زن در انقلاب اسلامی

زن در انقلاب اسلامی؛ نقش و اقدامات مؤثر زنان در تحقق انقلاب اسلامی.

زنان به‌عنوان نیمی از جمعیت جامعه، نقش به‌سزایی در تحقق انقلاب اسلامی داشته‌اند. آنها به‌صورت مستقیم و غیر‌مستقیم در فعالیت‌های انقلابی مشارکت کرده و در ترغیب همسر و فرزندان خود برای شرکت در این‌گونه فعالیت‌ها نقش اساسی داشته‌اند. روحیۀ مبارز، ایمان و باور‌های مذهبی مهم‌ترین عامل محرک بانوان در تحقق آرمان‌های اسلامی و انقلابی بوده است.

تاریخچه

تاریخ، جنبش‌های سیاسی و اعتراض‌آمیز متعددی را از بانوان ایرانی ثبت کرده است؛ اما مشارکت زنان در انقلاب اسلامی به خرداد ‌۱۳۴۲ش و آغاز جنبش‌های انقلابی توسط امام خمینی، بر می‌گردد. حضور زنان در این عرصه به‌گونه‌ای بود که امام خمینی از نقش بانوان انقلابی در تربیت سربازان خود در گهواره، تکیه بر تربیت سربازان آینده در دامان این مادران و تربیت نسل انقلابی خبر داد. بسیاری از بانوان به‌طرق مختلفی از جمله تبلیغ آرمان‌های اسلامیِ انقلاب، راهپیمایی و تظاهرات، تشکیل جلسات و روضه‌های خانگی در جذب سایر بانوان و خانواده‌های آنها به مشارکت در تحقق انقلاب اسلامی، نقش داشتند، حضور زنان در جنبش‌های انقلابی، اولین مشارکت سیاسی- اجتماعی فعالانۀ زنان نبوده؛ امام خمینی انقلاب و پیروزی آن را وام‌دار زنان می‌شمارد؛ زیرا مشارکت زنان در انقلاب سبب تقویت روحیه و انگیزۀ انقلابی مردان شد.

نقش زنان در تحقق انقلاب اسلامی

زنان به طرق مختلفی در پیدایش و تحقق انقلاب اسلامی نقش داشته‌اند. آنها به دو روش مستقیم و غیر‌مستقیم به مشارکت در انقلاب اسلامی پرداخته‌اند:

نقش مستقیم زنان در پیروزی انقلاب اسلامی: بسیاری از زنان، دعوت رهبر انقلاب اسلامی را برای مشارکت مستقیم در انقلاب پذیرفتند. از منظر امام خمینی، این مشارکت، واجب و لازم بوده و حتی موافقت پدر یا شوهر نیز در آن، شرط نبود. زنان ایرانی با هوشمندی و تکیه بر ایمان، عفت و صبر و با تمرکز بر روشنگری‌ها و راهنمایی‌های امام خمینی در جهت تحقق این آرمان‌ها گام برداشتند و پیشروان تحقق انقلاب اسلامی در صحنه‌های گوناگون ‌بوده‌اند. برخی پژوهشگران به‌دلیل خاستگاه عاشورایی انقلاب اسلامی، حضور و فعالیت زنان در این مسیر را یاد‌آور نهضت عاشورا و نقش بانوان به‌خصوص حضرت زینب در تحقق و تداوم این نهضت دانسته‌اند. مشارکت فعال در تظاهرات و امداد‌رسانی به مجروحان تظاهرات خیابانی از دیگر اقدامات بانوان و نقش‌آفرینی آنها در پیروزی انقلاب اسلامی بوده است. برخی بانوان به‌دلیل مشارکت در فعالیت‌های انقلابی به زندان رفته و مورد شکنجه‌ قرار ‌گرفتند و تعدادی در زندان‌ها به شهادت رسیدند.

نقش غیر مستقیم زنان در پیروزی انقلاب اسلامی: تقویت بردباری زنان متعهد مسلمان در برابر انبوه خطرات و مشکلات و ترغیب همسران و فرزندان خود به مبارزه علیه دشمنان از مهم‌ترین نقش‌های بانوان در پیدایش انقلاب اسلامی بوده است . آنها در نبود مرد خانه به مدیریت امور خانواده پرداخته و علاوه بر انجام مسئولیت‌های زنانۀ خود به انجام مسئولیت‌های مرد خانه نیز می‌پرداختند. همچنین تربیت فرزندان انقلابی از دیگر نقش‌های بانوان بوده که در تحقق انقلاب اسلامی مؤثر بوده است.

عوامل اجتماعی مشارکت زنان در انقلاب اسلامی

از جمله مهم‌ترین عواملی که سبب افزایش مشارکت زنان در فعالیت‌های انقلابی شده عبارت‌اند از:

1. تهاجم به ارزش‏‌های دینی و ملی از جمله حجاب زنان در دوران پیش از انقلاب؛
2. گسترش فرهنگ غربی در جامعه و خلط آن با فرهنگ اصیل ایرانی؛
3. تکیۀ رژیم پهلوی بر سیاست‌های مذهب‌زدایی در جامعه؛
4. تهی‌شدن جامعه از ارزش‌های ملی و اسلامی؛
5. محرومیت زنان محجبه و عفیف از فعالیت‌های اجتماعی و تحصیل؛
6. تنزل جایگاه و کرامت زن با شعار آزادی و مساوات؛
7. اشاعۀ فرهنگ برهنگی و بی‏‌بندو‌باری در جامعه.

انگیزۀ درونی حضور زنان در انقلاب اسلامی

کارشناسان معتقدند مهم‌ترین انگیزۀ زنان برای مشارکت در فعالیت‌های انقلابی، انگیزۀ الهی و دینی بوده است. آنان با مشارکت در فعالیت‌های انقلابی، خواستار استقرار حکومت اسلامی با تکیه بر قرآن و اسلام ناب محمدی بودند. به‌همین منظور آنها با انگیزه‌های دینی کودکان خود را در آغوش گرفته و به خیابان‌ها آمده و در مقابل توپ و تانک و مسلسل‌های رژیم طاغوت ایستادگی می‌کردند. الگوپذیری از حضرت فاطمه زهرا و حضرت زینب، بسیاری از زنان ایرانی را انقلابی کرد. از دیدگاه امام خمینی اسلام و قرآن بود که بانوان را از منازل بیرون کشید تا دوشادوش مرد‌ها، بلکه در مواردی جلوتر از مرد‌ها به صحنۀ سیاست و انقلاب وارد شوند.

مهم‌ترین دستاورد‌های پیروزی انقلاب اسلامی در حوزۀ زنان

از جله مهم‌ترین دستاورد‌های انقلاب اسلامی در رابطه با بانوان عبارت‌اند از:

1. هویت‌بخشی به زن ایرانی و مسلمان؛
2. فرهنگ‌سازی در خانواده‌ها برای سوق دادن دختران خود به‌سوی کسب علم؛
3. افزایش موفقیت‌های علمی زنان با ایجاد فضای امن آموزشی برای دختران؛
4. تکریم و ارتقاء ارزش بانوان در خانواده و اجتماع؛
5. افزایش ظرفیت دانشجویان دختر در دانشگاه‌ها؛
6. تقویت حضور اجتماعی زنان در عرصه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و سیاسی؛
7. گسترش آموزش زنان؛
8. بیداری اسلامی زنان مسلمان؛

منابع

• اخترشهر، علی، «جایگاه زنان در انقلاب اسلامی وتأثیر آن بر بیداری اسلامی با رویکرد تمدن‌سازی»، فصلنامۀ علمی مطالعات بیداری اسلامی، شماره 1، 1399ش.
• شیخ‌زاده، حسین و اصغری، محمد‌حسن، «ارزیابی مشارکت سیاسی زنان بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و عوامل مؤثر بر آن»، فصلنامه علمی پژوهش‌نامۀ اسلامی زنان و خانواده، شماره 1، 1399ش.
• محمدی متکارینی، سید‌علی، «بررسی نقش زنان در پیروزی انقلاب اسلامی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 1394ش.
• موسوی خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام (مجموعه آثار امام خمینی)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1399ش.
• «نقش زنان در انقلاب اسلامی»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ بازدید: 22 مهر 1402ش.
• «نقش مؤثر و پر‌رنگ زنان در پیروزی انقلاب اسلامی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: 15 بهمن 1400ش.
• یزدانی، مریم، «نگاهی به پیدایش انقلاب اسلامی و نقش زنان در پیروزی آن»، وب‌سایت پرتال امام خمینی، تاریخ درج مطلب: 8 تیر 1396ش.