصری نزدیک است. در لبنان 18 گروه مذهبی به رسمیت شناخته شده‌اند و دارای نماینده در پارلمان هستند. مسلمانان شامل شیعیان، سنی‌ها، دروزی‌ها، علوی‌ها و اسماعیلی‌ها، سه‌چهارم جمعیت لبنان را در بر گرفته‌اند و طوایف مسیحی نیز حدود یک‌چهارم جمعیت لبنان را تشکیل می‌دهند. هر یک از گروه‌های قومی و مذهبی در مناطق خاصی از این کشور سکونت یافته‌اند؛ برای مثال شیعیان به‌طور عمده در جنوب لبنان، دره بقاع و حاشیۀ جنوبی بیروت (ضاحیه)، سنی‌ها در غرب بیروت، طرابلس، منطقه عکار، صیدا و اقلیم خروب، دروزی‌ها در مناطق کوهستانی شامل شوف، عالیه، بیت‌الدین، حاصبیا و راشیا و مسیحیان در شرق بیروت و در متن شمالی، زحله، کسروان، جبیل و جونیهو زندگی می‌کنند.

موقعیت جغرافیایی

لبنان با مساحت 10452 کیلومتر مربع و ارتفاع 3000 متر از دریای آزاد در عرض شمالی 50/33 و 43/33 و طول شرقی 50/35 و 33/ 36 درجه در غرب آسیا و در ساحل شرقی دریای مدیترانه واقع شده که طول مرز ساحلی آن با این دریا به 225 کیلومتر می‌رسد. مرزهای خشکی لبنان  454 کیلومتر است که از شمال و شرق با سوریه (375 کیلومتر) و از جنوب با سرزمین‌های اشغالی فلسطین (79 کیلومتر) هم‌مرز می‌شود.

آب‌و‌هوا

سرزمین لبنان آب‌وهوای مدیترانه‌ای دارد، هوای سواحل در زمستان‌ها سرد و بارانی و در تابستان‌ها گرم و شرجی است. در نواحی بلندتر به‌ویژه کوهستان‌ها، زمستان‌ها با بارش برف همراه بوده و دمای هوا به زیر صفر می‌رسد. بخش‌های دیگر این کشور، تابستان‌های گرم و خشک دارد.

ویژگی‌های اقلیمی

لبنان در غرب آسیا تنها کشوری است که بیابان ندارد. سرزمین لبنان، نیمه‌کوهستانی است و بلندترین قلۀ آن «قرنه سودا» 3083 متر ارتفاع دارد. شهرها و دهکده‌های لبنان در دامنه کوه‌ها و بر فراز قله‌ها و کوهپایه‌ها قرار دارند. اراضی لبنان که در مرحله سوم زمین‌شناسی تکوین یافته، دارای دو سلسله کوه داخلی و ساحلی است که از شمال‌شرقی تا جنوب‌غربی ادامه پیدا کرده و به دو منطقه تقسیم شده است.

تقسیمات اداری

امروزه لبنان به‌لحاظ اداری به پنج استان تقسیم شده است: استان بیروت، استان جبل، استان بقاع، استان شمال و جنوب. مجموع این استان‌ها به 24 شهرستان تقسیم می‌شوند که در راس هر کدام یک فرماندار قرار دارد.

زیرساخت‌های مهم

بندرهای طرابلس، جونیه و بطرون در شمال و بندرهای صیدا و صور در جنوب لبنان از زیرساخت‌های مهم اقتصادی این کشور محسوب می‌شود که نقشی مهم در روابط اقتصادی لبنان با جهان دارد. فرودگاه پیشرفته و بین‌المللی لبنان تمامی نقاط جهان را با بیروت مرتبط می‌سازد و رگ حیاتی ارتباطی و اقتصادی لبنان محسوب می‌شود.

شهرنشینی

مردم لبنان در حدود ۶۰ سال است که به شهرنشینی روی آورده‌اند و بیشتر جمعیت این کشور در شهرها به‌ویژه در پایتخت آن بیروت و اطراف آن سکنی گزیده‌اند. بیش از نیمی از لبنانی‌ها در بیروت، پایتخت این کشور زندگی می‌کنند.

منابع آبی

کشور لبنان به‌دلیل کوهستانی‌بودن رودخانه‌های زیادی دارد که مهم‌ترین آنها «ألعاصی»، «ألکلب» و «اورنتس» است. بزرگترین رودخانه لبنان «لیطانی» نام دارد که با طول 146 کیلومتر از منطقۀ آلیک در 25 کیلومتری جنوب بعلبک سرچشمه می‌گیرد و رو به سمت جنوب به بقاع و از آنجا به کوهستان رسیده و به سوی غرب تا رسیدن به دریای مدیترانه امتداد می‌یابد. پژوهشگران اهمیت رودخانۀ لیطانی برای لبنان را همپای سد بزرگ «اسوان» برای مصر و «سد فرات» برای سوریه می‌دانند. به باور پاره‌ای از کارشناسان این رودخانه می‌تواند منشأ یک بحران بین المللی شود؛ زیرا یکی از هدف‌های اسرائیل در توسعۀ اراضی، دستیابی به آب این رودخانه است.

ساختار سیاسی

کشور لبنان، جمهوری است و سه مقام ارشد آن برای اعضای گروه‌های مذهبی خاص در نظر گرفته شده‌ است. در قانون اساسی اولیه لبنان، مسیحیان از حداکثر امکانات سیاسی و اجتماعی برخوردار بودند. طبق این قانون، رئیس‌جمهور همیشه باید مسیحی مارونی، نخست‌وزیر مسلمان سنی و رئیس مجلس شیعه باشد؛ اما ساختار سیاسی فعلی دولت در لبنان، بر اساس پیمان طائف از سطح ریاست‌جمهوری (قلمرو قدرت مسیحیان) به نخست‌وزیر و پارلمان (قلمرو قدرت مسلمانان) انتقال یافت. به باور تحلیل‌گران، لبنان به سبب داشتن احزاب سیاسی در خاورمیانه بی‌رقیب است؛ اما بیشتر آنها استقلال ندارند. این احزاب همگی دارای شاخه نظامی و نیروهای آشنا به دوره‌های نظامی هستند. در حال‌حاضر احزاب عمده‌ و اثرگذار در صحنۀ سياسي و اجتماعی لبنان عبارتند از: حزب الله، حزب فالانژ (ماروني)، حزب امل، حزب سوسياليست ترقي‌خواه (سکولار) و جنبش «التیار المستقبل» (اصلی‌ترین جنبش سنی‌مذهب در لبنان).

سرمایه‌های علمی و فرهنگی

1. دانشمندان و ادیبان

در لبنان دانشمندان و ادیبان بزرگ در علوم مختلف از جمله شهید اول، شهید ثانی، شیخ بهایی، جبران خلیل جبران و حسن کامل الصباح  پرورش یافته‌اند. همچنین ميخائيل نعيمه، سليم البستانی، جرجی زیدان، ايليا ابوماضی، خلیل مطران، امين الريحانی، خليل حاوی، انسی الحاج، محمدعلی شمس‌الدين، مارون عبود، توفيق يوسف عواد، خليل تقی‌الدين، سهيل ادريس، يوسف حبشی الاشقر و جبور الدويهی از دیگر مشاهیر ادبی لبنان محسوب می‌شوند.

2. هنر

وجود خرده‌فرهنگ‌های مختلف در لبنان به هنر این کشور، هویت متمایز بخشیده و در حال‌حاضر هنر لبنانی در آثار موسیقی آن ظاهر شده و بر دیگر ملت‌های عرب نیز تأثیر گذاشته است. خوانندگان سرشناس جهان عرب بیشتر از لبنان هستند. همچنین نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های مهم بین‌المللی در لبنان برگزار می‌شود که هنرمندان پرآوازۀ جهان و مردم بسیاری از لبنان و کشورهای دیگر را به سوی خود جذب می‌کنند. مهم‌ترین آنها جشنوارۀ تابستانی در بعلبک، بیت‌الدین و بیبلوس است.

3. آموزش و پرورش

مدارس لبنان به سه ردۀ خصوصی، عمومی و نیمه‌خصوصی تقسیم می‌شود. مقطع ابتدایی شامل شش سال، مقطع راهنمایی سه سال و مقطع دبیرستان نیز سه سال است.

4. آموزش عالی

لبنان دارای یک دانشگاه دولتی «الجامعة اللبنانیة» و حدود 40 دانشگاه خصوصی است، ازجمله: دانشگاه آمریکایی بیروت، دانشگاه سنت‌جوزف (وابسته به فرانسه)، دانشگاه اسلامی لبنان (وابسته به مجلس اعلای شیعیان)، دانشگاه عربی بیروت (وابسته به مصر)، دانشگاه بین‌المللی لبنان، دانشگاه لبنانی‌آمریکایی، دانشگاه امام اوزاعی (وابسته به جوامع اسلامی اهل سنت)، دانشگاه نوتردام، دانشگاه بلمند،‌ دانشگاه کسلیک و دانشگاه جنان. از جمهوری اسلامی ایران نیز «جامعة‌المصطفی العالمیه» و «دانشگاه آزاد اسلامی» در لبنان فعالیت می‌کنند. 

5. حوزه‌های علمیه

در مناطق مختلف لبنان به‌ویژه منطقه جبل‌عامل، حدود 40 حوزۀ علمیه دینی وجود دارد که از مهم‌ترین حوزه‌های علمیه شیعه بعد از حوزه نجف و قم محسوب می‌شود.

6. چاپ و نشر

لبنان پایتخت چاپ و نشر خاورمیانه محسوب می‌شود. در طول چند دهه، لبنان مرکز نويسندگان و روشنفكران عرب و عرصه‌ای برای نشر كتاب‌های سياسی و فكری در داخل كشورهای عربی بوده است.

نهاد خانواده در لبنان

نهاد خانواده از مهم‌ترین سرمایه‌های اجتماعی نزد مردم لبنان محسوب می‌شود. علی‌رغم تحول در مناسبات اجتماعی، جامعۀ لبنان همچنان از ویژگی‌های یک جامعۀ سنت‌گرا و مبتنی بر خانواده برخوردار است و نقش‌‌آفرینی وابستگی خانوادگی استمرار دارد. برای مثال از نظر یک فرد لبنانی، وجود فرد با خانواده و برای خانواده مفهوم دارد. این وابستگی در میان همه فرقه‌های مذهبی لبنان با تفاوت‌هایی، قابل مشاهده است.

آداب‌ورسوم لبنانی‌ها

در لبنان به‌دلیل وجود اقوام و مذاهب مختلف، هر قوم و پیروان مذاهب رسوم خاص خود را دارد.

الف) ازدواج

شیوۀ برگزاری مراسم ازدواج میان شیعیان لبنان در مقایسه با آداب و رسوم ازدواج ایرانیان تفاوت چشم‌گیری ندارد. ازدواج درون‌طائفه‌ای در لبنان رایج است و میان دروزی‌ها از شدت بیشتری برخوردار است. ازدواج، میان پیروان مذاهب وابسته به یک دین نیز به‌سختی صورت می‌گیرد. طی چند دهۀ اخیر خانواده‌هایی که می‌خواهند خارج از این سنت‌ها عمل کنند با سفر به خارج از لبنان، اقدام به ثبت ازدواج می‌کنند. روش تعیین مهریه در لبنان میان مسلمانان به دو شکل مقدم و مؤخر صورت می‌گیرد. مهریۀ مقدم باید زود پرداخت شود و مشابه شیربها در برخی از خرده‌فرهنگ‌های ایران است، اما میزان مهریۀ مؤخر سنگین‌تر بوده و عندالمطالبه پرداخت می‌شود. ازدواج نزد مسیحیان لبنان تحت سرپرستی و نظارت کلیسا صورت می‌گیرد و یکی از پنج اصل مقدس محسوب می‌شود که ایمان انسان مسیحی بر آن مبتنی است. مسیحیان در ازدواج، بر کفویت مرد و زن تأکید دارند. مراسم ازدواج با نامزدی آغاز می‌شود که در این امر زن و مرد در برابر کشیش محل اقامت حضور می‌یابند و پس از اجرای رسومی خاص، پیوند آنان ثبت می‌شود. دو طرف باید به سن 17 سال رسیده باشند و هیچ کدام همسری نداشته باشند.

ب) خوش‌آمدگویی

آداب تعامل اجتماعی مردم لبنان تحت تأثیر روحیۀ چندفرهنگی این کشور قرار دارد. برای مثال خوش‌آمدگویی مردم لبنان، ترکیبی از آداب معاشرت فرانسوی و فرهنگ مسلمانان است؛ خوشامدگویی به غریبه‌ها عبارت از یک لبخند گرم و دوستانه و فشردن دست همزمان با گفتن کلمۀ مرحبا (سلام) است. دوستان نزدیک هنگام ملاقات سه بار گونۀ یکدیگر را می‌بوسند که این کار شباهت زیادی به رسوم فرانسوی دارد.

آیین‌ها و مناسک جمعی

آداب و رسوم و سنت‌های مذهبی مسلمانان لبنان با سایر كشورهای اسلامی تفاوت دارد. حدود سه دهه قبل در لبنان عزاداری ایام محرم یا جشن‌ نیمۀشعبان به‌شکل امروز نبود؛ اما به‌دلیل تأثیرات انقلاب اسلامی ایران، در حال‌حاضر لبنانی‌ها تاحدودی شبیه مراسم عزاداری در ایران، به عزاداری در شهادت امام حسین می‌پردازند. در خصوص آیین روز عاشورا در لبنان بار سیاسی این مناسبت بیشتر از بار مذهبی آن است. در بسياري از آيين‌هاي مذهبي شيعيان، مسيحيان حضور مي‌يابند و همچنین در آيين‌هاي ديني مسيحيان، مسلمانان شركت مي‌كنند

رسانه‌های لبنان

لبنان با بیش از یک‌ونیم قرن سابقه در حوزه مطبوعات و فضای باز سیاسی که ناشی از تعدد طوایف است، همواره به بهشت رسانه‌ها معروف بوده و تمام رسانه‌های مهم منطقه‌ای و بین‌المللی در این کشور دفتر و خبرنگار دارند. در لبنان همچنین دانشکده‌ها و مؤسسات آموزشی متعددی ویژۀ روزنامه‌نگاری، رسانه و ارتباطات فعال هستند. مهم‌ترین روزنامه‌های منتشره در لبنان عبارتند از: الاخبار، النهار، المستقبل، الجمهوریة، اللواء، الدیار، البناء، الانوار، البلد، Daily Star، L’Rient Le Jour. مهم‌‌ترین تلویزیون‌های این کشور عبارتند از: المنار، المیادین، الجدید، NBN،LBC ،MTV ، OTV، المستقبل و تلویزیون لبنان.

اقتصاد لبنان

اقتصاد لبنان خصوصی و مبتنی بر شیوۀ بازار آزاد است. بر اساس آمارهای موجود، تولید ناخالص داخلی لبنان در 2019م حدود 52 میلیارد دلار بوده که بعد از بحران اقتصادی به 21.8 میلیارد دلار رسیده است. بخش خدمات شامل تجارت، بانکداری و گردشگری، قبل از بحران اقتصادی بیش از 80 درصد تولید ناخالص داخلی این کشور را به خود اختصاص می‌‌داد. مهم‌ترین بخش‌های اقتصاد لبنان تا سال 2019 عبارت بودند از: خدمات 83درصد، صنعت حدود 13درصد و کشاورزی حدود 4درصد که با بحران اقتصادی و به‌ویژه ورشکستگی بانکی این کشور سهم کشاورزی در سال 2012 به 9درسد و صنعت به 15درصد رسید.

جاذبه‌های گردشگری

لبنان جاذبه‌های گردشگری فراوان دارد که در طول تاریخ بر سبک زندگی مردم این کشور اثرگذار بوده است. برای مثال مناطق ساحلی لبنان در مجاورت دریای مدیترانه، غار جعیتا بیروت (ثبت‌شده به‌عنوان هفتمین مورد از عجایب طبیعی دنیا)، منطقۀ حریصا (محل قرارگیری بزرگ‌ترین مجسمه مریم بعد از برزیل)، روشۀ بیروت، موزۀ مشاهیر لبنان، مسجد بزرگ امری لبنان، مرکز شهر بیروت، خیابان حمرا، موزۀ ملی بیروت، چکا (منطقه ساحلی و شنای لبنان) و زارور (مرکز اسکی و تفریحات زمستانه) از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری این کشور محسوب می‌شود. همچنین جنگل‌های بادام و زیتون اطراف بیروت و درختان نخل، سدر و زیتون بر کرانۀ آن چشم‌اندازهای فوق العاده‌ای به وجود آورده و جاذبۀ توریستی این شهر را دوچندان کرده است. در ۲۰۰۸م روزنامه گاردین چاپ لندن، بیروت را بین ۱۰ شهر برتر گردشگری قرار داد. در ۲۰۰۹م نیویورک تایمز آن را به‌عنوان مقصد سفر پیشنهاد کرد. این کشور در سال‌های 2018 و 2019م پذیرای نزدیک به 2 میلیون گردشگر خارجی بود و سالانه حدود 3.5 میلیارد دلار از این محل درآمد ارزی داشته است.

نماد ملی لبنان

درخت ارز، هنگام استقلال لبنان به‌عنوان نماد لبنان براي پرچم اين كشور انتخاب شد. این درخت با سبزي دايم، بوي خوب و عمر طولاني، در فرهنگ و افسانه‌هاي محلي لبنان جایگاه مهمی دارد.

مناسبت‌ها و تطعیلات ملی لبنان

22 نوامبر، روز استقلال لبنان از فرانسه، به‌عنوان روز ملی در تقویم این کشور ثبت شده و تعطیل رسمی است. هر سال به این مناسبت، آیین‌های ویژه‌ای در سراسر این کشور برگزار می شود. مناسبت‌های اسلامی در لبنان شامل عید فطر (2 روز)، عید قربان (2روز)، میلاد پیامبر اسلام، روز عاشورا و اول سال هجری است. تعطیلات مبتنی بر مناسبت‌های مسیحی نیز عید مارون (9 فوریه)، روز انتقال حضرت مریم (15 اوت)، میلاد حضرت مسیح (25 دسامبر)، جمعۀ بزرگ برای کلیساهای مسیحی شرقی و جمعۀ بزرگ برای کلیساهای مسیحی غربی را شامل می‌شود. آغاز سال نو میلادی و اول ماه می (روز کارگر) نیز در لبنان تعطیل رسمی است.

مناسبات لبنان و ایران

رابطۀ لبنان و ایران ریشه در تاریخ دارد، اما بعد از ظهور اسلام این رابطه بر اساس فرهنگ شیعی و با توجه به مهاجرت علمای شیعۀ منطقۀ جبل ‌عامل از جمله محقق کرکی، شیخ بهایی و شیخ‌ حر عاملی، در زمان حکومت صفویه و نقش آنها در تأسیس حوزه‌های علمیه و تقویت فرهنگ شیعه در ایران، به سبک زندگی مشترک میان هر دو کشور شکل بخشیده است. امروزه نیز این روابط به‌دلیل موقعیت راهبردی لبنان در سیاست خارجی ایران، جمعیت بالای شیعیان در این کشور و نقش حزب‌الله در محور مقاومت اهمیت فراوان دارد.

تجاوز صهونیست‌ها به لبنان

موقعیت جغرافیایی لبنان و همجواری با مرزهای کشور فلسطین، این کشور را همواره در معرض تهاجم رژیم صهیونیستی قرار داده است؛ برای مثال اسرائیل از آغاز اشغال رسمی فلسطین در ۱۹۴۸م و سپس در ۱۹۶۷م (جنگ اعراب و اسرائیل) تا ۱۹۹۶م چندین نوبت لبنان را آماج حملات خود قرار داده است. صهیونیست‌ها تنها در جنگ‌های غرب بیروت، هزاران زن و کودک را کشتند. بمباران فرودگاه بیروت در ۱۹۶۸م، اشغال جنوب لبنان در ۱۹۷۸م و اشغال بخش اعظم لبنان در ۱۹۸۲م و جنگ‌های ۳۳روزه در ۲۰۰۶م که با عملیات دفاعی حزب‌الله لبنان و عقب‌نشینی اسرائیل همراه بود، از دیگر اقدامات تجاوزکارانۀ رژیم صهیونیستی در لبنان محسوب می‌شود. بعد از عملیات طوفان الاقصی توسط گروه‌های مقاومت اسلامی فلسطین در 7 اکتبر 2023م علیه اسرائیل، تجاوزات صهیونیست‌ها علیه لبنان به‌ویژه مناطق مربوط به حزب‌الله لبنان افزایش بی‌سابقه پیدا کرده و منجر به خسارات و کشتار افراد بی‌گناه شده است. ارتش اسرائیل ۲۷ سپتامبر ۲۰۲۴م مرکز فرماندهی حزب‌الله در «ضاحیه» را با ۸۳ بمب یک‌تنی 84 MK  آمریکایی بمباران کرد که بر اثر آن سیدحسن نصرالله، دبیر کل حزب‌الله لبنان به شهادت رسید.

مقاومت اسلامی لبنان

نخستین سازمان مقاومت در لبنان در 1975م توسط امام موسی صدر و دکتر مصطفی چمران به نام «جنبش أمل» تأسیس شد. در 1982م با اتحاد مجموعه‌ای از نیروهای شیعۀ لبنانی و جریان‌های متأثر از انقلاب اسلامی ایران، «حزب‌الله» لبنان شکل گرفت. «سید عباس موسوی» اولین دبیرکل این حزب بود و پس از شهادت او، «سیدحسن نصرالله» رهبری حزب‌الله را در 1992م به‌عهده گرفت و به‌مدت بیش از 30 سال فعالیت سیاسی و اجتماعی، مقاومت لبنان را به اوج قدرت و محبوبیت رساند. وادار کردن رژیم صهیونیستی به عقب‌نشینی از بخش بزرگی از مناطق اشغالی جنوب لبنان در سال 2000، تحمیل شکست تاریخی به ارتش اسرائیل در جنگ 33روزه در 2006م و آزادسازی اسرای لبنانی و فلسطینی در 2008م در مقابل تحویل جنازۀ دو نظامی اسرائیلی از دست‌آوردهای بزرگ حزب‌الله به رهبری سیدحسن نصرالله برای کشور لبنان محسوب می‌شود.

منابع

• «آيا لبنان همچنان چاپخانه كشورهای عربی است؟» خبرگزاری ایبنا، تاریخ درج مطلب: ۵ مهر ۱۳۹۰ش.
• «بیروت چرا عروس خاورمیانه شد؟»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۱۷ مرداد ۱۳۹۹ش.
• پرغو، محمدعلی، تحولات لبنان در گستره تاریخ، تبریز، مرکز بسیج اساتید آذربایجان شرقی، ۱۳۸۴ش.
• پورقیومی، ایوب، تأثیر جنگ ۳۳روزه لبنان بر سیاست خاورمیانه‌ای نومحافظه‌کاران آمریکا، قم، اعتدال، ۱۳۸۷ش.
• ترحینی، محمد احمد، الاسس التاریخیه لنظام لبنان الطائفی، بیروت، دارالآفاق الجدیده، بی‌تا.
• جعفری هرندی، محمد، مروری بر تاریخ فقه و فقها، ری، دانشگاه آزاد اسلامی، ۱۳۹۲ش.
• خسروشیری، علی، انقلاب اسلامی ایران و شیعیان لبنان، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۹ش.
• «دربارۀ لبنان»، وب‌سایت سفارت جمهوری اسلامی ایران در لبنان، تاریخ بازدید: 23 مهر 1403ش.
• «درخت ارز نماد پرچم لبنان»، وب‌سایت مشرق نیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۱ مرداد ۱۳۹۰ش.
• «سیدحسن نصرالله با چه شهید شد»، خبرگزاری فارس، تاریخ بازدید: 7 مهر 1403ش.
• «سیدحسن نصرالله به شهادت رسید»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: 7 مهر 1403ش.
• «سیدحسن نصرالله به شهادت رسید»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 8 مهر 1403ش.
• «سیری در تاریخ و جغرافیای لبنان»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 28 آبان 1388ش.
• شاکر سلماسی، مجید، «معرفی حوزه‌های علمیه معاصر شیعه لبنان»، مجلۀ آینه پژوهش، شمارۀ ۵-۶، آذر و اسفند 1392ش.
• «شباهت‌ها و تفاوت‌های مراسم ازدواج در لبنان و ایران»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۶ مرداد ۱۳۸۹ش.
• صدر هاشمی، سیدمحمد، جامعه و فرهنگ لبنان، تهران، الهدی، 1392ش.
• ضاهر، مسعود، تاریخ لبنان الاجتماعي، بيروت، دار المطبوعات الشرقية، 1984م.
• عمر، عبدالعزیز، تاریخ لبنان الحدیث، بیروت، دارالنهضه العربیه، 2004م.
• «كاج‌ها هنوز در لبنان سبزند»، وب‌سایت روزنامۀ اعتماد ملی، تاریخ درج مطلب: 28 اردیبهشت 1395ش.
• کوردزمن، آنتونی اچ، درس‌هایی از جنگ ۳۳روزه اسرائیل و لبنان، تهران، مؤسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور، ۱۳۸۸ش.
• «لبنان برای برگزاری جشن‌های روز ملی آماده شده است»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۹ آبان ۱۳۷۸ش.
• «لبنان كشوری با طوایف و آداب و رسوم مختلف»، وب‌سایت تحلیلی‌خبری عصر ایران، تاریخ درج مطلب: 27 دی 1397ش.
• مرکز الاستشارات و البحوث، لبنان، تاریخ، جامعه و سیاست در سال‌های ۷۲ـ۷۶، تهران، ترجمه مؤسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور، ۱۳۸۸ش.
• میرزاآقایی، محمدحسین، بازیگران مسیحیت سیاسی در لبنان، تهران، نشر شهر،  ۱۳۸۶ش.
• نادری سمیری، احمد، لبنان، تهران، وزارت امور خارجه، ۱۳۷۶ش.
• «نگاهی به تاریخچۀ لبنان»، وب‌سایت باشگاه خبرنگاران جوانان، تاریخ درج مطلب: 5 فروردین 1392ش.
• نانته، ژاک، تاریخ لبنان، ترجمۀ اسدالله علوی، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۷۹ش.
• «10 جاذبه گردشگری لبنان»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۷ تیر ۱۳۹۶ش.