بهبهان
بهبهان؛ شهرستانی در جنوب‌شرقی استان خوزستان.
بهبهان، یکی از شهرستان‌های استان خوزستان به مرکزیت شهر بهبهان است. این شهرستان به‌دلیل لایه‌های گازی زیرزمینی، مناطق نفت‌خیز، زمین‌های کشاورزی و فرآورده‌های لبنی مرغوب شهرت دارد.
نام‌گذاری
برخی بر این باورند که ساکنان اولیهٔ این خطه بهان (چادرنشین) بودند. آنها خانه‌هایی از سنگ و گچ در بهبهان ساختند تا آسایش بیش‌تری داشته باشند؛ به این دلیل این شهر را بهبهان یعنی بهتر از چادر نامیدند.[۱] برخی منابع، کلمهٔ بهبهان را برگرفته از واژهٔ «بهو» به‌معنی کوشک می‌دانند. پس از تخریب شهر ارجان در هفت کیلومتری شمال بهبهان، اهالی این شهر به دشت کوچ کرده و خانه‌هایی بهتر از خانه‌های پیشین خود ساختند آنها را «بهبهو» به‌معنی بهتر از کوشک خواندند. نام این خطه در گذر زمان بهبهان نامیده شد.[۲]
تاریخچه
در گذشته، بهبهان یکی از روستاهای شهر کهن ارجان بوده است که پس از خرابی آن شهر، آباد شد.[۳] در سال ۷۵۷ق امیر مبارزالدین از فرمانروایان سلسلهٔ آل‌مظفر برای سرکوب حاکم لرستان از بهبهان به لرستان رفت؛ این نخستین بار بود که نام این شهر در تاریخ برده شد.[۴] در سال ۷۸۶ق شاه‌منصور (والی شوشتر) بهبهان را ویران کرد.[۵] در سال ۹۵۵ قمری القاس میرزا (برادر شاه‌طهماسب یکم) بهبهان را به آتش کشید.[۶] در سال ۱۲۵۸ قمری بهبهان و کهگیلویه یک ایالت تشکیل دادند.[۷]
جمعیت‌شناسی
- آمار جمعیتی؛ جمعیت شهرستان بهبهان بر اساس سرشماری عمومی سال ۱۳۹۵ش، ۱۸۳۵۰۹ نفر و جمعیت شهر بهبهان ۱۲۲۶۰۴ نفر بوده است.[۸]
- اقوام و زبان‌ها؛ جمعیت این شهرستان ترکیبی از پارسی‌تبارهای بهبهانی، قوم لر و اقلیتی از مهاجرین عرب است. مردم بهبهان به گویش بهبهانی تکلم می‌کنند. این گویش از بازمانده‌های زبان پهلوی پارسیک است و شبیه به گویش دشتی تنگستانی است.[۹]
- دین و مذهب؛ مردم بهبهان مسلمان و شیعه مذهب هستند.[۱۰]
جغرافیا
- موقعیت جغرافیایی؛ شهرستان بهبهان مساحت ۳۵۱۶ کیلومتر مربع دارد. این شهرستان از شمال و شمال‌شرقی به دهدشت، از شرق به شهرستان گچساران، از جنوب به شهرستان گناوه، از جنوب‌غربی و غرب به شهرستان ماهشهر و از شمال و شمال‌غربی به شهرستان رامهرمز محدود شده است.[۱۱]
- آب‌وهوا؛ شهرستان بهبهان در منطقهٔ گرمسیری واقع شده و آب‌وهوای آن نیمه‌بیابانی است. بهبهان تابستان‌های گرم و سوزان و زمستان‌های معتدل دارد.[۱۲]
- رشته‌کوه‌ها؛ عمده‌ترین ارتفاعات این شهرستان پس‌شانه، سردوک و سفید است.[۱۳]
- منابع آبی (رودها)؛ مهم‌ترین رودهای بهبهان مارون و خیرآباد نام دارند.[۱۴]
- حیات‌وحش؛ پلنگ، کاراکال، گربه جنگلی، گراز، کفتار، روباه، کبک و بز از گونه‌های جانوری هستند که در نقاط مختلف این شهرستان زیست می‌کنند.[۱۵]
- پوشش گیاهی؛ پوشش گیاهی نواحی شمال و شمال‌شرقی این منطقه از نوع استپ کوهی و کوهپایه‌ای است و از پوشش گیاهی آن می‌توان به بلوط، بَن، انجیر، بادام كوهی، كُنار (سدر) و گَوَن اشاره کرد. در جنوب و جنوب‌غربی بهبهان، پوشش گیاهی از نوع استپ کوهپایه‌ای است و بوته‌های پراکنده در آن دیده می‌شوند.[۱۶]
اقتصاد
در بهبهان، زمین‌های حاصل‌خیز کشاورزی و پتانسیل بالا برای دامداری وجود دارد. همچنین این خطه از لحاظ معادن و منابع زیرزمینی غنی است و صنایع دستی و ماشینی سبک و سنگین موجب رونق اقتصاد این منطقه شده است.[۱۷]
فرهنگ و هنر
- آداب‌ورسوم؛ آیین سنتی راهپیمایی مردم بهبهان و منصوریه از مساجد و امامزادگان این شهرها تا قدمگاه علی بن موسی الرضا سابقهٔ ۲۰۰ ساله دارد. برخی منابع بیان کرده‌اند که امام رضا در سال ۲۰۰ قمری وارد شهر بهبهان شده و مسجد بکان این شهر میزبان او بود. این مسجد پس از اقامت امام رضا به علی بن موسی الرضا تغییر نام یافت. مردم بهبهان و منصوریه هر ساله در روز شهادت امام رضا به سمت قدمگاه پیاده‌روی و عزاداری می‌کنند و موکب‌های رضوی نیز در این مسیر از آنها پذیرایی می‌کنند.[۱۸]
- مشاهیر؛ بهبهان مهد بزرگان زیادی همچون میرزا قنبر (شاعر عصر ناصری)، بوالحسن علی بن عباس ارجانی (طبیب نامدار)، ابوبکر احمد بن محمد مقلب (شاعر)، فرامرز خداداد کاتب ارجانی (مؤلف داستان‌های سمک عیار)، مطلق ارجانی (گیاه‌شناس)، احمد بن محمود بهبهانی (خطاط) و شاه‌عبدالوهاب (قطب بزرگ صوفیهٔ شیعه) است.[۱۹]
- موزه‌ها؛ موزهٔ بهبهان در سال ۱۳۸۴ش در دو بخش باستان‌شناسی و مردم‌شناسی افتتاح شد.[۲۰]
- غذای محلی؛ از غذاهای لذیذ این خطه می‌توان به شلشلو، تشتکی، حلوا نشا، آش کارده و سمنو اشاره کرد.[۲۱]
- سوغات؛ ظروف کارشده به روش ورشو یکی از محبوب‌ترین سوغاتی‌های بهبهان است. ماست، خرما، گل نرگس، روافزا، حلوای برنجی، کلوچه مسقطی، انواع رنگینک و شیرینی قندکنجی از دیگر سوغاتی‌های بهبهان به شمار می‌روند.[۲۲]
- صنایع‌دستی؛ مهم‌ترین صنایع‌دستی این خطه عبابافی، نمدمالی، لحاف‌دوزی و گیوه‌دوزی است.[۲۳]
آموزش و پژوهش
نهادهای آموزش عالی این شهرستان دانشگاه صنعتی خاتم‌الانبیا، آزاد اسلامی، علوم پزشکی بهبهان، فرهنگیان و پیام‌نور هستند.[۲۴]
در این شهرستان حوزهٔ علمیهٔ امام صادق و مدرسهٔ علمیهٔ جامع موسی بن جعفر برای طلاب برادر[۲۵] و مدرسهٔ علمیهٔ طوبی برای طلاب خواهر فعالیت می‌کنند.[۲۶]
تقسیمات کشوری
این شهرستان سه بخش تشان، زیدون و مرکزی، چهار شهر سردشت، بهبهان، تشان و منصوریه و هفت دهستان دارد.[۲۷]
گردشگری
- نرگس‌زار؛ قدیمی‌ترین نرگس‌زار طبیعی ایران و زادگاه اصلی گل نرگس بهبهان است. مساحت نرگس‌زار بهبهان ۵۰۰ تا ۷۰۰ هکتار است که از منطقهٔ بید بلند تا تکاب ادامه دارد.[۲۸]
- پل شکسته؛ پل شکسته یا پل کسری بر روی رودخانهٔ تاب ساخته شده و مربوط به دوران ساسانیان است.[۲۹]
- محوطهٔ باستانی ارجان؛ این محوطهٔ باستانی در کنار رودخانهٔ مارون و در ۱۲ کیلومتری بهبهان واقع شده است. قدمت این محوطهٔ باستانی باتوجه به کشف آرامگاهی مربوط به دوران عیلامیان به هزارهٔ دوم قبل از میلاد می‌رسد.[۳۰]
- راستهٔ بازار؛ راستهٔ بازار بهبهان مربوط به دوران قاجاریه است. این بازار چندین راستا داشته که هرکدام فعالیت خاصی داشتند. در حال حاضر تنها یک راستا باقی مانده است.[۳۱]
- حمام بکان؛ در مجاورت روستای امام رضا، حمام بکان قرار دارد که متعلق به دوران ساسانی است.[۳۲]
- کتیبه‌های تنگ تکاب؛ این کتیبه‌های تاریخی در نُه کیلومتری شمال شهر بهبهان واقع شده‌اند.[۳۳]
- منطقهٔ کوه بدیل؛ این منطقهٔ شکارممنوع، میان دو استان کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان واقع شده و دارای گونه‌های جانوری متنوع و پوشش گیاهی بسیار زیبایی است.[۳۴]
- دریاچهٔ چاه‌ماری؛ این دریاچه حدود ۱۰ متر ارتفاع دارد و اطراف آن گونه‌های اُکالیپتوس، کُنار و کَهور قرار دارد که باعث جذب گردشگران بسیاری به این منطقه شده است. [۳۵]
- از دیگر جاذبه‌های گردشگری این شهرستان می‌توان به پلاژ مارون، آتشکدهٔ خیرآباد، قلعهٔ گلاب، امامزاده حیدر (فرزند امام موسی کاظم)، امامزاده اباذر، مسجد جامع بکان،[۳۶]بقعهٔ بشیرنذیر، گور مکشوفهٔ کتین هوتران، پل خیری مح‌خان، قلعهٔ مدرسه، آتشکدهٔ چهارطاق، برج‌های رضاخانی، کتیبهٔ تنگ‌سروک، باغستان‌های منصوریه، روستای تنگبن، کوه خائیز و درهٔ گرمابه اشاره کرد.[۳۷]
مشکلات زیست‌محیطی
شهرستان بهبهان با معضل دفن زباله روبه‌رو است. در این منطقه زباله‌ها پس از جمع‌آوری در بیرون از شهر به‌صورت سطحی دفن می‌شوند.[۳۸]
زیرساخت
بهبهان تنها یک فرودگاه نظامی دارد و فاقد ایستگاه راه‌آهن نیز است؛ این شهر یک پایانهٔ مسافربری دارد.[۳۹]
بیمارستان شهید زاده بهبهان، فریدهٔ بهبهانی، مصطفی خمینی، حضرت ولی عصر و مهرگان از مراکز درمانی بهبهان محسوب می‌شوند.[۴۰]
پانویس
- ↑ مستوفی یزدی، محتصرمفید، ۱۹۸۹م، ص۳۳۲.
- ↑ جغرافیای کامل ایران، ۱۳۶۶ش، ج۱، ص۶۷۳؛ افشار، خوزستان و تمدن دیرینۀ آن، ۱۳۷۳ش، ج۲، ص۸۵۶-۸۵۷.
- ↑ اقتداری، خوزستان و كهگیلویه و ممسنی، ۱۳۵۹ش، ص۲۲۴.
- ↑ کتبی، تاریخ آل مظفر، ۱۳۶۴ش، ص۷۲-۷۳.
- ↑ فسایی، فارس‌نامۀ ناصری، ۱۳۶۷ش، ج۱، ص۳۱۸-۳۱۹.
- ↑ قاضی‌احمد، خلاصۀالتواریخ، ۱۳۵۹ش، ج۱، ص۳۳۴-۳۳۵؛ حسینی، از شیخ صفی تا شاه صفی ( تاریخ سلطانی)، ۱۳۶۴ش، ص۷۴.
- ↑ فسایی، فارس‌نامۀ ناصری، ۱۳۶۷ش، ج۲، ص۹۷۶-۹۷۷.
- ↑ «نتایج سرشماری جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری سال ۱۳۹۵»، درگاه ملی آمار.
- ↑ «جاهای دیدنی بهبهان/راهنمای سفر بهبهان»، وب‌سایت ره‌بال آسمان.
- ↑ «بهبهان»، وب‌سایت کاخ آسمان.
- ↑ «راهنمای سفر به بهبهان»، وب‌سایت کجارو.
- ↑ جغرافیای کامل ایران، ۱۳۶۶ش، ج۱، ص۶۷۳.
- ↑ اقتداری، «بهبهان»، ۱۳۶۶ش، ص۲۷۶.
- ↑ اقتداری، «بهبهان»، ۱۳۶۶ش، ص۲۷۶.
- ↑ «جاهای دیدنی بهبهان/راهنمای سفر بهبهان»، وب‌سایت ره‌بال آسمان.
- ↑ جغرافیای کامل ایران، ۱۳۶۶ش، ج۱، ص۶۷۳.
- ↑ «راهنمای سفر به بهبهان»، وب‌سایت کجارو.
- ↑ «معرفی شهر بهبهان»، وب‌سایت چهارگوشه ایران زیبا.
- ↑ «جاهای دیدنی بهبهان/راهنمای سفر بهبهان»، وب‌سایت ره‌بال آسمان.
- ↑ «موزه بهبهان»، وب‌سایت کجارو.
- ↑ «جاهای دیدنی بهبهان/راهنمای سفر بهبهان»، وب‌سایت ره‌بال آسمان.
- ↑ «جاهای دیدنی بهبهان/راهنمای سفر بهبهان»، وب‌سایت ره‌بال آسمان.
- ↑ «معرفی شهر بهبهان»، وب‌سایت چهارگوشه ایران زیبا.
- ↑ «معرفی شهر بهبهان»، وب‌سایت چهارگوشه ایران زیبا.
- ↑ «مدرسه علمیه جامع شهرستان بهبهان افتتاح شد»، خبرگزاری رسمی حوزه آنلاین.
- ↑ «مراسم تکریم و معارفه مدیر مدرسه علمیه خواهران شهرستان بهبهان برگزار شد+عکس»، خبرگزاری رسمی حوزه آنلاین.
- ↑ «جدول تقسیمات کشوری استان به تفکیک عناصر تقسیماتی»، معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم کشور.
- ↑ «جاهای دیدنی بهبهان/راهنمای سفر بهبهان»، وب‌سایت ره‌بال آسمان.
- ↑ «جاهای دیدنی بهبهان/راهنمای سفر بهبهان»، وب‌سایت ره‌بال آسمان.
- ↑ «جاهای دیدنی بهبهان/راهنمای سفر بهبهان»، وب‌سایت ره‌بال آسمان.
- ↑ «جاهای دیدنی بهبهان/راهنمای سفر بهبهان»، وب‌سایت ره‌بال آسمان.
- ↑ «جاهای دیدنی بهبهان/راهنمای سفر بهبهان»، وب‌سایت ره‌بال آسمان.
- ↑ «جاهای دیدنی بهبهان/راهنمای سفر بهبهان»، وب‌سایت ره‌بال آسمان.
- ↑ «جاهای دیدنی بهبهان/راهنمای سفر بهبهان»، وب‌سایت ره‌بال آسمان.
- ↑ «جاهای دیدنی بهبهان/راهنمای سفر بهبهان»، وب‌سایت ره‌بال آسمان.
- ↑ «جاهای دیدنی بهبهان/راهنمای سفر بهبهان»، وب‌سایت ره‌بال آسمان.
- ↑ «راهنمای سفر به بهبهان»، وب‌سایت کجارو.
- ↑ سلیمانی، «بررسی وضعیت مواد زائد جامد شهرستان بهبهان»، ۱۳۸۸ش، ص۱.
- ↑ «معرفی شهر بهبهان»، وب‌سایت چهارگوشه ایران زیبا.
- ↑ «بهبهان»، وب‌سایت کاخ آسمان.
منابع
- افشار سیستانی، ایرج، خوزستان و تمدن دیرینۀ آن، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۳ش.
- اقتداری، احمد، خوزستان و كهگیلویه و ممسنی، تهران، [بی‌نا]، ۱۳۵۹ش.
- اقتداری، احمد، «بهبهان»، شهرهای ایران، بهتحقیق محمدیوسف كیانی، تهران، انجمن آثار ملی، ۱۳۶۶ش.
- «بهبهان»، وب‌سایت کاخ آسمان، تاریخ بازدید: ۱ آبان ۱۴۰۱ش.
- «جاهای دیدنی بهبهان/راهنمای سفر بهبهان»، وب‌سایت ره‌بال آسمان، تاریخ درج مطلب: ۲۶ مهر ۱۴۰۰ش.
- «جدول تقسیمات کشوری استان به تفکیک عناصر تقسیماتی»، معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم کشور، تاریخ بازدید: ۱ آبان ۱۴۰۱ش.
- جغرافیای كامل ایران، تهران، وزارت آموزش و پرورش، ۱۳۶۶ش.
- حسینی استرابادی، حسن، از شیخ صفی تا شاه صفی ( تاریخ سلطانی)،بهتحقیق احسان اشراقی، تهران، ۱۳۶۴ش.
- «راهنمای سفر به بهبهان»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۱ آبان ۱۴۰۱ش.
- سلیمانی، سمیرا، «بررسی وضعیت مواد زائد جامد شهرستان بهبهان»، همایش ملی انسان محیط‌زیست و توسعهٔ پایدار، ۱۳۸۸ش.
- فسایی، حسن، فارس‌نامۀ ناصری، بهتحقیق منصور رستگار فسایی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۷ش.
- قاضی احمد قمی، خلاصۀالتواریخ، بهتحقیق احسان اشراقی، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۵۹ش.
- كتبی، محمود، تاریخ آل مظفر، بهتحقیق عبدالحسین نوایی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۴ش.
- «مدرسه علمیه جامع شهرستان بهبهان افتتاح شد»، خبرگزاری رسمی حوزه آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۳ اردیبهشت ۱۳۹۹ش.
- «مراسم تکریم و معارفه مدیر مدرسه علمیه خواهران شهرستان بهبهان برگزار شد+عکس»، خبرگزاری رسمی حوزه آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۲ آبان ۱۴۰۰ش.
- مستوفی یزدی، محمدمفید، مختصر مفید، ویسبادن، [بی‌نا]، ۱۹۸۹م.
- «معرفی شهر بهبهان»، وب‌سایت چهارگوشه ایران زیبا، تاریخ بازدید: ۱ آبان ۱۴۰۱ش.
- «موزه بهبهان»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۱ آبان ۱۴۰۱ش.
- «نتایج سرشماری جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری سال ۱۳۹۵»، درگاه ملی آمار، تاریخ بازدید: ۱ آبان ۱۴۰۱ش.