موسیقی محلی افغانستان: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<big>'''موسیقی محلی افغانستان'''</big>؛ سبک کهن و رایج موسیقی در میان اقوام افغانستان. | <big>'''موسیقی محلی افغانستان'''</big>؛ سبک کهن و رایج موسیقی در میان اقوام افغانستان. | ||
موسیقی محلی افغانستان با همان سبک سنتی هنوز در افغانستان از رونق خاصی برخوردار است و اقوام و قبایل گوناگون همچنان از آلات موسیقی محلی شامل دمبوره، تنبور و دوتار استفاده می‌کنند. خوانندگان به‌نام افغانستان نیز همچنان به موسیقی محلی در این کشور پای‌بند هستند و آثاری در این سبک، تولید می‌کنند. | [[موسیقی بومی|موسیقی محلی]] افغانستان با همان سبک سنتی هنوز در افغانستان از رونق خاصی برخوردار است و اقوام و قبایل گوناگون همچنان از آلات موسیقی محلی شامل دمبوره، [[تنبور]] و [[دوتار]] استفاده می‌کنند. خوانندگان به‌نام افغانستان نیز همچنان به موسیقی محلی در این کشور پای‌بند هستند و آثاری در این سبک، تولید می‌کنند. | ||
==مفهوم‌شناسی== | ==مفهوم‌شناسی== | ||
موسیقی محلی شکلی از موسیقی است که ریشه در آداب‌ورسوم یک قوم، منطقه و یا کشور دارد و سینه‌به‌سینه از نسلی به نسل دیگر انتقال می‌یابد. موسیقی محلی ذیل فرهنگ‌عامه قرار می‌گیرد و ساده و پیرایه است.<ref> «موسیقی فولکلور یا موسیقی محلی چیست؟»، وب‌سایت الهام میوزیک.</ref> موسیقی محلی، برساختۀ اهالی جغرافیا یا قوم خاص است؛ جلوه‌ای از زندگی روزمره و حامل تاریخ و فرهنگ یک اجتماع انسانی است؛ ریتم و سبک خاصی ندارد و ساده و سازگار با اقتضائات منطقه است؛ در نوع خود منحصر به‌فرد است و انتقال آن از نسلی به نسل دیگر شفاهی است.<ref> «آشنایی با موسیقی فولکور یا فولکوریک»، وب‌سایت آموزشگاه موسیقی صدای مهرورزان.</ref> در افغانستان، هر قوم، موسیقی مختص خود را دارد.<ref> «فرهنگ افغانی/ سبک‌های موسیقی افغانستان»، وب‌سایت نسک.</ref> | موسیقی محلی شکلی از موسیقی است که ریشه در آداب‌ورسوم یک قوم، منطقه و یا کشور دارد و سینه‌به‌سینه از نسلی به نسل دیگر انتقال می‌یابد. موسیقی محلی ذیل فرهنگ‌عامه قرار می‌گیرد و ساده و پیرایه است.<ref> «موسیقی فولکلور یا موسیقی محلی چیست؟»، وب‌سایت الهام میوزیک.</ref> موسیقی محلی، برساختۀ اهالی جغرافیا یا قوم خاص است؛ جلوه‌ای از [[زندگی]] روزمره و حامل تاریخ و فرهنگ یک اجتماع انسانی است؛ ریتم و سبک خاصی ندارد و ساده و سازگار با اقتضائات منطقه است؛ در نوع خود منحصر به‌فرد است و انتقال آن از نسلی به نسل دیگر شفاهی است.<ref> «آشنایی با موسیقی فولکور یا فولکوریک»، وب‌سایت آموزشگاه موسیقی صدای مهرورزان.</ref> در افغانستان، هر قوم، موسیقی مختص خود را دارد.<ref> «فرهنگ افغانی/ سبک‌های موسیقی افغانستان»، وب‌سایت نسک.</ref> | ||
==تاریخچه== | ==تاریخچه== | ||
موسیقی محلی در افغانستان تا زمان شکل‌گیری سروده‌های ویدی ری گودا و گاتاهای اوستا، قابل رهگیری است. پس از گسترش اسلام در این کشور، موسیقی اقوام بار دیگر در زمان سامانیان، گورکانیان و تیموریان دوباره اوج گرفت. در زمان امان‌الله خان، موسیقی محلی افغانستان، توسعۀ بیشتری یافت.<ref> موسیقی افغانستان، ویکی‌وند.</ref> در دورۀ نخست حکومت طالبان، موسیقی حرام دانسته شد؛ اما در دوران جمهوری اسلامی، موسیقی مورد توجه قرار گرفت.<ref> موسیقی افغانستان، ویکی‌وند.</ref> با حکومت دوبارۀ طالبان، بار دیگر موسیقی محلی افغانستان با محدودیت‌های بسیار روبرو شد.<ref> «از بامیان تا اوپسالا؛ جشنوارۀ دمبوره صلصال در سویدن برگزار شد»، وب‌سایت وی او اِ.</ref> | موسیقی محلی در افغانستان تا زمان شکل‌گیری سروده‌های ویدی ری گودا و گاتاهای اوستا، قابل رهگیری است. پس از گسترش اسلام در این کشور، موسیقی اقوام بار دیگر در زمان سامانیان، گورکانیان و [[تیموریان]] دوباره اوج گرفت. در زمان [[امان‌الله]] خان، موسیقی محلی افغانستان، توسعۀ بیشتری یافت.<ref> موسیقی افغانستان، ویکی‌وند.</ref> در دورۀ نخست حکومت طالبان، موسیقی حرام دانسته شد؛ اما در دوران جمهوری اسلامی، موسیقی مورد توجه قرار گرفت.<ref> موسیقی افغانستان، ویکی‌وند.</ref> با حکومت دوبارۀ طالبان، بار دیگر موسیقی محلی افغانستان با محدودیت‌های بسیار روبرو شد.<ref> «از بامیان تا اوپسالا؛ جشنوارۀ دمبوره صلصال در سویدن برگزار شد»، وب‌سایت وی او اِ.</ref> | ||
==انواع موسیقی محلی افغانستان== | ==انواع موسیقی محلی افغانستان== | ||
===الف) پشتون=== | ===الف) پشتون=== | ||
1. لوگری: این سبک از موسیقی محلی دارای ریتم شاد و تند همراه با رقص است. در موسیقی محلی لوگری اغلب از غزل و تصنیف استفاده می‌شود و آلات آن را هارمونیه، | 1. لوگری: این سبک از موسیقی محلی دارای ریتم شاد و تند همراه با رقص است. در موسیقی محلی لوگری اغلب از غزل و [[تصنیف]] استفاده می‌شود و آلات آن را هارمونیه، [[رباب]]، [[دهل]] و سرنده تشکیل می‌دهد.<ref> مددی، «سبک‌های موسیقی محلی افغانستان»، 1387ش، ص185.</ref> | ||
2. کلیوالی: این سبک مختص قوم پشتون<ref> موسیقی افغانستان، ویکی‌وند.</ref> در شرق و جنوب افغانستان بیشتر اجرا می‌شود و آهنگ‌های مشهوری مانند «غزنی سندری»، «اتن سندری»، «تیرا والی سندری» و «خوکی سندری» دارد. در این سبک ممکن است یک، دو و یا چندین خواننده همخوانی داشته باشند. آلات موسیقی مورد استفاده در این سبک | |||
2. کلیوالی: این سبک مختص [[قوم پشتون]]<ref> موسیقی افغانستان، ویکی‌وند.</ref> در شرق و جنوب افغانستان بیشتر اجرا می‌شود و آهنگ‌های مشهوری مانند «غزنی سندری»، «اتن سندری»، «تیرا والی سندری» و «خوکی سندری» دارد. در این سبک ممکن است یک، دو و یا چندین خواننده همخوانی داشته باشند. آلات موسیقی مورد استفاده در این سبک [[دایره (ساز)|دایره]]، دهل، هارمونیه، رباب و [[سرنا]] هستند.<ref> مددی، «سبک‌های موسیقی محلی افغانستان»، 1387ش، ص186.</ref> | |||
===ب) هزارگی=== | ===ب) هزارگی=== | ||
سبک موسیقی محلی هزارگی ساده بوده و اغلب از چهار پرده تجاوز نمی‌کند. ابزار اصلی این موسیقی «دمبوره» است؛ اما در کنار آن از دف، دایره و غیچک نیز استفاده می‌شود. موسیقی هزارگی به سبک‌های مالستانی، | سبک موسیقی محلی هزارگی ساده بوده و اغلب از چهار پرده تجاوز نمی‌کند. ابزار اصلی این موسیقی «دمبوره» است؛ اما در کنار آن از دف، دایره و غیچک نیز استفاده می‌شود. موسیقی هزارگی به سبک‌های مالستانی، [[دایکندی]]، لعلی، شیخ‌علی، گیزاوی، گرم‌سیلی، یکه‌ولنگی، سرخ‌پارسایی، تگاوغاری، سیاسنگی، شنبلی، سرخ‌دره‌ای، مغول دختر، سیغانی و بامیانی دسته‌بندی می‌شود.<ref> خاوری، «معرفی کتاب موسیقی اصیل هزاره»، وب‌سایت فردا.</ref> | ||
===ج) تاجیک=== | ===ج) تاجیک=== | ||
1. بدخشی: سبک بدخشی / قطغنی یا قطغن‌زمین در نواحی بدخشان و اطراف آن مرسوم است.<ref> سیحون، «بازگل بدخشی و شهرت موسیقی محلی بدخشان»، وب‌سایت خبرگزاری نشانه.</ref> | 1. بدخشی: سبک بدخشی / قطغنی یا قطغن‌زمین در نواحی [[بدخشان]] و اطراف آن مرسوم است.<ref> سیحون، «بازگل بدخشی و شهرت موسیقی محلی بدخشان»، وب‌سایت خبرگزاری نشانه.</ref> | ||
2. هراتی: این سبک ریشه در موسیقی خراسان قدیم دارد و در ولایات | |||
3. قرصک: نوعی موسیقی فولکور همراه با رقص و آواز است که معمولا به‌صورت گروهی اجرا می‌شود. این سبک موسیقی از گذشته‌های دور در نواحی بلخ باستان وجود داشته و امروزه در ولایت پنجشیر و ولایات هم‌جوار آن اجرا می‌شود.<ref> شریفی، «چند نکته در بارۀ قرصک پنجشیر»، وب‌سایت مرزبان.</ref> | 2. هراتی: این سبک ریشه در موسیقی خراسان قدیم دارد و در ولایات [[هرات]]، [[بادغیس]] و [[غور]] اجرا می‌شود. غزل، رباعی و [[دوبیتی]] در سبک هراتی استفاده می‌شود. دوتار، دایره، هارمونیه، زیربغلی و رباب از آلات مورد استفاده در این سبک از موسیقی هستند.<ref> مددی، «سبک‌های موسیقی محلی افغانستان»، 1387ش، ص185-186.</ref> | ||
3. قرصک: نوعی موسیقی فولکور همراه با رقص و آواز است که معمولا به‌صورت گروهی اجرا می‌شود. این سبک موسیقی از گذشته‌های دور در نواحی [[بلخ]] باستان وجود داشته و امروزه در ولایت [[پنجشیر]] و ولایات هم‌جوار آن اجرا می‌شود.<ref> شریفی، «چند نکته در بارۀ قرصک پنجشیر»، وب‌سایت مرزبان.</ref> | |||
===د) ترکمنی=== | ===د) ترکمنی=== | ||
ترکمنی از سبک‌های موسیقی محلی در شمال افغانستان است. دوتار ترکمنی، دایره و غیچک در این سبک از موسیقی مورداستفاده قرار می‌گیرند.<ref> مددی، «سبک‌های موسیقی محلی افغانستان»، 1387ش، ص188.</ref> | ترکمنی از سبک‌های موسیقی محلی در شمال افغانستان است. دوتار ترکمنی، دایره و غیچک در این سبک از موسیقی مورداستفاده قرار می‌گیرند.<ref> مددی، «سبک‌های موسیقی محلی افغانستان»، 1387ش، ص188.</ref> | ||
===ه) نورستانی (هارمونی)=== | ===ه) نورستانی (هارمونی)=== | ||
اسم دیگر این سبک از موسیقی، چند آواز کشین است که مردم نورستان آن را اجرا می‌کنند.<ref> موسیقی افغانستان، ویکی‌وند.</ref> در این سبک از موسیقی، ابتدا یک هنرمند به‌عنوان پیشخوان زمزمه می‌کند، سپس گروه آن را همراهی می‌کند. در سبک هارمونی، | اسم دیگر این سبک از موسیقی، چند آواز کشین است که مردم نورستان آن را اجرا می‌کنند.<ref> موسیقی افغانستان، ویکی‌وند.</ref> در این سبک از موسیقی، ابتدا یک هنرمند به‌عنوان پیشخوان زمزمه می‌کند، سپس گروه آن را همراهی می‌کند. در سبک هارمونی، [[سه‌تار]]، دایره، توله، واج و [[دهل]] استفاده می‌شود.<ref> مددی، «سبک‌های موسیقی محلی افغانستان»، 1387ش، ص189.</ref> | ||
==محتوای موسیقی محلی افغانستان== | ==محتوای موسیقی محلی افغانستان== | ||
ایجاد حس میهن‌دوستی در مخاطب مانند ترانۀ «سرزمین من» با اجرای داوود سرخوش،<ref> «سرزمین من»، وب‌سایت طرفداری.</ref> حیا و عفاف مانند آهنگ «دختر هزاره» از سید انور آزاد،<ref> «بهترین دمبورۀ استاد سید انور آزاد (دختر هزاره)»، وب‌سایت یوتویوب.</ref> دانش‌دوستی مانند ترانه‌های مختلف با عنوان مشترک «دختر مکتبی»، نقد آشفتگی‌های اجتماعی مانند آهنگ «شهر خالی» از امیرجان صبوری،<ref> «دانلود آهنگ شهر خالی از امیرجان صبوری»، وب‌سایت فست میوزیک.</ref> مهاجرت مانند آهنگ «وطن‌دار از سیتا قاسمی،<ref> «آهنگ‌های سیتا قاسمی/گلچین افغانی سیتا قاسمی»، وب‌سایت جناب موزیک/ آهنگ ایرانی.</ref> جلوۀ دینداری جامعه مانند آهنگ «مو مردوم آزره» با اجرای داوود سرخوش،<ref> «گلچین بهترین آهنگ‌های داوود سرخوش 1402»، وب‌سایت پاور میوزیک.</ref> آزادی‌خواهی مانند آهنگ «بنوش ای طفلک میهن تو آب از جام آزادی» با اجرای سرورخوش،<ref> «بنوش ای طفلک میهن تو آب از جام آزادی»، وب‌سایت یوتیوب.</ref> اعتراض به استبداد داخلی مانند آهنگ «دیگرا گفت که آزره مرد سنگر نموشه» از داوود سرخوش<ref> «دیگرا گفت که آزره مردم سنگر نموشه»، وب‌سایت یوتیوب.</ref> و امید و آینده‌نگری مانند آهنگ «باچه بخیر کلان شه والی بامیان شوه» از صفدر توکلی،<ref> «گلچین هزارگی صفدر توکلی 1»، وب‌سایت میوزیک.</ref> از مهم‌ترین مضامین مورد توجه درمحتوای موسیقی‌های محلی افغانستان است. | ایجاد حس میهن‌دوستی در مخاطب مانند ترانۀ «سرزمین من» با اجرای داوود سرخوش،<ref> «سرزمین من»، وب‌سایت طرفداری.</ref> [[حیا]] و [[عفاف]] مانند آهنگ «دختر هزاره» از سید انور آزاد،<ref> «بهترین دمبورۀ استاد سید انور آزاد (دختر هزاره)»، وب‌سایت یوتویوب.</ref> دانش‌دوستی مانند ترانه‌های مختلف با عنوان مشترک «دختر مکتبی»، نقد آشفتگی‌های اجتماعی مانند آهنگ «شهر خالی» از امیرجان صبوری،<ref> «دانلود آهنگ شهر خالی از امیرجان صبوری»، وب‌سایت فست میوزیک.</ref> مهاجرت مانند آهنگ «وطن‌دار از سیتا قاسمی،<ref> «آهنگ‌های سیتا قاسمی/گلچین افغانی سیتا قاسمی»، وب‌سایت جناب موزیک/ آهنگ ایرانی.</ref> جلوۀ دینداری جامعه مانند آهنگ «مو مردوم آزره» با اجرای داوود سرخوش،<ref> «گلچین بهترین آهنگ‌های داوود سرخوش 1402»، وب‌سایت پاور میوزیک.</ref> آزادی‌خواهی مانند آهنگ «بنوش ای طفلک میهن تو آب از جام آزادی» با اجرای سرورخوش،<ref> «بنوش ای طفلک میهن تو آب از جام آزادی»، وب‌سایت یوتیوب.</ref> اعتراض به استبداد داخلی مانند آهنگ «دیگرا گفت که آزره مرد سنگر نموشه» از داوود سرخوش<ref> «دیگرا گفت که آزره مردم سنگر نموشه»، وب‌سایت یوتیوب.</ref> و امید و آینده‌نگری مانند آهنگ «باچه بخیر کلان شه والی بامیان شوه» از صفدر توکلی،<ref> «گلچین هزارگی صفدر توکلی 1»، وب‌سایت میوزیک.</ref> از مهم‌ترین مضامین مورد توجه درمحتوای موسیقی‌های محلی افغانستان است. | ||
==کارکردها== | ==کارکردها== | ||
موسیقی‌های محلی افغانستان، علاوه بر توصیف طبیعت و ایجاد نشاط و سرگرمی،<ref> «موسیقی بومی»، ویکی‌زندگی.</ref> موجب حفظ و تقویت هویت فرهنگی مردمان این سرزمین، توسعۀ گردشگری با توصیف طبیعت در مناطق گوناگون افغانستان، تقویت زبان‌ها و گویش‌های محلی، انسجام اجتماعی و وحدت ملی می‌شود.<ref> موسوی، «میرمفتون؛ سلطان موسیقی محلی افغانستان»، وب‌سایت روزنامۀ 8 صبح.</ref> | موسیقی‌های محلی افغانستان، علاوه بر توصیف طبیعت و ایجاد نشاط و سرگرمی،<ref> «موسیقی بومی»، ویکی‌زندگی.</ref> موجب حفظ و تقویت هویت فرهنگی مردمان این سرزمین، توسعۀ [[گردشگری]] با توصیف طبیعت در مناطق گوناگون افغانستان، تقویت زبان‌ها و گویش‌های محلی، انسجام اجتماعی و وحدت ملی می‌شود.<ref> موسوی، «میرمفتون؛ سلطان موسیقی محلی افغانستان»، وب‌سایت روزنامۀ 8 صبح.</ref> | ||
==جشنواره‌ها== | ==جشنواره‌ها== | ||
در دوران نظام جمهوری به‌منظور حفظ میراث فرهنگی و موسیقی محلی، جشنواره دمبوره در ولایت بامیان برگزار می‌شد؛<ref> پوپل‌زی، «نخستین جشنوارۀ دمبوره در بامیان گشایش یافت»، وب‌سایت طلوع نیوز.</ref> اما بعد از روی کار آمدن طالبان، این جشنواره در افغانستان ممنوع شده است؛ هنرمندان هزاره در سال 1401ش در شهر اوپسالای کشور سوئد، جشنوارۀ «دمبورۀ صلصال» را برگزار کردند و هفت هنرمند، موسیقی محلی هزارگی را اجرا کردند.<ref> «از بامیان تا اوپسالا؛ جشنوارۀ دمبوره صلصال در سویدن برگزار شد»، وب‌سایت وی او اِ.</ref> | در دوران نظام جمهوری به‌منظور حفظ میراث فرهنگی و موسیقی محلی، جشنواره دمبوره در ولایت [[بامیان]] برگزار می‌شد؛<ref> پوپل‌زی، «نخستین جشنوارۀ دمبوره در بامیان گشایش یافت»، وب‌سایت طلوع نیوز.</ref> اما بعد از روی کار آمدن طالبان، این جشنواره در افغانستان ممنوع شده است؛ هنرمندان هزاره در سال 1401ش در شهر اوپسالای کشور سوئد، جشنوارۀ «دمبورۀ صلصال» را برگزار کردند و هفت هنرمند، موسیقی محلی هزارگی را اجرا کردند.<ref> «از بامیان تا اوپسالا؛ جشنوارۀ دمبوره صلصال در سویدن برگزار شد»، وب‌سایت وی او اِ.</ref> | ||
==ابزار موسیقی محلی== | ==ابزار موسیقی محلی== | ||
===1- دمبوره=== | ===1-دمبوره=== | ||
دمبوره، رایج‌ترین ساز زهی در افغانستان و نماد سبک موسیقی هزارگی است. دمبوره اغلب از چوب درخت توت ساخته می‌شود. طول این ابزار موسیقی، به‌صورت تقریبی 70 سانتی‌متر تا یک متر است و دارای کاسه‌ای با چند سوراخ آوایی است و در اول و آخر آن چوب کوچکی (خرک) تعبیه می‌شود که برای زیروبم‌کردن صدای آن مؤثر است. دمبوره دوتار دارد که از نایلون یا سوند تهیه می‌شوند.<ref> «موسیقی افغانستان»، ویکی‌وند.</ref> | دمبوره، رایج‌ترین ساز زهی در افغانستان و نماد سبک موسیقی هزارگی است. دمبوره اغلب از چوب درخت توت ساخته می‌شود. طول این ابزار موسیقی، به‌صورت تقریبی 70 سانتی‌متر تا یک متر است و دارای کاسه‌ای با چند سوراخ آوایی است و در اول و آخر آن چوب کوچکی (خرک) تعبیه می‌شود که برای زیروبم‌کردن صدای آن مؤثر است. دمبوره دوتار دارد که از نایلون یا سوند تهیه می‌شوند.<ref> «موسیقی افغانستان»، ویکی‌وند.</ref> | ||
===2- چنگ=== | ===2-چنگ=== | ||
چنگ ابزار مشهور موسیقی محلی در شمال و غرب افغانستان است. این آلت، ساز کوچک فلزی است که بین دندان‌های نوازنده قرار گرفته و با دست دیگر نگه‌داشته می‌شود و با انگشتان دست نواخته می‌شود. زیروبم صدای چنگ بسته به دم و بازدم نوازنده متغیر می‌شود.<ref> «موسیقی افغانستان و ساز و سبک‌های آن»، وب‌سایت ساعد نیوز.</ref> | چنگ ابزار مشهور موسیقی محلی در شمال و غرب افغانستان است. این آلت، ساز کوچک فلزی است که بین دندان‌های نوازنده قرار گرفته و با دست دیگر نگه‌داشته می‌شود و با انگشتان دست نواخته می‌شود. زیروبم صدای چنگ بسته به دم و بازدم نوازنده متغیر می‌شود.<ref> «موسیقی افغانستان و ساز و سبک‌های آن»، وب‌سایت ساعد نیوز.</ref> | ||
===3- دوتار=== | ===3-دوتار=== | ||
دوتار بیشتر در شمال و غرب افغانستان استفاده می‌شود. انواع دوتار هراتی، ترکمنی و ازبکی در افغانستان وجود دارد. دوتار دارای یک تار اصلی، سیزده تار فرعی و نوزده پرده است و با ناخنک نواخته می‌شود.<ref> «آشنایی با تاریخچۀ موسیقی افغانستان»، وب‌سایت بیتوته.</ref> | دوتار بیشتر در شمال و غرب افغانستان استفاده می‌شود. انواع دوتار هراتی، ترکمنی و ازبکی در افغانستان وجود دارد. دوتار دارای یک تار اصلی، سیزده تار فرعی و نوزده پرده است و با ناخنک نواخته می‌شود.<ref> «آشنایی با تاریخچۀ موسیقی افغانستان»، وب‌سایت بیتوته.</ref> | ||
===4- زنگ و تال=== | ===4-زنگ و تال=== | ||
تال و زنگ ساز واحدی را تشکیل می‌دهند. این ساز شامل دو پیالۀ کوچک از برنج و از نوع سازهای کوبه‌ای است. زنگ و تال بیشتر در هرات، شمال و جنوب افغانستان نواخته می‌شود.<ref> «موسیقی افغانستان و ساز و سبک‌های آن»، وب‌سایت ساعد نیوز.</ref> | تال و زنگ ساز واحدی را تشکیل می‌دهند. این ساز شامل دو پیالۀ کوچک از برنج و از نوع سازهای کوبه‌ای است. زنگ و تال بیشتر در هرات، شمال و جنوب افغانستان نواخته می‌شود.<ref> «موسیقی افغانستان و ساز و سبک‌های آن»، وب‌سایت ساعد نیوز.</ref> | ||
===5- تنبور=== | ===5-تنبور=== | ||
تنبور سازی است دارای دو سیم اصلی و پانزده سیم فرعی و بیست‌وهفت پرده که با دست نواخته می‌شود.<ref> «موسیقی افغانستان را بهتر بشناسیم»، اعتماد آنلاین.</ref> | تنبور سازی است دارای دو سیم اصلی و پانزده سیم فرعی و بیست‌وهفت پرده که با دست نواخته می‌شود.<ref> «موسیقی افغانستان را بهتر بشناسیم»، اعتماد آنلاین.</ref> | ||
===6- غیچک=== | ===6-غیچک=== | ||
غیچک شبیه کمانچۀ ایرانی است و طول آن اغلب 78 سانتی‌متر است. این ابزار، دارای کاسۀ چوبی (چوب توت) پوشیده با پوست بز و دوتار است. دستۀ استوانه‌ای آن نیز از چوب چنار ساخته می‌شود.<ref> «موسیقی افغانستان را بهتر بشناسیم»، اعتماد آنلاین.</ref> | غیچک شبیه کمانچۀ ایرانی است و طول آن اغلب 78 سانتی‌متر است. این ابزار، دارای کاسۀ چوبی (چوب توت) پوشیده با پوست بز و دوتار است. دستۀ استوانه‌ای آن نیز از چوب چنار ساخته می‌شود.<ref> «موسیقی افغانستان را بهتر بشناسیم»، اعتماد آنلاین.</ref> | ||
===7- رباب=== | ===7-رباب=== | ||
رباب قدیمی‌ترین ابزار موسیقی در افغانستان با استفادۀ فراوان است. تعداد تارهای رباب 21 عدد است که در افغانستان در سه اندازۀ بزرگ، میانه و کوچک یافت می‌شود.<ref> «گونه‌های متنوع و عجیب موسیقی در افغانستان»، وب‌سایت ایلنا.</ref> | رباب قدیمی‌ترین ابزار [[موسیقی]] در افغانستان با استفادۀ فراوان است. تعداد تارهای رباب 21 عدد است که در افغانستان در سه اندازۀ بزرگ، میانه و کوچک یافت می‌شود.<ref> «گونه‌های متنوع و عجیب موسیقی در افغانستان»، وب‌سایت ایلنا.</ref> | ||
==مشاهیر موسیقی محلی افغانستان== | ==مشاهیر موسیقی محلی افغانستان== | ||
نام‌آوران موسیقی محلی افغانستان عبارت‌اند از: غلام‌سرور سرخوش که موسیقی هزارگی را از محتوای عاشقانه و غم به محتوای حماسی و آزادی‌خواهانه، متحول کرد؛<ref> «موسیقی و اشعار فولکلور هزارگی قسمت دوم»، وب‌سایت افغان موج.</ref> وحید قاسمی؛<ref> نواندیش، «40 سال سفر با وحید قاسمی؛ رامشگر گیتار و استاد موسیقی»، وب‌سایت خبرنامه.</ref> سید انور آزاد؛<ref> «سید انور آزاد»، ویکی‌زندگی.</ref> محمدحسین سرآهنگ؛<ref> رزمی، «یادی از استاد محمدحسین سرآهنگ سرتاج موسیقی افغانستان»، وب‌سایت مشعل.</ref> میرمفتون؛<ref> موسوی، «میرمفتون؛ سلطان موسیقی محلی افغانستان»، وب‌سایت روزنامۀ 8 صبح.</ref> احمد ظاهر؛<ref> «احمد ظاهر بهترین خوانندۀ افغانستانی کیست؟»، وب‌سایت دلگرم.</ref> داود سرخوش؛<ref> «داوود سرخوش»، ویکی‌زندگی.</ref> صفدر توکلی؛<ref> «صفدر توکلی»، ویکی‌زندگی</ref> نغمه با نام اصلی «شاپیری»؛<ref> پوپل، «زندگی‌نامۀ شاپیری (نغمه)»، وب‌سایت مشعل.</ref> گل زمان؛<ref> «استاد گل زمان، آوازخوان مشهور زبان پشتو درگذشت»، وب‌سایت روزنامۀ اطلاعات روز.</ref> آبه میرزا با نام اصلی «گل‌اندام»<ref> فیاض، «آبه میرزا، آوازخوان افسانه‌ای هزاره‌ها»، وب‌سایت جادۀ ابریشم.</ref> و بیلتون با نام اصلی مؤمن خان بیلتون.<ref> «استاد بیلتون، آوازخوان معروف کشور درگذشت»، وب‌سایت روزنامۀ اطلاعات روز.</ref> | نام‌آوران موسیقی محلی افغانستان عبارت‌اند از: غلام‌سرور سرخوش که موسیقی هزارگی را از محتوای عاشقانه و غم به محتوای حماسی و آزادی‌خواهانه، متحول کرد؛<ref> «موسیقی و اشعار فولکلور هزارگی قسمت دوم»، وب‌سایت افغان موج.</ref> وحید قاسمی؛<ref> نواندیش، «40 سال سفر با وحید قاسمی؛ رامشگر گیتار و استاد موسیقی»، وب‌سایت خبرنامه.</ref> سید انور آزاد؛<ref> «سید انور آزاد»، ویکی‌زندگی.</ref> محمدحسین سرآهنگ؛<ref> رزمی، «یادی از استاد محمدحسین سرآهنگ سرتاج موسیقی افغانستان»، وب‌سایت مشعل.</ref> میرمفتون؛<ref> موسوی، «میرمفتون؛ سلطان موسیقی محلی افغانستان»، وب‌سایت روزنامۀ 8 صبح.</ref> احمد ظاهر؛<ref> «احمد ظاهر بهترین خوانندۀ افغانستانی کیست؟»، وب‌سایت دلگرم.</ref> داود سرخوش؛<ref> «داوود سرخوش»، ویکی‌زندگی.</ref> صفدر توکلی؛<ref> «صفدر توکلی»، ویکی‌زندگی</ref> نغمه با نام اصلی «شاپیری»؛<ref> پوپل، «زندگی‌نامۀ شاپیری (نغمه)»، وب‌سایت مشعل.</ref> گل زمان؛<ref> «استاد گل زمان، آوازخوان مشهور زبان پشتو درگذشت»، وب‌سایت روزنامۀ اطلاعات روز.</ref> آبه میرزا با نام اصلی «گل‌اندام»<ref> فیاض، «آبه میرزا، آوازخوان افسانه‌ای هزاره‌ها»، وب‌سایت جادۀ ابریشم.</ref> و بیلتون با نام اصلی مؤمن خان بیلتون.<ref> «استاد بیلتون، آوازخوان معروف کشور درگذشت»، وب‌سایت روزنامۀ اطلاعات روز.</ref> | ||
| خط ۴۶: | خط ۴۹: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
* «آشنایی با تاریخچۀ موسیقی افغانستان»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: 15 آبان 1402ش. | *«آشنایی با تاریخچۀ موسیقی افغانستان»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: 15 آبان 1402ش. | ||
* «آشنایی با موسیقی فولکور یا فولکوریک»، وب‌سایت آموزشگاه موسیقی صدای مهرورزان، تاریخ درج مطلب: 21 اسفند 1399ش. | *«آشنایی با موسیقی فولکور یا فولکوریک»، وب‌سایت آموزشگاه موسیقی صدای مهرورزان، تاریخ درج مطلب: 21 اسفند 1399ش. | ||
* «آهنگ‌های سیتا قاسمی/گلچین افغانی سیتا قاسمی»، وب‌سایت جناب موزیک/ آهنگ ایرانی، تاریخ درج مطلب: 11 آبان 1402ش. | *«آهنگ‌های سیتا قاسمی/گلچین افغانی سیتا قاسمی»، وب‌سایت جناب موزیک/ آهنگ ایرانی، تاریخ درج مطلب: 11 آبان 1402ش. | ||
* «احمد ظاهر بهترین خوانندۀ افغانستانی کیست؟»، وب‌سایت دلگرم، تاریخ بازدید: 15 آبان 1402ش. | *«احمد ظاهر بهترین خوانندۀ افغانستانی کیست؟»، وب‌سایت دلگرم، تاریخ بازدید: 15 آبان 1402ش. | ||
* «از بامیان تا اوپسالا؛ جشنوارۀ دمبوره صلصال در سویدن برگزار شد»، وب‌سایت وی او اِ، تاریخ درج مطلب: 23 خرداد 1401ش. | *«از بامیان تا اوپسالا؛ جشنوارۀ دمبوره صلصال در سویدن برگزار شد»، وب‌سایت وی او اِ، تاریخ درج مطلب: 23 خرداد 1401ش. | ||
* «استاد بیلتون، آوازخوان معروف کشور درگذشت»، وب‌سایت روزنامۀ اطلاعات روز، تاریخ درج مطلب: 18 آبان 1394ش. | *«استاد بیلتون، آوازخوان معروف کشور درگذشت»، وب‌سایت روزنامۀ اطلاعات روز، تاریخ درج مطلب: 18 آبان 1394ش. | ||
* «استاد گل زمان، آوازخوان مشهور زبان پشتو درگذشت»، وب‌سایت روزنامۀ اطلاعات روز، تاریخ درج مطلب: 7 اسفند 1400ش. | *«استاد گل زمان، آوازخوان مشهور زبان پشتو درگذشت»، وب‌سایت روزنامۀ اطلاعات روز، تاریخ درج مطلب: 7 اسفند 1400ش. | ||
* «بنوش ای طفلک میهن تو آب از جام آزادی»، وب‌سایت یوتیوب، تاریخ بازدید: 28 آبان 1402ش. | *«بنوش ای طفلک میهن تو آب از جام آزادی»، وب‌سایت یوتیوب، تاریخ بازدید: 28 آبان 1402ش. | ||
* «بهترین دمبورۀ استاد سید انور آزاد (دختر هزاره)»، وب‌سایت یوتویوب، تاریخ بازدید: 8 آذر 1402ش. | *«بهترین دمبورۀ استاد سید انور آزاد (دختر هزاره)»، وب‌سایت یوتویوب، تاریخ بازدید: 8 آذر 1402ش. | ||
* پوپل، کریم، «زندگی‌نامۀ شاپیری (نغمه)»، وب‌سایت مشعل، تاریخ بازدید: 13 آبان 1402ش. | *پوپل، کریم، «زندگی‌نامۀ شاپیری (نغمه)»، وب‌سایت مشعل، تاریخ بازدید: 13 آبان 1402ش. | ||
* پوپل‌زی، میرآقا، «نخستین جشنوارۀ دمبوره در بامیان گشایش یافت»، وب‌سایت طلوع نیوز، تاریخ درج مطلب: 16 تیر 1396ش. | *پوپل‌زی، میرآقا، «نخستین جشنوارۀ دمبوره در بامیان گشایش یافت»، وب‌سایت طلوع نیوز، تاریخ درج مطلب: 16 تیر 1396ش. | ||
* خاوری، جواد، «معرفی کتاب موسیقی اصیل هزاره»، وب‌سایت فردا، تاریخ درج مطلب: 11 شهریور 1398ش. | *خاوری، جواد، «معرفی کتاب موسیقی اصیل هزاره»، وب‌سایت فردا، تاریخ درج مطلب: 11 شهریور 1398ش. | ||
* «دانلود آهنگ شهر خالی از امیرجان صبوری»، وب‌سایت فست میوزیک، تاریخ بازدید: 28 آبان 1402ش. | *«دانلود آهنگ شهر خالی از امیرجان صبوری»، وب‌سایت فست میوزیک، تاریخ بازدید: 28 آبان 1402ش. | ||
* «داوود سرخوش»، ویکی‌زندگی، تاریخ درج مطلب: 4 اسفند 1401ش. | *«داوود سرخوش»، ویکی‌زندگی، تاریخ درج مطلب: 4 اسفند 1401ش. | ||
* «دیگرا گفت که آزره مردم سنگر نموشه»، وب‌سایت یوتیوب، تاریخ بازدید: 27 آبان 1402ش. | *«دیگرا گفت که آزره مردم سنگر نموشه»، وب‌سایت یوتیوب، تاریخ بازدید: 27 آبان 1402ش. | ||
* رزمی، زلمی، «یادی از استاد محمدحسین سرآهنگ سرتاج موسیقی افغانستان»، وب‌سایت مشعل، تاریخ بازدید: 10 آبان 1402ش. | *رزمی، زلمی، «یادی از استاد محمدحسین سرآهنگ سرتاج موسیقی افغانستان»، وب‌سایت مشعل، تاریخ بازدید: 10 آبان 1402ش. | ||
* «سرزمین من»، وب‌سایت طرفداری، تاریخ درج مطلب: 9 اردیبهشت 1397ش. | *«سرزمین من»، وب‌سایت طرفداری، تاریخ درج مطلب: 9 اردیبهشت 1397ش. | ||
* «سید انور آزاد»، ویکی‌زندگی، تاریخ درج مطلب: 15 تیر 1402ش. | *«سید انور آزاد»، ویکی‌زندگی، تاریخ درج مطلب: 15 تیر 1402ش. | ||
* سیحون، سمیع‌الله، «بازگل بدخشی و شهرت موسیقی محلی بدخشان»، وب‌سایت خبرگزاری نشانه، تاریخ درج مطلب: 5 آذر 1399ش. | *سیحون، سمیع‌الله، «بازگل بدخشی و شهرت موسیقی محلی بدخشان»، وب‌سایت خبرگزاری نشانه، تاریخ درج مطلب: 5 آذر 1399ش. | ||
* شریفی، عبدالهادی، «چند نکته دربارۀ قرصک پنجشیر»، وب‌سایت مرزبان، تاریخ درج مطلب: 14 خرداد 1399ش. | *شریفی، عبدالهادی، «چند نکته دربارۀ قرصک پنجشیر»، وب‌سایت مرزبان، تاریخ درج مطلب: 14 خرداد 1399ش. | ||
* «صفدر توکلی»، ویکی‌زندگی، تاریخ درج مطلب: 4 اسفند 1401ش. | *«صفدر توکلی»، ویکی‌زندگی، تاریخ درج مطلب: 4 اسفند 1401ش. | ||
* «فرهنگ افغانی/ سبک‌های موسیقی افغانستان»، وب‌سایت نسک، تاریخ درج مطلب: 9 خرداد 1398ش. | *«فرهنگ افغانی/ سبک‌های موسیقی افغانستان»، وب‌سایت نسک، تاریخ درج مطلب: 9 خرداد 1398ش. | ||
* فیاض، محمدحسین، «آبه میرزا، آوازخوان افسانه‌ای هزاره‌ها»، وب‌سایت جادۀ ابریشم، تاریخ درج مطلب: 11 مرداد 1401ش. | *فیاض، محمدحسین، «آبه میرزا، آوازخوان افسانه‌ای هزاره‌ها»، وب‌سایت جادۀ ابریشم، تاریخ درج مطلب: 11 مرداد 1401ش. | ||
* «گلچین بهترین آهنگ‌های داوود سرخوش 1402»، وب‌سایت پاور میوزیک، تاریخ درج مطلب: 29 خرداد 1402ش. | *«گلچین بهترین آهنگ‌های داوود سرخوش 1402»، وب‌سایت پاور میوزیک، تاریخ درج مطلب: 29 خرداد 1402ش. | ||
* «گلچین هزارگی صفدر توکلی 1»، وب‌سایت میوزیک، تاریخ درج مطلب: 2022م. | *«گلچین هزارگی صفدر توکلی 1»، وب‌سایت میوزیک، تاریخ درج مطلب: 2022م. | ||
* «گونه‌های متنوع و عجیب موسیقی در افغانستان»، وب‌سایت ایلنا، تاریخ درج مطلب: 31 تیر 1398ش. | *«گونه‌های متنوع و عجیب موسیقی در افغانستان»، وب‌سایت ایلنا، تاریخ درج مطلب: 31 تیر 1398ش. | ||
* مددی، عبدالوهاب، «سبک‌های موسیقی محلی افغانستان»، نشریۀ مقام موسیقایی، شمارۀ 4، 1387ش. | *مددی، عبدالوهاب، «سبک‌های موسیقی محلی افغانستان»، نشریۀ مقام موسیقایی، شمارۀ 4، 1387ش. | ||
* موسوی، سعادت‌شاه، «میرمفتون؛ سلطان موسیقی محلی افغانستان»، وب‌سایت روزنامۀ 8 صبح، تاریخ درج مطلب: 14 مهر 1399ش. | *موسوی، سعادت‌شاه، «میرمفتون؛ سلطان موسیقی محلی افغانستان»، وب‌سایت روزنامۀ 8 صبح، تاریخ درج مطلب: 14 مهر 1399ش. | ||
* «موسیقی افغانستان را بهتر بشناسیم»، اعتماد آنلاین، تاریخ درج مطلب: 31 تیر 1398ش. | *«موسیقی افغانستان را بهتر بشناسیم»، اعتماد آنلاین، تاریخ درج مطلب: 31 تیر 1398ش. | ||
* «موسیقی افغانستان و ساز و سبک‌های آن»، وب‌سایت ساعد نیوز، تاریخ درج مطلب: 20 خرداد 1400ش. | *«موسیقی افغانستان و ساز و سبک‌های آن»، وب‌سایت ساعد نیوز، تاریخ درج مطلب: 20 خرداد 1400ش. | ||
* «موسیقی افغانستان»، ویکی‌وند، تاریخ بازدید: 13 آبان 1402ش. | *«موسیقی افغانستان»، ویکی‌وند، تاریخ بازدید: 13 آبان 1402ش. | ||
* «موسیقی بومی»، ویکی‌زندگی، تاریخ درج مطلب: 6 شهریور 1402ش. | *«موسیقی بومی»، ویکی‌زندگی، تاریخ درج مطلب: 6 شهریور 1402ش. | ||
* «موسیقی فولکلور یا موسیقی محلی چیست؟»، وب‌سایت الهام میوزیک، تاریخ بازدید: 14 آبان 1402ش. | *«موسیقی فولکلور یا موسیقی محلی چیست؟»، وب‌سایت الهام میوزیک، تاریخ بازدید: 14 آبان 1402ش. | ||
* «موسیقی و اشعار فولکلور هزارگی قسمت دوم»، وب‌سایت افغان موج، 14 آذر 1387ش. | *«موسیقی و اشعار فولکلور هزارگی قسمت دوم»، وب‌سایت افغان موج، 14 آذر 1387ش. | ||
* نواندیش، الیاس، «40 سال سفر با وحید قاسمی؛ رامشگر گیتار و استاد موسیقی»، وب‌سایت خبرنامه، تاریخ درج مطلب: 14 تیر 1396ش. | *نواندیش، الیاس، «40 سال سفر با وحید قاسمی؛ رامشگر گیتار و استاد موسیقی»، وب‌سایت خبرنامه، تاریخ درج مطلب: 14 تیر 1396ش. | ||
[[رده: ویکی‌زندگی]] | [[رده: ویکی‌زندگی]] | ||
[[رده: | [[رده:افغانستان]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۳ دسامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۵۵
موسیقی محلی افغانستان؛ سبک کهن و رایج موسیقی در میان اقوام افغانستان.
موسیقی محلی افغانستان با همان سبک سنتی هنوز در افغانستان از رونق خاصی برخوردار است و اقوام و قبایل گوناگون همچنان از آلات موسیقی محلی شامل دمبوره، تنبور و دوتار استفاده می‌کنند. خوانندگان به‌نام افغانستان نیز همچنان به موسیقی محلی در این کشور پای‌بند هستند و آثاری در این سبک، تولید می‌کنند.
مفهوم‌شناسی
موسیقی محلی شکلی از موسیقی است که ریشه در آداب‌ورسوم یک قوم، منطقه و یا کشور دارد و سینه‌به‌سینه از نسلی به نسل دیگر انتقال می‌یابد. موسیقی محلی ذیل فرهنگ‌عامه قرار می‌گیرد و ساده و پیرایه است.[۱] موسیقی محلی، برساختۀ اهالی جغرافیا یا قوم خاص است؛ جلوه‌ای از زندگی روزمره و حامل تاریخ و فرهنگ یک اجتماع انسانی است؛ ریتم و سبک خاصی ندارد و ساده و سازگار با اقتضائات منطقه است؛ در نوع خود منحصر به‌فرد است و انتقال آن از نسلی به نسل دیگر شفاهی است.[۲] در افغانستان، هر قوم، موسیقی مختص خود را دارد.[۳]
تاریخچه
موسیقی محلی در افغانستان تا زمان شکل‌گیری سروده‌های ویدی ری گودا و گاتاهای اوستا، قابل رهگیری است. پس از گسترش اسلام در این کشور، موسیقی اقوام بار دیگر در زمان سامانیان، گورکانیان و تیموریان دوباره اوج گرفت. در زمان امان‌الله خان، موسیقی محلی افغانستان، توسعۀ بیشتری یافت.[۴] در دورۀ نخست حکومت طالبان، موسیقی حرام دانسته شد؛ اما در دوران جمهوری اسلامی، موسیقی مورد توجه قرار گرفت.[۵] با حکومت دوبارۀ طالبان، بار دیگر موسیقی محلی افغانستان با محدودیت‌های بسیار روبرو شد.[۶]
انواع موسیقی محلی افغانستان
الف) پشتون
1. لوگری: این سبک از موسیقی محلی دارای ریتم شاد و تند همراه با رقص است. در موسیقی محلی لوگری اغلب از غزل و تصنیف استفاده می‌شود و آلات آن را هارمونیه، رباب، دهل و سرنده تشکیل می‌دهد.[۷]
2. کلیوالی: این سبک مختص قوم پشتون[۸] در شرق و جنوب افغانستان بیشتر اجرا می‌شود و آهنگ‌های مشهوری مانند «غزنی سندری»، «اتن سندری»، «تیرا والی سندری» و «خوکی سندری» دارد. در این سبک ممکن است یک، دو و یا چندین خواننده همخوانی داشته باشند. آلات موسیقی مورد استفاده در این سبک دایره، دهل، هارمونیه، رباب و سرنا هستند.[۹]
ب) هزارگی
سبک موسیقی محلی هزارگی ساده بوده و اغلب از چهار پرده تجاوز نمی‌کند. ابزار اصلی این موسیقی «دمبوره» است؛ اما در کنار آن از دف، دایره و غیچک نیز استفاده می‌شود. موسیقی هزارگی به سبک‌های مالستانی، دایکندی، لعلی، شیخ‌علی، گیزاوی، گرم‌سیلی، یکه‌ولنگی، سرخ‌پارسایی، تگاوغاری، سیاسنگی، شنبلی، سرخ‌دره‌ای، مغول دختر، سیغانی و بامیانی دسته‌بندی می‌شود.[۱۰]
ج) تاجیک
1. بدخشی: سبک بدخشی / قطغنی یا قطغن‌زمین در نواحی بدخشان و اطراف آن مرسوم است.[۱۱]
2. هراتی: این سبک ریشه در موسیقی خراسان قدیم دارد و در ولایات هرات، بادغیس و غور اجرا می‌شود. غزل، رباعی و دوبیتی در سبک هراتی استفاده می‌شود. دوتار، دایره، هارمونیه، زیربغلی و رباب از آلات مورد استفاده در این سبک از موسیقی هستند.[۱۲]
3. قرصک: نوعی موسیقی فولکور همراه با رقص و آواز است که معمولا به‌صورت گروهی اجرا می‌شود. این سبک موسیقی از گذشته‌های دور در نواحی بلخ باستان وجود داشته و امروزه در ولایت پنجشیر و ولایات هم‌جوار آن اجرا می‌شود.[۱۳]
د) ترکمنی
ترکمنی از سبک‌های موسیقی محلی در شمال افغانستان است. دوتار ترکمنی، دایره و غیچک در این سبک از موسیقی مورداستفاده قرار می‌گیرند.[۱۴]
ه) نورستانی (هارمونی)
اسم دیگر این سبک از موسیقی، چند آواز کشین است که مردم نورستان آن را اجرا می‌کنند.[۱۵] در این سبک از موسیقی، ابتدا یک هنرمند به‌عنوان پیشخوان زمزمه می‌کند، سپس گروه آن را همراهی می‌کند. در سبک هارمونی، سه‌تار، دایره، توله، واج و دهل استفاده می‌شود.[۱۶]
محتوای موسیقی محلی افغانستان
ایجاد حس میهن‌دوستی در مخاطب مانند ترانۀ «سرزمین من» با اجرای داوود سرخوش،[۱۷] حیا و عفاف مانند آهنگ «دختر هزاره» از سید انور آزاد،[۱۸] دانش‌دوستی مانند ترانه‌های مختلف با عنوان مشترک «دختر مکتبی»، نقد آشفتگی‌های اجتماعی مانند آهنگ «شهر خالی» از امیرجان صبوری،[۱۹] مهاجرت مانند آهنگ «وطن‌دار از سیتا قاسمی،[۲۰] جلوۀ دینداری جامعه مانند آهنگ «مو مردوم آزره» با اجرای داوود سرخوش،[۲۱] آزادی‌خواهی مانند آهنگ «بنوش ای طفلک میهن تو آب از جام آزادی» با اجرای سرورخوش،[۲۲] اعتراض به استبداد داخلی مانند آهنگ «دیگرا گفت که آزره مرد سنگر نموشه» از داوود سرخوش[۲۳] و امید و آینده‌نگری مانند آهنگ «باچه بخیر کلان شه والی بامیان شوه» از صفدر توکلی،[۲۴] از مهم‌ترین مضامین مورد توجه درمحتوای موسیقی‌های محلی افغانستان است.
کارکردها
موسیقی‌های محلی افغانستان، علاوه بر توصیف طبیعت و ایجاد نشاط و سرگرمی،[۲۵] موجب حفظ و تقویت هویت فرهنگی مردمان این سرزمین، توسعۀ گردشگری با توصیف طبیعت در مناطق گوناگون افغانستان، تقویت زبان‌ها و گویش‌های محلی، انسجام اجتماعی و وحدت ملی می‌شود.[۲۶]
جشنواره‌ها
در دوران نظام جمهوری به‌منظور حفظ میراث فرهنگی و موسیقی محلی، جشنواره دمبوره در ولایت بامیان برگزار می‌شد؛[۲۷] اما بعد از روی کار آمدن طالبان، این جشنواره در افغانستان ممنوع شده است؛ هنرمندان هزاره در سال 1401ش در شهر اوپسالای کشور سوئد، جشنوارۀ «دمبورۀ صلصال» را برگزار کردند و هفت هنرمند، موسیقی محلی هزارگی را اجرا کردند.[۲۸]
ابزار موسیقی محلی
1-دمبوره
دمبوره، رایج‌ترین ساز زهی در افغانستان و نماد سبک موسیقی هزارگی است. دمبوره اغلب از چوب درخت توت ساخته می‌شود. طول این ابزار موسیقی، به‌صورت تقریبی 70 سانتی‌متر تا یک متر است و دارای کاسه‌ای با چند سوراخ آوایی است و در اول و آخر آن چوب کوچکی (خرک) تعبیه می‌شود که برای زیروبم‌کردن صدای آن مؤثر است. دمبوره دوتار دارد که از نایلون یا سوند تهیه می‌شوند.[۲۹]
2-چنگ
چنگ ابزار مشهور موسیقی محلی در شمال و غرب افغانستان است. این آلت، ساز کوچک فلزی است که بین دندان‌های نوازنده قرار گرفته و با دست دیگر نگه‌داشته می‌شود و با انگشتان دست نواخته می‌شود. زیروبم صدای چنگ بسته به دم و بازدم نوازنده متغیر می‌شود.[۳۰]
3-دوتار
دوتار بیشتر در شمال و غرب افغانستان استفاده می‌شود. انواع دوتار هراتی، ترکمنی و ازبکی در افغانستان وجود دارد. دوتار دارای یک تار اصلی، سیزده تار فرعی و نوزده پرده است و با ناخنک نواخته می‌شود.[۳۱]
4-زنگ و تال
تال و زنگ ساز واحدی را تشکیل می‌دهند. این ساز شامل دو پیالۀ کوچک از برنج و از نوع سازهای کوبه‌ای است. زنگ و تال بیشتر در هرات، شمال و جنوب افغانستان نواخته می‌شود.[۳۲]
5-تنبور
تنبور سازی است دارای دو سیم اصلی و پانزده سیم فرعی و بیست‌وهفت پرده که با دست نواخته می‌شود.[۳۳]
6-غیچک
غیچک شبیه کمانچۀ ایرانی است و طول آن اغلب 78 سانتی‌متر است. این ابزار، دارای کاسۀ چوبی (چوب توت) پوشیده با پوست بز و دوتار است. دستۀ استوانه‌ای آن نیز از چوب چنار ساخته می‌شود.[۳۴]
7-رباب
رباب قدیمی‌ترین ابزار موسیقی در افغانستان با استفادۀ فراوان است. تعداد تارهای رباب 21 عدد است که در افغانستان در سه اندازۀ بزرگ، میانه و کوچک یافت می‌شود.[۳۵]
مشاهیر موسیقی محلی افغانستان
نام‌آوران موسیقی محلی افغانستان عبارت‌اند از: غلام‌سرور سرخوش که موسیقی هزارگی را از محتوای عاشقانه و غم به محتوای حماسی و آزادی‌خواهانه، متحول کرد؛[۳۶] وحید قاسمی؛[۳۷] سید انور آزاد؛[۳۸] محمدحسین سرآهنگ؛[۳۹] میرمفتون؛[۴۰] احمد ظاهر؛[۴۱] داود سرخوش؛[۴۲] صفدر توکلی؛[۴۳] نغمه با نام اصلی «شاپیری»؛[۴۴] گل زمان؛[۴۵] آبه میرزا با نام اصلی «گل‌اندام»[۴۶] و بیلتون با نام اصلی مؤمن خان بیلتون.[۴۷]
پانویس
- ↑ «موسیقی فولکلور یا موسیقی محلی چیست؟»، وب‌سایت الهام میوزیک.
- ↑ «آشنایی با موسیقی فولکور یا فولکوریک»، وب‌سایت آموزشگاه موسیقی صدای مهرورزان.
- ↑ «فرهنگ افغانی/ سبک‌های موسیقی افغانستان»، وب‌سایت نسک.
- ↑ موسیقی افغانستان، ویکی‌وند.
- ↑ موسیقی افغانستان، ویکی‌وند.
- ↑ «از بامیان تا اوپسالا؛ جشنوارۀ دمبوره صلصال در سویدن برگزار شد»، وب‌سایت وی او اِ.
- ↑ مددی، «سبک‌های موسیقی محلی افغانستان»، 1387ش، ص185.
- ↑ موسیقی افغانستان، ویکی‌وند.
- ↑ مددی، «سبک‌های موسیقی محلی افغانستان»، 1387ش، ص186.
- ↑ خاوری، «معرفی کتاب موسیقی اصیل هزاره»، وب‌سایت فردا.
- ↑ سیحون، «بازگل بدخشی و شهرت موسیقی محلی بدخشان»، وب‌سایت خبرگزاری نشانه.
- ↑ مددی، «سبک‌های موسیقی محلی افغانستان»، 1387ش، ص185-186.
- ↑ شریفی، «چند نکته در بارۀ قرصک پنجشیر»، وب‌سایت مرزبان.
- ↑ مددی، «سبک‌های موسیقی محلی افغانستان»، 1387ش، ص188.
- ↑ موسیقی افغانستان، ویکی‌وند.
- ↑ مددی، «سبک‌های موسیقی محلی افغانستان»، 1387ش، ص189.
- ↑ «سرزمین من»، وب‌سایت طرفداری.
- ↑ «بهترین دمبورۀ استاد سید انور آزاد (دختر هزاره)»، وب‌سایت یوتویوب.
- ↑ «دانلود آهنگ شهر خالی از امیرجان صبوری»، وب‌سایت فست میوزیک.
- ↑ «آهنگ‌های سیتا قاسمی/گلچین افغانی سیتا قاسمی»، وب‌سایت جناب موزیک/ آهنگ ایرانی.
- ↑ «گلچین بهترین آهنگ‌های داوود سرخوش 1402»، وب‌سایت پاور میوزیک.
- ↑ «بنوش ای طفلک میهن تو آب از جام آزادی»، وب‌سایت یوتیوب.
- ↑ «دیگرا گفت که آزره مردم سنگر نموشه»، وب‌سایت یوتیوب.
- ↑ «گلچین هزارگی صفدر توکلی 1»، وب‌سایت میوزیک.
- ↑ «موسیقی بومی»، ویکی‌زندگی.
- ↑ موسوی، «میرمفتون؛ سلطان موسیقی محلی افغانستان»، وب‌سایت روزنامۀ 8 صبح.
- ↑ پوپل‌زی، «نخستین جشنوارۀ دمبوره در بامیان گشایش یافت»، وب‌سایت طلوع نیوز.
- ↑ «از بامیان تا اوپسالا؛ جشنوارۀ دمبوره صلصال در سویدن برگزار شد»، وب‌سایت وی او اِ.
- ↑ «موسیقی افغانستان»، ویکی‌وند.
- ↑ «موسیقی افغانستان و ساز و سبک‌های آن»، وب‌سایت ساعد نیوز.
- ↑ «آشنایی با تاریخچۀ موسیقی افغانستان»، وب‌سایت بیتوته.
- ↑ «موسیقی افغانستان و ساز و سبک‌های آن»، وب‌سایت ساعد نیوز.
- ↑ «موسیقی افغانستان را بهتر بشناسیم»، اعتماد آنلاین.
- ↑ «موسیقی افغانستان را بهتر بشناسیم»، اعتماد آنلاین.
- ↑ «گونه‌های متنوع و عجیب موسیقی در افغانستان»، وب‌سایت ایلنا.
- ↑ «موسیقی و اشعار فولکلور هزارگی قسمت دوم»، وب‌سایت افغان موج.
- ↑ نواندیش، «40 سال سفر با وحید قاسمی؛ رامشگر گیتار و استاد موسیقی»، وب‌سایت خبرنامه.
- ↑ «سید انور آزاد»، ویکی‌زندگی.
- ↑ رزمی، «یادی از استاد محمدحسین سرآهنگ سرتاج موسیقی افغانستان»، وب‌سایت مشعل.
- ↑ موسوی، «میرمفتون؛ سلطان موسیقی محلی افغانستان»، وب‌سایت روزنامۀ 8 صبح.
- ↑ «احمد ظاهر بهترین خوانندۀ افغانستانی کیست؟»، وب‌سایت دلگرم.
- ↑ «داوود سرخوش»، ویکی‌زندگی.
- ↑ «صفدر توکلی»، ویکی‌زندگی
- ↑ پوپل، «زندگی‌نامۀ شاپیری (نغمه)»، وب‌سایت مشعل.
- ↑ «استاد گل زمان، آوازخوان مشهور زبان پشتو درگذشت»، وب‌سایت روزنامۀ اطلاعات روز.
- ↑ فیاض، «آبه میرزا، آوازخوان افسانه‌ای هزاره‌ها»، وب‌سایت جادۀ ابریشم.
- ↑ «استاد بیلتون، آوازخوان معروف کشور درگذشت»، وب‌سایت روزنامۀ اطلاعات روز.
منابع
- «آشنایی با تاریخچۀ موسیقی افغانستان»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: 15 آبان 1402ش.
- «آشنایی با موسیقی فولکور یا فولکوریک»، وب‌سایت آموزشگاه موسیقی صدای مهرورزان، تاریخ درج مطلب: 21 اسفند 1399ش.
- «آهنگ‌های سیتا قاسمی/گلچین افغانی سیتا قاسمی»، وب‌سایت جناب موزیک/ آهنگ ایرانی، تاریخ درج مطلب: 11 آبان 1402ش.
- «احمد ظاهر بهترین خوانندۀ افغانستانی کیست؟»، وب‌سایت دلگرم، تاریخ بازدید: 15 آبان 1402ش.
- «از بامیان تا اوپسالا؛ جشنوارۀ دمبوره صلصال در سویدن برگزار شد»، وب‌سایت وی او اِ، تاریخ درج مطلب: 23 خرداد 1401ش.
- «استاد بیلتون، آوازخوان معروف کشور درگذشت»، وب‌سایت روزنامۀ اطلاعات روز، تاریخ درج مطلب: 18 آبان 1394ش.
- «استاد گل زمان، آوازخوان مشهور زبان پشتو درگذشت»، وب‌سایت روزنامۀ اطلاعات روز، تاریخ درج مطلب: 7 اسفند 1400ش.
- «بنوش ای طفلک میهن تو آب از جام آزادی»، وب‌سایت یوتیوب، تاریخ بازدید: 28 آبان 1402ش.
- «بهترین دمبورۀ استاد سید انور آزاد (دختر هزاره)»، وب‌سایت یوتویوب، تاریخ بازدید: 8 آذر 1402ش.
- پوپل، کریم، «زندگی‌نامۀ شاپیری (نغمه)»، وب‌سایت مشعل، تاریخ بازدید: 13 آبان 1402ش.
- پوپل‌زی، میرآقا، «نخستین جشنوارۀ دمبوره در بامیان گشایش یافت»، وب‌سایت طلوع نیوز، تاریخ درج مطلب: 16 تیر 1396ش.
- خاوری، جواد، «معرفی کتاب موسیقی اصیل هزاره»، وب‌سایت فردا، تاریخ درج مطلب: 11 شهریور 1398ش.
- «دانلود آهنگ شهر خالی از امیرجان صبوری»، وب‌سایت فست میوزیک، تاریخ بازدید: 28 آبان 1402ش.
- «داوود سرخوش»، ویکی‌زندگی، تاریخ درج مطلب: 4 اسفند 1401ش.
- «دیگرا گفت که آزره مردم سنگر نموشه»، وب‌سایت یوتیوب، تاریخ بازدید: 27 آبان 1402ش.
- رزمی، زلمی، «یادی از استاد محمدحسین سرآهنگ سرتاج موسیقی افغانستان»، وب‌سایت مشعل، تاریخ بازدید: 10 آبان 1402ش.
- «سرزمین من»، وب‌سایت طرفداری، تاریخ درج مطلب: 9 اردیبهشت 1397ش.
- «سید انور آزاد»، ویکی‌زندگی، تاریخ درج مطلب: 15 تیر 1402ش.
- سیحون، سمیع‌الله، «بازگل بدخشی و شهرت موسیقی محلی بدخشان»، وب‌سایت خبرگزاری نشانه، تاریخ درج مطلب: 5 آذر 1399ش.
- شریفی، عبدالهادی، «چند نکته دربارۀ قرصک پنجشیر»، وب‌سایت مرزبان، تاریخ درج مطلب: 14 خرداد 1399ش.
- «صفدر توکلی»، ویکی‌زندگی، تاریخ درج مطلب: 4 اسفند 1401ش.
- «فرهنگ افغانی/ سبک‌های موسیقی افغانستان»، وب‌سایت نسک، تاریخ درج مطلب: 9 خرداد 1398ش.
- فیاض، محمدحسین، «آبه میرزا، آوازخوان افسانه‌ای هزاره‌ها»، وب‌سایت جادۀ ابریشم، تاریخ درج مطلب: 11 مرداد 1401ش.
- «گلچین بهترین آهنگ‌های داوود سرخوش 1402»، وب‌سایت پاور میوزیک، تاریخ درج مطلب: 29 خرداد 1402ش.
- «گلچین هزارگی صفدر توکلی 1»، وب‌سایت میوزیک، تاریخ درج مطلب: 2022م.
- «گونه‌های متنوع و عجیب موسیقی در افغانستان»، وب‌سایت ایلنا، تاریخ درج مطلب: 31 تیر 1398ش.
- مددی، عبدالوهاب، «سبک‌های موسیقی محلی افغانستان»، نشریۀ مقام موسیقایی، شمارۀ 4، 1387ش.
- موسوی، سعادت‌شاه، «میرمفتون؛ سلطان موسیقی محلی افغانستان»، وب‌سایت روزنامۀ 8 صبح، تاریخ درج مطلب: 14 مهر 1399ش.
- «موسیقی افغانستان را بهتر بشناسیم»، اعتماد آنلاین، تاریخ درج مطلب: 31 تیر 1398ش.
- «موسیقی افغانستان و ساز و سبک‌های آن»، وب‌سایت ساعد نیوز، تاریخ درج مطلب: 20 خرداد 1400ش.
- «موسیقی افغانستان»، ویکی‌وند، تاریخ بازدید: 13 آبان 1402ش.
- «موسیقی بومی»، ویکی‌زندگی، تاریخ درج مطلب: 6 شهریور 1402ش.
- «موسیقی فولکلور یا موسیقی محلی چیست؟»، وب‌سایت الهام میوزیک، تاریخ بازدید: 14 آبان 1402ش.
- «موسیقی و اشعار فولکلور هزارگی قسمت دوم»، وب‌سایت افغان موج، 14 آذر 1387ش.
- نواندیش، الیاس، «40 سال سفر با وحید قاسمی؛ رامشگر گیتار و استاد موسیقی»، وب‌سایت خبرنامه، تاریخ درج مطلب: 14 تیر 1396ش.