سیدحسن نصرالله

سیدحسن نصرالله؛ روحانی و چهرۀ سیاسی مشهور جهان اسلام و دومین دبیرکل حزب‌الله لبنان.

سیدحسن نصرالله، چهرۀ سیاسی شناخته‌شدۀ جهان اسلام و از نمادهای مقاومت در برابر اشغالگری صهیونیسم است که با تلاش برای دفاع از حقوق ملت‌های منطقه به شخصیتی محبوب و اثرگذار در جهان تبدیل شد. وی در 1992م پس از ترور «سید عباس موسوی»، رهبر حزب‌الله لبنان شد و بیش از 30 سال در این جایگاه فعالیت کرد. سیدحسن نصرالله نقش مهمی در گسترش روحیۀ مقاومت میان مردم لبنان و فلسطین، عقب‌نشینی ارتش اسرائیل از مرزهای لبنان در سال 2000م و پیروزی حزب‌الله در جنگ 33 روزه در 2006م داشت. سیدحسن نصرالله در 6 مهر 1403ش در حملۀ تروریستی اسرائیل به مقر مرکزی حزب‎الله در ضاحیۀ بیروت، شهید شد.

تولد و خانواده

سیدحسن فرزند سید عبدالکریم، در 31 اگوست 1960م در محلۀ فقیرنشین «البزوریه» در جنوب لبنان به دنیا آمد. وی بزرگ‌ترین فرزند خانواده بود و سه برادر و پنج خواهر داشت. نسب خاندان نصرالله به امام موسی کاظم، پیشوای هفتم شیعیان می‌رسد. وی با فاطمه یاسین ازدواج کرد که حاصل آن پنج فرزند است: محمدهادی، محمدجواد، زینب، محمدعلی و محمدمهدی. محمدهادی، فرزند بزرگ او، در 12 سپتامبر 1997م هنگام درگیری با نیروهای اسرائیل در جنوب لبنان کشته شد. جنازۀ وی به دست صهیونیست‌ها افتاد و یک‌سال بعد در جریان تبادل میان اسرائیل و حزب‌الله، به لبنان بازگردانده شد.

کودکی و نوجوانی

سیدحسن نصرالله از کودکی به مساجد در محله‌های مختلف می‌رفت و به امور مذهبی توجه ویژه‌ای داشت. در نوجوانی به همراه برادران خود در مغازه میوه‌فروشی پدرش کار می‌کرد و پانزده‌ساله بود که به «جنبش امل» پیوست و به‌زودی نمایندۀ این حزب در محل زندگی خود شد.

تحصیلات

سیدحسن نصرالله دورۀ ابتدایی را در مدرسۀ خصوصی «النجاح» در منطقۀ التربویه گذراند و با آغاز جنگ‌های داخلی لبنان در آوریل 1975م همراه خانواده به روستای بازوریه، ‌ زادگاه پدرش منتقل شد و تحصیلات دبیرستان را در شهر صور ادامه داد. سیدحسن مقدمات علوم دینی را در شهر بعلبک فرا گرفت و در 1976م برای فراگیری علوم دینی به نجف در کشور عراق مهاجرت کرد و در 1978م درس‌های مقدماتی حوزه را به پایان رساند. پس از دو سال اقامت در نجف، به‎دلیل فشارهای رژیم بعث عراق، به لبنان بازگشت و در حوزۀ علمیۀ «امام منتظر» که به دست سید عباس موسوی بنا شده بود، تحصیلات حوزوی خود را ادامه داد. در 1989م برای ادامۀ تحصلات خود حوزه علمیه لبنان را ترک کرد و به شهر قم هجرت کرد؛ اما یک سال پس از آن، به اقتضای شرایط اجتماعی و سیاسی در لبنان، به کشور خود برگشت.

ویژگی‌های شخصیتی

سیدحسن نصرالله، مردی خانواده‌دوست بود و بین مردم و با مردم می‌زیست. غذای خانگی می‌خورد و به‌خاطر فرزندان خود تلویزیون تماشا می‌کرد. فروتنی، صداقت، شجاعت و صبوری از صفاتی است که سید‌حسن نصرالله در جهان با آنها معروف است. خوش‌رویی، زیرکی، قدرت بیان، نفوذ کلام و بینش دقیق و سنجیده، دوری از فساد، شفافیت در کار، انضباط و قانونمندی، تعامل و پذیرش دیدگاه‌های دیگران، همنشینی با رزمندگان، اهتمام به امور جوانان و توجه به نیازهای آنها و مهارت قوی در برقراری رابطه با دیگران را از دیگر ویژگی‌های برجستۀ سیدحسن نصرالله ذکر کرده‌اند.

خاستگاه‌اندیشه‌ای و تربیتی

1. سیدحسن نصرالله تحت تاثیر‌اندیشۀ «امام موسی صدر»، رهبر شیعیان لبنان، بود و به‌همین دلیل تصمیم گرفت که همانند وی به درس‌های طلبگی مشغول شود و در جایگاه روحانیت به راهنمایی اخلاقی مردم بپردازد. او در حوزۀ علمیه «امام علی» در شهر بعلبک، مقدمات علوم دینی را نزد اساتید آن حوزه فرا گرفت. مؤسس این حوزه امام موسی صدر بود و توسط سید عباس موسوی اداره می‌شد.

2. در مدت حضور در جنوب لبنان با «سید محمد غروی» امام جمعۀ شهر شیعه‌نشین صور آشنا شد. وی سیدحسن را به تحصیل در حوزه علمیه نجف تشویق کرد و سرانجام نصرالله عازم حوزه علمیه نجف شد.

3. سیدحسن نصرالله خود را تحت تاثیر شخصیت و‌اندیشه‌های امام خمینی، بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران و آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر انقلاب اسلامی ایران می‌دانست و با رویکرد آن دو به‌طور کامل آشنایی داشت. او با مطالعات گستردۀ‌اندیشه‌ها و آثار امام موسی صدر، تفاوت اساسی میان آرای امام خمینی و امام موسی صدر نمی‌دید.به‌دلیل اثرپذیری سیدحسن از‌اندیشه و آرمان‌های انقلابی امام خمینی، بسیاری از شخصیت‌های سیاسی و علمی بعد از شهادت وی نوشتند که «سرنوشت مقلدان خمینی، جز شهادت نیست».

4. حضور سیدحسن نصرالله در قم طی یک سال تحصیل و سپس ارتباط مداوم او با علما و مراجع تقلید بر شکل‌گیری‌اندیشه، پختگی شخصیت علمی و بینش عرفانی وی اثرگذار بود. او علاوه‌بر فراگیری درس فقه و علم اصول در دروس تفسیر قرآن آیت‌الله جوادی آملی نیز حضور می‌یافت. همچنین با علمایی که در عرفان و سلوک شهرت داشتند مانند آیت‌الله محمدتقی بهجت ملاقات می‌کرد و اصول عرفان عملی را جویا می‌شد.

رابطۀ سیدحسن نصرالله با جمهوری اسلامی ایران

سیدحسن نصرالله مدتی بعد از استقرار نظام جمهوری اسلامی، در آبان 1360ش در تهران با امام خمینی دیدار کرد. امام خمینی در این دیدار به وی توصیه کرد که انگارۀ «نمی‌شود با قدرت‌های بزرگ طرف شد» را باور نکند. بعد از این دیدار، سیدحسن نصرالله، برای حمایت از حرکت جهادی حزب‌الله از دست امام خمینی حکمی دریافت کرد. به باور تحلیل‌گران کمتر اتفاق افتاده است که یک جوان 21 ساله از امام خمینی اجازه‌ای برای دریافت وجوهات شرعی دریافت کند و این نشان از شخصیت کم‌نظیر سیدحسن دارد. او در سخنرانی‌های خود نیز از جمهوری اسلامی ایران دفاع می‌کرد و آن را وظیفه‌ای بر اساس قانون وفاداری می‌دانست. سیدحسن نصرالله بعد از پیروزی در جنگ 33 روزه با اسرائیل که در اوج محبوبیت قرار داشت، در 1379ش به تهران سفر کرد و در دیدار با آیت‌الله خامنه‌ای، دست وی را را بوسید و خود را سرباز او خواند.

فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی

1. سیدحسن نصرالله با اتمام دورۀ دبیرستان و هم‌زمان با آغاز جنگ داخلی لبنان وارد جنبش امل شد و به‌عنوان مسئول سازمانی این جنبش، در روستای البازوریه به فعالیت پرداخت. وی هنگام تحصیل در حوزه امام منتظر نیز به فعالیت سازمانی در جنبش امل می‌پرداخت که همان زمان، به‌عنوان عضو دفتر سیاسی آن انتخاب شد.

2. در 1982م با جمعی دیگر از روحانیان و سیاست‌مداران همفکر، از جنبش امل جدا شدند و حزب‌الله لبنان را تاسیس کردند.

3. از 1982 تا 1992م فعالیت‌های خود را در جنبش حزب‌الله متمرکز کرد. وی علاوه‌بر این که در شورای مرکزی حزب حضور داشت مسئول آماده‌سازی نیروهای مقاومت و تاسیس هسته‌های نظامی بود.

5. سیدحسن نصرالله، پس از شهادت سید عباس موسوی در 16 فوریه 1992، با اجماع اعضای حزب‌الله لبنان به‌عنوان دبیرکل آن حزب انتخاب شد و حدود 30 سال در این سمت فعالیت سیاسی و اجتماعی کرد.

6. سیدحسن نصرالله در وفاق ملی لبنان پس از ترور رفیق حریری در 2005م نقش کلیدی ایفا کرد و با تدبیر و آگاهی سیاسی خود نوانست تصمیم‌های دولت آمریکا علیه جنبش حزب‌الله را خنثی کند.

فعالیت‌های مبارزاتی علیه اسرائیل

سیدحسن نصرالله از همان آغاز رهبری حزب‌الله، تداوم مبارزه برای پایان‌دادن به اشغالگری رژیم صهیونیستی را در دستورکار اصلی این جنبش قرار داد تا اینکه پس از چندین سال مبارزه، اسرائیل با سخت‌شدن شرایط، در سال 2000م مجبور به ترک خاک لبنان شد. به باور تحلیل‌گران پیروزی حزب‌الله در جنوب لبنان و کشته‌شدن پسر نصرالله در جنگ با اسرائیل، موجب افزایش محبوبیت حزب‌الله و سیدحسن نصرالله در لبنان شد و او را به اسطورۀ ملی مقاومت نه‌تنها در لبنان بلکه در کشورهای عربی و اسلامی تبدیل کرد.

محبوبیت سیدحسن نصرالله در جهان اسلام

سیدحسن نصرالله علاوه‌بر لبنان، در اغلب کشورهای جهان اسلام و عرب به‌خصوص در مصر، فلسطین اشغالی، کشورهای مغرب عربی، بحرین، عراق، منطقه الشرقیه عربستان، کویت و یمن به‌خاطر مواضع ضد صهیونیستی خود، از محبوبیت زیادی برخوردار بود. برای مثال بسیاری از مسلمانان الجزایر او را به «عمر مختار»، رهبر آزادی‌خواه و مبارز این کشور در برابر استعمار وقت تشبیه می‌کنند. پژوهش مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی پادشاهی اردن سیدحسن نصرالله را جزو 50 شخصیت اثرگذار جهان اسلام و جهان عرب می‌داند.

دیدگاه‌های سیاسی

به نظر پژوهشگران شاکلۀ اصلی دیدگاه سیاسی سیدحسن نصرالله برگرفته از مبانی‌اندیشۀ سیاسی امام خمینی، بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران و آیت‎الله خامنه‌ای، رهبر انقلاب اسلامی ایران است و تفکر ولایت فقیه با قرائت رهبران انقلاب اسلامی ایران، مبنای جهت گیری‌های سیاسی وی را تشکیل ‌می‌داد. او اسرائیل را دشمن مشترک جهان اسلام می‌دانست و معتقد بود که با استفاده از ظرفیت‌های اسلام و کشورهای اسلامی می‌توان رژیم‌صهیونیستی را نابود کرد. از دیدگاه او، جهان اسلام در بحران به‌سر می‌برد و مهم‌ترین این بحران‌ها عبارتند از: حضور رژیم‌صهیونیستی در منطقه، بحران استعمار و بحران گروه‌های تکفیری و سلفی‌گری. به باور سیدحسن نصرالله، فاصله‌گرفتن مسلمانان از اسلام ناب، قوم‌گرایی، فرقه‌گرایی و اهمیت جغرافیای سیاسی جهان اسلام از مهم‌ترین علل وقوع بحران در جهان اسلام‌ است.

سیدحسن نصرالله از نگاه صهیونیست‌ها

مقامات و شخصیت‌های اسرائیلی نیز اظهار نظرهای بسیاری دربارۀ شخصیت سیدحسن نصرالله کرده‌اند:

1. «دنی روبن اشتاین»، روزنامه‌نگار و مستشرق اسرائیلی، سیدحسن نصرالله را شخصیت بزرگی می‌داند که ملت فلسطین و ملل عربی چشم به او دوخته‌اند. به نظر وی شخصیت نصرالله فراتر از جمال عبدالناصر، رئیس‌جمهوری فقید مصر است؛ زیرا عبدالناصر شش روز طی جنگ ژوئن در برابر اسرائیل مقاومت کرد، اما نصرالله در 2006م یک‌چهارم یهودیان ساکن سرزمین‌های اشغالی را بیش از 4 هفته در پناهگاه‌های‌شان محبوس کرد.
2. کمیته حقیقت‌یاب صهیونیستی «وینوگراد» یکی از دلایل شکست رژیم صهیونیستی در جنگ 33 روزه را رادیو و تلویزیون اسرائیل معرفی می‌کند که همواره از قدرت، زیرکی، صداقت و شجاعت سیدحسن نصرالله می‌گفتند.
3. نظرسنجی صورت‌گرفته توسط یکی از مراکز مطالعاتی اسسرائیل طی جنگ 33 روزه نشان داد که 80 درصد یهودیان ساکن سرزمین‌های اشغالی به درستی سخنان نصرالله باور دارند.
4. یکی از نظامیان صهیونیست طی جنگ 33 روزه گفته بود که اگر اسرائیل هم نصرالله می‌داشت، هیچ‌گاه شکست نمی‌خورد.
5. یک روان‌شناس اسرائیلی نیز در تحلیل شخصیت دبیرکل حزب‌الله لبنان، وی را فردی راست‌گو، شجاع و زیرک توصیف می‌کند که از مطالبۀ حقوق خود عقب‌نشینی نمی‌کند.

ترور سیدحسن نصرالله

ارتش اسرائیل روز جمعه 6 مهر 1403ش مطابق 27 سپتامبر 2024م، مرکز فرماندهی حزب‌الله در ضاحیه را با 83 بمب یک‌تنی 84 MK آمریکایی بمباران کرد و مدعی شد که رهبر حزب‌الله را هدف قرار داده است. جنبش حزب‌الله در 7 مهر 1403ش شهادت سیدحسن نصرالله را تایید کرد. ضاحیه، منطقۀ جنوبی بیروت و محل اصلی زندگی شیعیان لبنان است. این منطقه با 28 کیلومتر مربع مساحت، بیش از یک‌ونیم میلیون نفر جمعیت دارد و سفارتخانه برخی کشورها، دفتر سازمان ملل و دفاتر شبکه العالم و المنار را در خود جای داده است.

واکنش‌ها

1. مردم لبنان

مردم لبنان پس از اعلام خبر شهادت سیدحسن نصرالله به خیابان‌ها آمدند و شروع به عزاداری کردند و دولت این کشور نیز سه روز عزای عمومی اعلام کرد. «میشل عون»، رئیس‌جمهور پیشین لبنان با انتشار پیامی، نصرالله را به‌عنوان رهبری برجسته و صادق ستود که مقاومت ملی را در مسیرهای پیروزی و آزادسازی هدایت کرد و به وعده‌هایش وفادار بود. جنبش حزب‌الله لبنان نیز در بیانیه‌ای خود نوشت که با بزرگ‌ترین، مقدس‌ترین و ارزشمندترین شهید در مسیر خود عهد می‌بندد که جهاد را در مقابله با دشمن، در حمایت از غزه و فلسطین و در دفاع از لبنان ادامه دهد.

2. جمهوری اسلامی ایران

آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر انقلاب اسلامی ایران، در پیامی شهادت سیدحسن نصرالله را تسلیت گفت. وی در این پیام، سیدحسن را مجاهد کبیر، پرچمدار مقاومت در منطقه، عالم بافضیلت دینی و رهبر مدبر سیاسی خواند که ده‌ها سال برای دفاع از مردم ستمدیدۀ فلسطین، جهاد کرد. دولت جمهوری اسلامی ایران، 5 روز عزای عمومی اعلام کرد و پرچم سبز گنبد حرم امام رضا نیز به نشانۀ عزا با پرچم سیاه تعویض شد. حوزه‌های علمیه سراسر ایران به مدت سه روز تعطیل شد و مراجع تقلید شیعیان از جمله آیت‌الله سیستانی، آیت‌الله مکارم شیرازی، آیت‌الله جوادی آملی، آیت‌الله نوری همدانی، آیت‌الله سبحانی و آیت‌الله فاضلی بهسودی، هرکدام در پیام‌هایی جداگانه، شهادت سیدحسن نصرالله را تسلیت گفتند. سیاست‌مداران و مسئولان جمهوری اسلامی ایران نیز مانند موحدی کرمانی، رئیس مجلس خبرگان رهبری، مسعود پزشکیان، رییس جمهور اسلامی ایران، محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی، محسنی اژه‌ای، رئیس قوه قضائیه، رؤسای جمهور سابق شامل حسن روحانی و سیدمحمد خاتمی، عباس عراقچی، وزیر خارجه، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه سابق ایران، سیدحسن خمینی و مقامات نظامی کشور مانند محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و سردار سلامی، فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران و بسیاری از شخصیت‌های فرهنگی و هنری شهادت سیدحسن نصرالله را تسلیت گفتند. مردم شهرهای مختلف در سراسر کشور نیز در تجمع اعتراضی به خیابان‌ها آمدند و در محکومیت ترور سیدحسن نصرالله، شعار «مرگ بر اسراییل» و «مرگ بر آمریکا» سر دادند.

3. جامعۀ جهانی

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، حمله اسرائیل به لبنان را بخشی از سیاست اسرائیل در راستای «نسل‌کشی، اشغال و تهاجم» خواند و آن را محکوم کرد. همچنین وی از شورای امنیت سازمان ملل و سایر نهادها خواست تا اسرائیل را مهار و متوقف کنند. آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد، آلمان، یمن، روسیه، عراق، فلسطین و جنبش اسلامی حماس، هرکدام با صدور بیانیۀ جداگانه به ترور سیدحسن نصرالله واکنش نشان دادند. کشورهای عراق، سوریه و یمن نیز 3 روز «عزای عمومی» اعلام کردند. همچنین مردم در کشورهای مختلف، از جمله در فرانسه، هلند، استرالیا، ترکیه، عراق، بحرین، فلسطین، پاکستان، کشمیر، با برگزاری تظاهرات ترور سیدحسن نصرالله در لبنان را به شدت محکوم کردند.

تصویرپردازی

دربارۀ سیدحسن نصرالله و پیرامون اقدامات و فعالیت‌های او، آثار گوناگونی تولید شده است، از جمله:

الف) کتاب‌ها و مقالات

1. «سیدحسن نصرالله؛ انقلابی جنوبی»، نوشتۀ احمد رفعت‌سید؛
2. «سید عزیز»، به کوشش حمید داودآبادی. این کتاب با تقریظ آیت‌الله خامنه‌ای منتشر شده است؛
3. «آزادترین مرد جهان»، تالیف راشد جعفرپور؛
4. «نصرالله»، گفت‌وگوی محمدرضا زائری با سیدحسن نصرالله؛
5. «رهبری انقلابی سیدحسن نصرالله» اثر آزیتا بیدقی قره‌باغ؛
6. صدها مقاله، یادداشت، دل‌نوشته و تحلیل.

ب) فیلم‌ و مستند

دربارۀ سیدحسن نصرالله، فیلم‌ها و مستندهای زیاد تهیه شده است، از جمله: فیلم و مستند «نگاهی به زندگی سیدحسن نصرالله» پخش‌شده از شبکه خبر؛ «منادیان آزادی (قسمت سیدحسن نصرالله)»، پخش‌شده از شبکه خبر؛ مستند 50 دقیقه‌ای «نصرالله در چشم دشمنان»، پخش‌شده از شبکه المیادین این مستند که بر اساس سخنرانی‌های سیدحسن نصرالله و با استفاده از تصاویر، تحلیل کارشناسان و تحلیلگران اسرائیلی تهیه کرده است؛ «حکایة حسن: » این مستند از شبکه العربیه پخش شد و در آن دربارۀ چگونگی قدرت‌یافتن و محبوبیت سیدحسن نصرالله در لبنان مطالبی بیان شده است. پخش این مستند توسط شبکه العربیه، با اعتراض دشمنان سیدحسن نصرالله مواجه شد و مدیر شبکه العربیه به‌دلیل پخش این مستند از سمت خودکنار شد.

ج) آهنگ و کلیپ

1. آهنگ «للسید رب یحمیه»، که کودکان لبنانی به سیدحسن نصرالله تقدیم کرده‌اند؛
2. آهنگ «یا سیدی» با صدای بسام شمس؛
3. آهنگ «احبائی» با صدای جولیا بطرس خوانندۀ مسیحی لبنانی (2006م)؛
4. آهنگ «یا نصرالله» با صدای علاء زلزالی خوانندۀ لبنانی (2007م)؛
5. نماهنگ «امانتدار بانوی دمشق» نخستین اثر دوزبانه به همت ستاد بزرگداشت سرداران شهید جهان اسلام با صدای مجتبی مینوتن و حامد محضرنیا و شعری از میثم حاتم و محسن رضوانی.

د) نام‌گذاری خیابان

بعد از شهیدشدن سیدحسن نصرالله، رئیس شورای شهر تهران از نام‌گذاری معبری به نام «شهید سیدحسن نصرالله» در تهران خبر داد.

سیدحسن نصرالله از نگاه شاعران

شاعران زیادی دربارۀ شخصیت،‌اندیشه و راز محبوبیت سیدحسن شعر سروده‌اند، از جمله، شعری که با این ابیات آغاز می‌شود:

'

چشم بد دور از این قافله ماشاءالله

یک نفر آمده با نام حسن نصرالله

پسر گمشدۀ بنت جبیل است این مرد

تیغ سرخی است که از نسل کمیل است این مرد

صور چشمان تب‌آلودۀ او بیروت است

بند بند نفس ملتهبش باروت است

کیست این مرد؟ مگر غیرت موسی صدر است

که چنین شب همه شب، لیله‌ی چشمش قدر است

یا همان است که غم‌های حسینی دارد

نفسش خاصیت نفس خمینی دارد

این سروده با بیت زیر پایان می‌یابد:

'

غیرت‌الله زمین آی حسن نصرالله

ما به همراه تو هستیم بگو بسم‌الله

منابع

• «برگزاری تظاهرات گسترده مقابل سفارت رژیم صهیونیستی در ترکیه در محکومیت ترور سیدحسن نصرالله»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: 8 مهر 1403ش.
• «بمباران شدید و پیاپی بیروت/ ارتش اسرائیل: هدف، مرکز فرماندهی اصلی حزب الله بود»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: 6 مهر 1403ش.
• «تظاهرات محکومیت ترور شهید مقاومت در کشورهای مختلف»، خبرگزاری صداوسیما، تاریخ درج مطلب: 7 مهر 1403ش.
• «پیام تسلیت به‌مناسبت شهادت جناب سیدحسن نصرالله، دبیرکل شهید حزب‌الله لبنان»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 7 مهر 1403ش.
• «پیام تسلیت دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت‌اللّه فاضلی بهسودی»، پایگاه اطلا‌ع‌رسانی دفتر آیت‌اللّه فاضلی بهسودی، تاریخ درج مطلب: 7 مهر 1403ش.
• «پیام سید حسن خمینی برای شهید سید حسن نصرالله/ سرنوشت مقلدان خمینی جز شهادت نیست/ مسبب واقعی این وحشی‌گری‌ها شیطان بزرگ است»، وب‌سایت جهان نیوز، تاریخ درج مطلب: 7 مهر 1403ش.
• «پیام‌های مراجع تقلید در پی شهادت سیدحسن نصرالله»، خبرگزاری رسا، تاریخ درج مطلب: 8 مهر 1403ش.
• «چهار شخصیتی که شهید نصرالله آنها را بر شخصیت خود موثر می‌دانست»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 8 مهر 1403ش.
• خامه‌یار، حسن، «حزب‌الله و سیدحسن از جنگ‌های داخلی تا جنگ 33 روزه»، وب‌سایت مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر، تاریخ درج مطلب: 2 مرداد 1387ش.
• «درباره سیدحسن نصرالله»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: 18 دی 1398ش.
• «دروس حوزه‌های علمیه 3 روز تعطیل شد»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 8 مهر 1403ش.
• رفعت‌سید، احمد، سیدحسن نصرالله؛ انقلابی جنوبی، قم، معارف، 1394ش.
• «زندگینامه: سیدحسن نصرالله»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: 25 مرداد 1387ش.
• «سبک زندگی سیدحسن نصرالله»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 24 تیر 1397ش.
• «سیدحسن نصرالله با چه شهید شد»، خبرگزاری فارس، تاریخ بازدید: 7 مهر 1403ش.
• «سیدحسن نصرالله به شهادت رسید»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: 7 مهر 1403ش.
• «سیدحسن نصرالله به شهادت رسید»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 8 مهر 1403ش.
• «سیدحسن نصرالله دبیرکل حزب‌الله لبنان که بود؟»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: 7 مهر 1403ش.
• «سیدحسن نصرالله شاگرد کدام علمای حوزه بود؟»، خبر آنلاین، تاریخ درج مطلب: 7 مهر 1403ش.
• «سیدحسن نصرالله که بود؟»، پایگاه اطلاع‌رسانی و خبری جماران، تاریخ درج مطلب: 7 مهر 1403ش.
• «سیدحسن نصرالله: من سخنگوی ایران نیستم»، وب‌سایت روزنامۀ انتخاب، تاریخ درج مطلب: 21 فروردین 1390ش.
• «سیدهادی نصرالله که بود؟»، خبرگزاری بین‌المللی قدس، 21 شهریور 1402ش.
• «شعر: غیرت‌الله زمین آی حسن ‌نصرالله»، وب‌سایت خبرنامۀ دانشجویان ایران، تاریخ درج مطلب: 30 دی 1393ش.
• «قالیباف شهادت سیدحسن نصرالله را تسلیت گفت»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: 7 مهر 1403ش.
• «لبنان 3 روز عزای عمومی اعلام کرد»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 7 مهر 1403ش.
• «ماجرای بوسه نصرالله بر دست رهبر انقلاب»، وب‌سایت مشرق نیوز، تاریخ درج مطلب: 10 اردیبهشت 1392ش.
• «مردم شهرهای مختلف در سوگ شهید راه قدس»، وب‌سایت مشرق نیوز، تاریخ درج مطلب: 8 مهر 1403ش.
• «مسعود پزشکیان شهادت سیدحسن نصرالله را تسلیت گفت»، خبر آنلاین، تاریخ درج مطلب: 7 مهر 1403ش.
• میرچراغ‌خانی، حسین، «بررسی آراء و مواضع سیاسی سیدحسن نصرالله و بازتاب آن در جهان عرب»، وب‌سایت دانشگاه باقرالعلوم، تاریخ بازدید: 7 مهر 1403ش.
• «میشل عون: لبنان فرماندهی برجسته و صادق را از دست داد» خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: 7 مهر 1403ش.
• «نام‌گذاری معبری به نام سیدحسن نصرالله»، خبرگزاری تابناک، تاریخ درج مطلب: 8 مهر 1403ش.
• «نحوه آشنایی سیدحسن نصرالله با امام خمینی/ تاثیرپذیری دبیرکل حزب‌الله از امام و آیت‌الله خامنه‌ای»، وب‌سایت مرکز انقلاب اسلامی، تاریخ درج مطلب: 23 تیر 1399ش.
• «نگاهی به ضاحیه بیروت، محله زندگی سیدحسن نصرالله»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: 11 تیر 1391ش.
• «واکنش جامعۀ جهانی به شهادت سیدحسن نصرالله»، خبرگزرای رسمی حوزه، تاریخ درج مطلب: 7 مهر 1403ش.
• «واکنش شخصیت‌ها و مقامات کشوری و لشکری به شهادت سیدحسن نصرالله»، خبرگزاری میزان، تاریخ درج مطلب: 07 مهر 1403ش.
• «واکنش لبنانی‌ها به خبر شهادت سیدحسن نصرالله»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: 7 مهر 1403ش.
• «واکنش‌ها به شهادت حسن نصرالله دبیر کل حزب الله لبنان»، وب‌سایت نور نیوز، تاریخ درج مطلب: 7 مهر 1403ش.
• «یمن هم 3 روز عزای عمومی در سوگ «سید مقاومت» اعلام کرد» خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: 7 مهر 1403ش.
• «5 روز عزای عمومی درپی شهادت سیدحسن نصرالله»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: 7 مهر 1403ش.