رابطه نامشروع

رابطه نامشروع؛ ارتباط عاطفی یا جنسی خارج از چارچوب ازدواج شرعی و قانونی.

رابطه نامشروع که امروزه به اشکال مختلفی همچون خیانت، همباشی و روابط اینترنتی بروز می‌یابد، تحت تأثیر عوامل فردی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی شکل می‌گیرد. پیامدهای این روابط بر فرد، خانواده و جامعه گسترده است و شامل آسیب‌های روانشناختی، اجتماعی و اخلاقی می‌شود. عوامل مختلفی از جمله نیازهای برآورده نشده، تغییرات اجتماعی، فشارهای اقتصادی و ضعف باورهای مذهبی در بروز این روابط نقش دارند. متخصصان برای مقابله با این پدیده، به تقویت خانواده، آموزش مهارت‌های زندگی، حمایت‌های اجتماعی و تقویت ارزش‌های اخلاقی توجه کرده‌اند.

مفهوم‌شناسی

رابطه به معنای هرگونه ارتباط یا تعامل بین دو یا چند نفر است که جنبه‌های عاطفی، اجتماعی یا جنسی دارد. واژه «نامشروع» به امری خلاف قوانین، هنجارهای اجتماعی یا اصول اخلاقی و مذهبی اشاره دارد. «رابطه نامشروع» به نوعی از ارتباطات اطلاق می‌شود که از نظر قانونی، اجتماعی یا مذهبی غیرمجاز شناخته می‌شود. مفهوم رابطه نامشروع در فرهنگ‌ها و جوامع مختلف متفاوت است؛ به‌عنوان مثال، در برخی جوامع روابط خارج از ازدواج رسمی نامشروع محسوب می‌شوند، در حالی که در دیگر فرهنگ‌ها ممکن است تعریف گسترده‌تری داشته باشد. این موضوع به دلیل تأثیرات منفی بر افراد، خانواده و جامعه، همواره مورد توجه مباحث اخلاقی و حقوقی قرار گرفته است.

تاریخچه

در جهان

رابطه‌های نامشروع جنسی و عاطفی در تاریخ بشر در ابعاد مختلف فرهنگی و اجتماعی شکل گرفته و تغییر یافته‌اند. در دوران باستان، این روابط در جوامع مختلف به‌ویژه در تمدن‌های مصر، یونان و روم وجود داشته و میان عامۀ مردم و طبقۀ اشراف وجود داشته، اما به‌عنوان یک عمل نادرست، تقبیح می‌شد. در یونان باستان، این روابط به‌ویژه بین مردان جوان و بزرگسالان عادی بود، در حالی که در روم بیشتر برای مردان مجاز بود و زنان به شدت محدود بودند.

در قرون وسطی، نفوذ کلیسا و آموزه‌های مسیحی منجر به تقبیح شدید این نوع روابط شد و خیانت و روابط خارج از ازدواج به‌عنوان گناه تلقی می‌شدند. این رویکرد تحت تأثیر قوانین اجتماعی و فرهنگی زمانه، موجب کنترل بیشتر بر رفتارهای جنسی شد؛ اما با این وجود، روابط نامشروع همچنان رایج بود. با آغاز دورۀ رنسانس، تغییرات فرهنگی و اجتماعی موجب رشد روابط نامشروع شد. در دوران مدرن و به‌ویژه در قرن بیستم، تحولات اجتماعی، اقتصادی و روانشناختی به شکل‌گیری مفاهیم جدیدی درباره آزادی‌های جنسی و روابط نامشروع منجر شد.

در دوران معاصر، انقلاب جنسی به همراه ظهور فناوری و رسانه‌های دیجیتال، ابعاد جدیدی به روابط عاطفی و جنسی پنهانی افزوده و پیامدهای اجتماعی و روانی جدیدی را به همراه داشته است. در دوران جاهلیت در شبه جزیرۀ عربستان، وضعیت فرهنگی به گونه‌ای دیگر بود. دو مشکل اصلی میان اعراب جاهلی، نوشیدن شراب و فحشا بود. اعراب وابستگی زیادی به شراب داشتند و به همین دلیل اسلام با روندی تدریجی آن را ممنوع کرد.

مستی حاصل از شراب اغلب به ارتکاب اعمال غیراخلاقی مثل زنا منجر می‌شد. زنا میان اعراب، آشکارا و پنهانی، رواج داشت و حتی افراد برجسته‌ای مانند معاویه و عمرو عاص به چندین پدر نسبت داده می‌شدند. همچنین، وادار کردن کنیزان به فحشا رایج بود. اسلام این رفتارهای ناشایست و سنت‌های نادرست را به‌شدت محکوم کرد.

در ایران

روابط نامشروع در ایران همواره تحت تأثیر عوامل فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و مذهبی قرار داشته است. در ایران باستان، این روابط به‌طور کلی پذیرفته نمی‌شد، اما در مواردی مانند روابط پادشاهان با کنیزکان یا در میان مردم دیده می‌شد. در دوره‌های اسلامی، روابط نامشروع به‌عنوان گناهی بزرگ محسوب می‌شد و جامعه به‌شدت به آن واکنش نشان می‌داد.

با این حال، در طول تاریخ، جامعۀ ایران شاهد بروز چنین روابطی بوده و مانند جنگ‌ها، مهاجرت‌ها و تغییرات فرهنگی بر شیوع این روابط تأثیر می‌گذاشت. در دوره‌های قاجار و پهلوی، با نفوذ فرهنگ غرب و تغییرات اجتماعی، نگرش‌ها نسبت به روابط نامشروع تا حدودی تغییر کرد؛ اما همچنان این روابط به‌عنوان یک تابوی اجتماعی محسوب می‌شد.

در ایران معاصر، با وجود تغییرات اجتماعی و فرهنگی گسترده، روابط نامشروع همچنان یک موضوع حساس و بحث‌برانگیز است. عوامل مختلفی مانند تغییرات در ارزش‌ها، افزایش استقلال زنان، گسترش ارتباطات و رسانه‌ها و مهاجرت بر شیوع و نگرش‌ها نسبت به این روابط تأثیر گذاشته و موجب رشد آن شده است، اما همچنان این روابط به‌عنوان یک تابو در جامعۀ ایران مطرح است.

انواع

رابطه نامشروع انواعی مختلفی دارد، از جمله:

رابطه نامشروع فرازناشویی

رابطه فرازناشویی نوعی خیانت در ازدواج است که در آن یکی از زوجین، رابطه عاطفی یا جنسی با فرد دیگری برقرار می‌کند. این نوع رابطه به دلایل مختلفی از جمله نارضایتی از زندگی مشترک، جستجوی هیجان یا مشکلات شخصیتی رخ می‌دهد. این روابط علاوه بر آسیب به بنیان خانواده، منجر به مشکلات روانی برای افراد درگیر و ایجاد تنش‌های اجتماعی می‌شود. از منظر جامعه‌شناسی، این نوع رابطه به‌عنوان انحرافی از هنجارهای اجتماعی تلقی می‌شود و به ساختار خانواده و روابط اجتماعی آسیب می‌رساند. عوامل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی نیز در بروز این روابط نقش دارند.

رابطه نامشروع مبتنی بر اجبار و فریب

رابطه نامشروع مبتنی بر اجبار و فریب زمانی اتفاق می‌افتد که یکی از طرفین بدون رضایت یا با فریب وارد رابطه‌ای غیرمجاز می‌شود. این نوع رابطه به‌عنوان تجاوز یا سوءاستفاده شناخته می‌شود و در قوانین ایران و بسیاری از کشورها جرم محسوب می‌شود. علاوه بر نقض حقوق فردی، این روابط به انسجام اجتماعی و اخلاق عمومی آسیب می‌رساند.

رابطه نامشروع اینترنتی

رابطه نامشروع اینترنتی به تعاملات جنسی یا عاطفی در فضای مجازی میان افراد نامحرم و خارج از چارچوب ازدواج گفته می‌شود. این روابط به شکل‌هایی مانند پیام‌رسانی، سکس‌چت، یا ارسال تصاویر نامناسب رخ می‌دهند و در ایران جرم محسوب می‌شوند. قانون مجازات اسلامی حتی بدون تماس فیزیکی، این روابط را در دسته «جرایم منافی عفت» قرار می‌دهد و برای آن مجازات تعزیری در نظر گرفته است. این روابط به تخریب اعتماد و آسیب به نهاد خانواده می‌انجامد و همچنین ایجاد ناامنی روانی در جامعه را به دنبال دارد.

همباشی

همباشی، به زندگی مشترک دو نفر اشاره دارد که ممکن است شامل رابطۀ جنسی نباشد و صرفاً به معنای زندگی دو فرد بدون ثبت رسمی ازدواج است. این نوع رابطه در جوامع غربی رایج‌تر است و به‌عنوان شکلی از همزیستی تلقی می‌شود. همباشی از نظر فرهنگی و اجتماعی در جوامعی مانند ایران با انتقادات بسیار روبه‌رو است و برهم زننده نظم اخلاقی و اجتماعی و نهاد خانواده به‌شمار می‌رود.

روسپی‌گری

روسپی‌گری، پدیده‌ای چندلایه و ریشه‌دار در تاریخ بشر است که در آن فردی به‌طور حرفه‌ای و در ازای دریافت پول یا کالا، رابطۀ جنسی برقرار می‌کند. این پدیده که اغلب به‌عنوان یک انتخاب آزاد زنانه معرفی می‌شود، ریشه در نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی دارد. مطالعات نشان می‌دهند که بسیاری از زنان به دلیل شرایط نامطلوب زندگی، از جمله فقر، خشونت و فشارهای اجتماعی، به این حرفه سوق داده می‌شوند.

ابعاد رابطه نامشروع

رابطه نامشروع پدیده‌ای پیچیده است که ابعاد گوناگونی را در بر می‌گیرد. از نظر حقوقی، طبق قوانین جمهوری اسلامی ایران، این رابطه با قوانین و مقررات جامعه در تضاد بوده و مجازات‌های قانونی به همراه دارد. از نظر اجتماعی، رابطه نامشروع به روابط خانوادگی، دوستی‌ها و وجهه اجتماعی افراد آسیب می‌رساند و منجر به طرد اجتماعی می‌شود.

از نظر روانشناختی، این نوع روابط عواقب روانی همچون افسردگی، اضطراب، احساس گناه و کاهش اعتماد به‌نفس را به‌همراه دارد. از نظر اخلاقی و شرعی، بسیاری از ادیان و مکاتب اخلاقی، رابطه نامشروع را محکوم کرده و آن را نادرست می‌دانند. رابطه نامشروع بر اساس تعالیم اسلامی گناه محسوب می‌شود و علاوه بر پیامدهای دنیوی، آثار اخروی نیز برای آن گفته شده است.

عوامل رابطه نامشروع

عوامل فردی و روانشناختی

روابط نامشروع، گاهی ریشه در نیازهای برآورده نشدۀ فرد، اختلالات روانی و شخصیتی و تجارب دوران کودکی دارند. کمال‌گرایی افراطی، خودشیفتگی، تنوع‌طلبی، انتقام‌جویی از همسر و نارضایتی از خود از جمله عوامل روانشناختی هستند که افراد را به سمت روابط نامشروع سوق می‌دهند. ترس از صمیمیت و ایجاد ارتباط عمیق با دیگران نیز مانعی برای برقراری روابط سالم و پایدار است.

عوامل اجتماعی و فرهنگی

تغییرات سریع اجتماعی و فرهنگی، فردگرایی، رواج تفکر تساوی جنسیتی، جهانی‌شدن، افزایش سن ازدواج و نفوذ گسترده رسانه‌ها و فضای مجازی به‌طور مستقیم بر الگوهای روابط بین فردی تأثیر گذاشته‌اند. ضعف روابط زناشویی، تأثیر محیط و هنجارهای اجتماعی حاکم بر جامعه، استانداردهای زیبایی، محرک‌های جنسی محیطی و سهولت برقراری روابط نامشروع نیز افراد را به سمت روابط نامشروع سوق می‌دهند. این عوامل با تغییر در ارزش‌ها، باورها و هنجارهای اجتماعی، شرایطی را فراهم می‌آورند که در آن روابط نامشروع به‌عنوان یک گزینه قابل قبول و حتی جذاب تلقی شود.

کاهش باورهای مذهبی

اکثر ادیان، روابط خارج از چارچوب ازدواج را محکوم کرده و آن را گناهی بزرگ می‌شمارند. آموزه‌های دینی، ارزش‌ها و باورهای مذهبی، هنجارهای مشخصی را برای رفتار جنسی افراد تعیین می‌کنند. تفسیرهای مختلف از آموزه‌های دینی، میزان پایبندی افراد به دین، توجه به آموزه‌ها یا تساهل در اجرای احکام دینی و تأثیر محیط اجتماعی و فرهنگی بر باورهای مذهبی، همه به‌طور مستقیم بر نگرش افراد نسبت به روابط نامشروع مؤثر هستند. احساس گناه و ترس از مجازات اخروی نیز به‌عنوان عوامل بازدارنده قوی عمل می‌کنند. در مقابل، ضعف باورهای مذهبی، تردید در آموزه‌های دینی و تأثیر فرهنگ‌های سکولار، قیود مذهبی را تضعیف کرده و احتمال بروز روابط نامشروع را افزایش می‌دهند.

عوامل اقتصادی

عوامل اقتصادی به‌عنوان یک عامل استرس‌زا بر شکل‌گیری و تداوم روابط نامشروع از طریق سوق‌دادن افراد به تصمیم‌های نادرست تأثیر می‌گذارند. نابرابری‌های اقتصادی و فقر و بیکاری، افراد را به سمت جستجوی راه‌های جایگزین برای تأمین نیازهای خود سوق می‌دهند که گاهی به روابط نامشروع منجر می‌شود.

فشارهای اقتصادی بر خانواده‌ها نیز به تضعیف پیوند زناشویی و افزایش احتمال خیانت دامن می‌زند. اگرچه بسیاری از افراد در شرایط سخت اقتصادی، با حفظ ارزش‌های اخلاقی و پایبندی به تعهدات، از این روابط پرهیز می‌کنند. عواملی مانند فرهنگ، باورهای مذهبی، شخصیت فردی و حمایت‌های اجتماعی نقش مهمی در شکل‌گیری تصمیمات افراد ایفا می‌کنند.

چالش‌ها و پیامدها

روابط نامشروع علاوه بر آسیب‌های فردی، به بنیان خانواده و جامعه نیز لطمه می‌زند و پیامدهای شناختی، روانشناختی، و اجتماعی ایجاد می‌کند. این پیامدها شامل کاهش اعتماد به نفس، احساس گناه، افسردگی، اضطراب، و کاهش رضایت از زندگی هستند. در سطح اجتماعی نیز، این روابط باعث تخریب روابط خانوادگی و کاهش اعتماد اجتماعی می‌شود. متخصصان برای مقابله با این مسائل، راهکارهایی همچون مشاوره خانواده، تقویت مهارت‌های ارتباطی، افزایش آگاهی، و تقویت باورهای اخلاقی و دینی را پیشنهاد می‌کنند. تقویت عزت نفس و مدیریت احساسات نیز از جمله اقدامات ضروری است.

منابع

• «از خدمتکاران جنسی تا همسران کوروش»، وب‌سایت اندیشکده مطالعات یهود، تاریخ بازدید: 5 مهر 1403ش.
• «آثار مخرب ارتباط نامشروع و مقابله با آن»، وب‌سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: 1 مرداد 1398ش.
• «آمار تکان‌دهنده مجلس از روابط جنسی در ایران»، وب‌سایت تابناک، تاریخ درج مطلب: 18 مرداد 1393ش.
• «جرم رابطۀ نامشروع مجازی و مجازات آن»، وب‌سایت مجلۀ بنیاد وکلا، تاریخ درج مطلب: 24 بهمن 1401ش.
• «حکم رابطۀ نامشروع و مجازات آن در قوانین»، وب‌سایت عدل ایرانیان، تاریخ بازدید: 5 مهر 1403ش.
• «حکم شرعی و اخلاقی روابط نامشروع بین دختر و پسر قبل از ازدواج چیست؟»، وب‌سایت اسلام کوئست، تاریخ درج مطلب: 28 فروردین 1394ش.
• «خسارت‌های روانی جبران‌ناپذیر هم‌باشی سیاه»، وب‌سایت پیشخوان روزنامه‌های ایران، تاریخ درج مطلب: 23 تیر 1400ش.
• «دستگیری 53 هزار نفر به خاطر روابط نامشروع»، وب‌سایت عصر ایران، تاریخ درج مطلب: 17 اسفند 1385ش.
• «رابطه نامشروع چیست»، وب‌سایت مصاحب، تاریخ بازدید: 5 مهر 1403ش.
• «رابطۀ نامشروع»، وب‌سایت نیک‌اندیشان داته، تاریخ بازدید: 5 مهر 1403ش.
• «راهنماي حقوقي براي کساني که با فريب به رابطۀ نامشروع تن داده‌اند»، وب‌سایت راه مقصود، تاریخ بازدید: 5 مهر 1403ش.
• «روابط خارج از تاهل، علل و آسیب‌های ناشی از آن بر روابط زوجین»، وب‌سایت نیک‌آرام، تاریخ درج مطلب: 12 بهمن 1401ش.
• زمخشری، محمود، ربيع الأبرار و نصوص الأخبار، قم، مؤسسۀ‌ الأعلمی للمطبوعات، بی‌تا.
• «عاقبت روابط نامشروع در کلام پیامبر»، وب‌سایت مؤسسۀ قرآن و نهج البلاغه، تاریخ بازدید: 5 مهر 1403ش.
• «واقعیت‌های ناگفته از زیست جنسـی ایرانیان در دوره قاجار»، وب‌سایت تاریخ ایرانی، تاریخ درج مطلب: 9 بهمن 1389ش.
• «همباشی»، وب‌سایت همباشی، تاریخ درج مطلب: 18 مرداد 1403ش.
• احمدی، کامیل، «عمر ازدواج‌ سفید و آمارهایی درباره آن»، وب‌‌سایت مرکز مطالعات زن و خانواده، تاریخ درج مطلب: 25 مرداد 1397ش.
• افشاری، محمدحسین، «عوامل موثر بر آسیب‌های جنسی»، وب‌سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: 23 شهریور 1398ش.
• البرزی، صدیقه و همکاران، مطالعه رفتارهای پرخطر جنسی و عوامل اجتماعی و فرهنگی مرتبط با آن در میان جوانان شهر شیراز، در مجلۀ مطالعات جمعیتی، شمارۀ 10، 1398ش.
• بروندیج، جیمز، قانون، جنسیت و جامعۀ مسیحی در اروپای قرون وسطی، دانشگاه شیکاگو، 2009م.
• بیان‌‌زاده، سیداکبر و مهرابی، فریدون، نقش عوامل روانشناختی در اختلال‌های کنشی جنسی، در مجلۀ روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، دورۀ 9، شمارۀ 1، پیاپی 33، 1382ش.
• ترکاشوند، جواد، «روابط نامشروع برای فرد، خانواده و جامعه پیامدهای ناگواری دارد»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 13 آذر 1402ش.
• حاجیان، ابوالقاسم، «پیامدهای روانی رابطه نامشروع»، وب‌سایت حوزه‌نت، تاریخ درج مطلب: 8 آبان 1390ش.
• دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 5 مهر 1403ش. ‌
• دیوبند، فائزه و همکاران، تأثير برنامه‌هاى ماهواره‌اى بر نگرش جوانان به روابط نامشروع، در فصلنامۀ مطالعات پلیس زن، سال هفتم، شمارۀ 19، 1392ش.
• زارعی، محمد، «انقلاب جنسی و نهضت خود‌مهارگری در غرب»، وب‌سایت پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ بازدید: 5 مهر 1403ش.
• ساریخانی، فردین، «به چه رابطه‌هایی نامشروع گفته می‌شود؟»، وب‌سایت برترین وکیل، تاریخ درج مطلب: 2 مهر 1403ش.
• سخایی،‌ علی، «روسپی‌گری و تن‌فروشی در ایران دورۀ صفوی در سفرنامۀ شاردن»، وب‌سایت فصلنامۀ تاریخ مردم، تاریخ درج مطلب: 6 فروردین 1401ش.
• شیردل، ملیحه، عوامل گرایش زنان و مردان متاهل به رابطۀ نامشروع جنسی، در نشریۀ رفاه اجتماعی، دورۀ 6، شمارۀ 22، 1385ش.
• طالعی، علی و همکاران، «آسیب‌شناسی ارتباط با جنس متفاوت در شبکه‌های اجتماعی مجازی: یک مطالعۀ پدیدارشناسی با نوجوانان»، در مجلۀ تحقیقات علوم رفتاری، شماره 55، 1398ش.
• عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، ‌ وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 5 مهر 1403ش.
• فولادیان، محمد و همکاران، «تحلیل جامعه‌شناختی وقوع رابطۀ فرازناشویی: ارائۀ یک نظریۀ زمینه‌ای، در نشریۀ مسایل اجتماعی ایران»، سال یازدهم، شمارۀ 2، 1399ش.
• مک‌گین، توماس ای جی، «فحشا، تمایلات جنسی و قانون روم باستان»، وب‌سایت BMCR، تاریخ بازدید: 26 سپتامبر 2024م.
• موثق، لیلا و همکاران، «الگویابی ساختاری رابطۀ بین ابعاد شخصیتی با گرایش به خیانت زناشویی با اثر واسطه‌ای باورهای دینی و مذهبی»، در مجلۀ پژوهش در دین و سلامت، دورۀ 9، شمارۀ 1، 1402ش.
• نوربخش، علیرضا، «نگرش‌های جنسی در طول تاریخ»، وب‌سایت روانشناسی مردمی، تاریخ درج مطلب: 8 خرداد 1397ش.
• وفاخواه، حمید، «رابطۀ نامشروع و تجاوز به عنف»، وب‌سایت گروه وکلای آپادانا، تاریخ بازدید: 5 مهر 1403ش.
• هاشمی‌فرد، فاطمه‌سادات و حسنی، علیرضا، روسپی‌گري در سیاست کیفري ایران، در فصلنامۀ قانون‌یار، شمارۀ 14، 1399ش.
• هولر، ژاکلین، «تاریخچۀ احساسات در آمریکای لاتین استعماری»، وب‌سایت Latin American History، تاریخ درج مطلب: 23 می 2019م.