موکب‌داری افغانستانی‌ها

موکب‌داری افغانستانی‌ها‌؛ خدمت‌رسانی داوطلبانۀ افغانستانی‌ها به زوار امام‌ حسین در ایام اربعین.

موکب‌داری افغانستانی‌ها، از رسومی است که در روزهای منتهی به اربعین حسینی و کمی پس از آن، در کنار دیگر موکب‌ها از کشورهای مختلف به‌خصوص عراق، برای استقبال زائران و پذیرایی از آنها همه‌ساله برگزار می‌شود و نقش مهمی در ترویج معنویت و مواسات اسلامی در جامعه دارد.

مفهوم‌شناسی

موکب در لغت، نوعی از رفتار، جماعتی از سواران یا پیادگان و همچنین به معنای سپاه و لشکر آمده است. موکب در اصطلاح، پایگاه خدمت‌رسانی است که در مناسبت‌های مختلف مذهبی شیعه و در مکان‌های مختلف، به‌منظور ارائه خدمت رایگان به مردم از سوی خیرین در قالب خیمه، سازه‌های پارچه‌ای و ساختمان‌ها برپا می‌شود.

تاریخچه

از سال 1395ش، موکب‌های افغانستانی در کنار دیگر موکب‌ها برای پذیرایی از زوار اباعبدالله ‌الحسین، در مسیر راهپیمایی زائران حسینی آغاز به‌ کار کردند. در شهر کربلا اولین موکب افغانستانی به‌نام «موکب یحیی بن زید»، توسط موکب‌داران افغانستان برپا شد و بعد از آن «موکب الامام ‌الحسین» در همان سال در مسیر نجف به ‌کربلا در عمود 270 توسط برخی از خیرین افغانستان برپا شد.

اولین موکب رسمی مهاجرین افغانستانی مقیم ایران به‌نام «موکب شهید مزاری» در 22 عقرب/آبان 1395ش، در مرز شلمچه کار خود را آغاز کرد. در همین‌ سال موکب دیگری از سوی مهاجرین افغانستانی مقیم استان قم، با هدف خدمت‌رسانی 24 ساعته به زوار امام ‌حسین، خارج شهر قم، در جادۀ اراک ایجاد شده است.

خدمات

خادمان موکب‌های افغانستانی در چارچوب فرهنگ شیعیان که خدمت‌رسانی به زائران امام‌ حسین را بسیار ارزشمند می‌دانند، شبانه‌روز و عاشقانه در ایام پیاده‌روی اربعین، خدمت می‌کنند. در بعضی از این موکب‌ها علاوه ‌بر پذیرایی و اسکان، به ارائه خدمات فرهنگی، بهداشتی، درمانی، خیاطی، کفاشی، شست‌وشوی تجهیزات و وسائل زائران و ارائۀ نان گرم وطنی به زوار پرداخته می‌شود. در 1396ش، در موکب شهید مزاری 60 خادم از بانوان افغانستانی مشغول خدمت‎‌گزاری به ‌زوار ابا‌عبدالله بودند و روزانه 470 کیلو برنج با 50 کیلو گوشت برای زائران طبخ شده است. همچنین تعداد قابل توجهی از خادمان موکب‌ها را نوجوانان عاشق امام ‌حسین تشکیل می‌دهند که خدمت به زوار را افتخار خود می‌دانند. موکب حضرت سیدالشهداء تنها در سال 1398ش، در ایام اربعین از 25 هزار زائر پذیرایی به‌عمل آورده است و روزانه بیش از 2500 وعدۀ غذایی بین زائرین توزیع شده است. تعدادی از این موکب‌ها علاوه بر ایام اربعین در مناسبت‌های دیگر مذهبی و یا در هنگام مشکلات مهاجرین نیز به‌خدمت‌رسانی می‌پردازند.‌

موکب فرهنگی

همانگونه که زائران، اربعین را مکتب امام‌ حسین می‌دانند و از راه‌های دور خود را به مراسم اربعین می‌رسانند، مهم‌ترین فعالیت موکب‌ها نیز امروزه علاوه بر پذیرایی، خدمات فرهنگی و تبلیغی و نشر معارف اهل‌بیت و سبک زندگی اسلامی است که از طریق رسانه‌های مختلف در موکب‌ها انجام می‌شود.

نهادهای زمینه‌ساز برپایی موکب‌ها

خاستگاه اصلی موکب‌های افغانستانی، هیئت‌های مذهبی هستند که از دیرباز در اوائل ماه محرم شروع به فعالیت می‌کنند. همچنین نهادهای مردمی دیگر مانند ستاد مرکزی رهبر شهید، نهادهای دولتی جمهوری اسلامی ایران مانند وزارت کشور، ادارۀ اتباع خارجی استان‌ها و ستاد عتباد عالیات، نهادهایی هستند که با موکب‌های افغانستانی‌ها همکاری و مجوز صادر می‌کنند. نهادهای مرتبط در کشور عراق نیز زمینه‌ساز تسهیل برپایی موکب و تردد زوار هستند.

تعداد موکب‌های افغانستانی

در 1401ش، تعداد 150 موکب افغانستانی از نقطۀ صفر مزری بین افغانستان و ایران تا نجف و کربلا با بیش از 22 هزار خادم مستقر شدند. در 1402ش، تنها در مرز شملچه 12 موکب از افغانستانی‌ها مستقر شدند و 3 موکب در مرز چذابه از سوی افغانستانی‌ها مشغول خدمت‌رسانی به زائرانی بودند که از این مرزها وارد عراق می‌شوند. این موکب‌ها از شهرهای مختلف ایران مانند تهران، اصفهان، یزد، خراسان رضوی، شیراز و خوزستان به مرز شلمچه و چذابه آمده‌اند.

کارکرد اجتماعی و فرهنگی

برپایی موکب افغانستانی‌ها در مسیر زائران امام‌ حسین به‌ویژه در داخل ایران و عراق باعث همدلی، همگرایی و شناخت شیعیان از همدیگر، ترویج و تقویت روحیۀ مواسات اسلامی و تقویت و گسترش فرهنگ ایثار، مردم‌دوستی و آشنایی بیشتر با فرهنگ عاشواریی شده است.

منابع

• «آمادگی 150 موکب افغانستان برای زائران اربعین 1401»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 25 خرداد 1401ش.
• اسحاقی، پیمان، «پیاده‌روی اربعین»، در فرهنگ سوگ شیعی، تهران، خیمه، ۱۳۹۵ش.
• «با موکب‌داران مهاجر افغانستانی در مرز شلمچه»، خبرگزاری صدای افغان (آوا)، تاریخ درج مطلب: 12 سنبله 1402ش.
• «تاریخچۀ شکل‌گیری زیارت و اربعین از جابر بن انصاری تا امروز»، وب‌سایت شفقنا، تاریخ درج مطلب: 5 مهر 1400ش.
• «خدمت‌رسانی خادمان افغانی به زوار حسینی در مرز شلمچه»، باشگاه خبرگزاری جوان، تاریخ درج مطلب: 14 آبان 1396ش.
• دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 4 شهریور 1402ش.
• «دیدار هیئت سید الشهداء (موکب اربعین) مهاجران افغانستانی مقیم قم با رئیس کمیته فرهنگی و آموزشی اربعین»، وب‌سایت الاربعین، تاریخ درج مطلب: 18 اسفند 1400ش.
• «راه‌اندازی موکب‌های افغانستانی در مسیر نجف-کربلا»، خبرگزاری آوا، تاریخ درج مطلب: 26 عقرب 1395ش.
• «مهاجر الی‌الحسین؛ موکب‌های مهاجرین افغانستانی در راهپیمایی اربعین»، خبرگزاری صدای افغانستان (آوا)، تاریخ درج مطلب: 27 عقرب 1395ش.
• «موکب افغانستانی‌ها به‌صورت شبانه‌روزی در حال خدمت‌رسانی به زائرین اربعین است»، خبرگزاری آوا، تاریخ درج مطلب: 27 عقرب 1395ش.
• «موکب افغانستانی‌ها در مرز شلمچه»، وب‌سایت تلوبیون، تاریخ انتشار: 11 شهریور 1402ش.
• «موکب افغانستانی‌های مقیم ایران در چذابه»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 6 شهریور 1402ش.
• «موکب شهید مزاری در مرز شلمچه برای خدمت‌رسانی زائران اربعین حسینی آغاز به کار کرد»، وب‌سایت شفقنا، تاریخ درج مطلب: 24 آبان 1395ش.
• «میزبانی از زائران افغانستانی اباعبدالله الحسین در موکب‌های خراسان جنوبی»، خبرگزاری صدا و سیما، تاریخ درج مطلب: 15 شهریور 1402ش.
• «نخستین موکب افغانستانی‌ها در کربلای معلی؛ لذت خدمت مهاجرین به زائران حرم»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 1 آذر 1395ش.