صبغت‌الله مجددی

صبغت‌الله مجددی؛ نخستین رئیس‌جمهور دولت انتقالی مجاهدین و رهبر حزب جبهۀ ملی نجات افغانستان.

صبغت‌الله مجددی، از شخصیت‌های جهادی، رئیس مجلس سنا (مشرانو جرگه) و رئیس لویه‌جرگه تصویب قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان (نشست بزرگ ملی)، به‌دلیل مبارزه بر ضد دولت کمونیستی و ارتش متجاوز شوروی و پایه‌گذاری و رهبری حزب جبهۀ ملی نجات افغانستان شخصیت اثرگذار در تحولات سیاسی و اجتماعی معاصر افغانستان محسوب می‌شود.

زندگی‌نامه صبغت‌الله مجددی

صبغت‌الله در ۱۳۰۵ش در یک خانوادۀ مسلمان و از روحانیون اهل‌سنت (حنفی) افغانستان معروف به ‌حضرات مجددی و تأثیرگذار در زمان امان‌الله در شهر کابل به ‌دنیا آمد. او از مشایخ طریقت نقشبندیه یکی از فرقه‌های تصوف در افغانستان و منتسب به‌ شیخ احمد سرهندی، معروف به ‌مجدد الف‌ثانی است. مجددی پس از اتمام تعلیمات عمومی و فراگیری علوم اسلامی، برای ادامۀ تحصیلات عالی به ‌کشور مصر عزیمت کرد و وارد دانشگاه الازهر شد.

وی در رشتۀ حقوق و فقه اسلامی تا مقطع فوق‌لیسانس تحصیل کرد و سپس به ‌افغانستان برگشت و در ۱۳۳۳ش در دانشگاه کابل و مؤسسات عالی تربیت معلم و دارالعلوم عربی کابل و نیز در لیسه‌های عالی پایتخت مشغول به‌ تدریس شد.

وی همزمان با تدریس در مراکز آموزشی و علمی به ‌فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی رو آورد و علیه فضای غیر عادلانه در زمان حکومت سردار محمدداوود خان، موضع‌‌ گرفت. او در ۱۳۳۸ش از سوی دولت داوود خان به ‌اتهام فعالیت بر ضد سفر خروشچف، رهبر شوروی به ‌کابل، بازداشت و محکوم به ‌زندان شد.

صبغت‌الله مجددی چهارسال‌ونیم را بدون محاکمه در زندان سپری کرد و سپس به ‌کشورهای مصر و عربستان تبعید و هنگام بازگشت به ‌افغانستان از تدریس در مراکز علمی منع شد. با این‌حال وی دست از فعالیت بر نداشت و در ۱۳۵۱ش سازمان مذهبی به‌نام «جمعیت العلمای محمدی» را پایه‌گذاری کرد.

خاستگاه فکری صبغت‌الله مجددی

صبغت‌الله مجددی در خلال سال‌های تحصیل در دانشگاه الازهر با رهبر اخوان‌المسلمین، حسن الحوضایبه آشنا شد و تحت تاثیر‌ اندیشه‌های او قرار گرفت. وی با اعضای اخوان‌المسلمین در ترور نافرجام جمال عبدالناصر، سهیم بود و به‌همین دلیل، با عموی خود، صادق مجددی که سفیر افغانستان در قاهره بود، از مصر اخراج شد و به افغانستان بازگشت. مجددی در ۱۹۷۷م تابعیت کشور عربستان سعودی را نیز به دست آورد.

فعالیت‌ها و مسئولیت‌ها صبغت‌الله مجددی

صبغت‌الله مجددی از چهره‌های شناخته‌شدۀ افغانستان در دورۀ جهاد، دورۀ حکومت مجاهدین، دورۀ مقاومت اول و دورۀ جمهوری اسلامی افغانستان بود. برخی فعالیت‌ها و مسئولیت‌های او در این دوره‌ها به ‌قرار زیر است:

رئیس‌جمهور دولت انتقالی مجاهدین

پس از کودتای ۷ ثور ۱۳۵۷ش که حزب دموکراتیک خلق افغانستان به ‌قدرت رسید، صبغت‌الله مجددی عازم ‌کشور پاکستان شد و حزب «جبهۀ ملی نجات افغانستان» را برای مبارزۀ سیاسی و مسلحانه بر ضد دولت کابل پایه‌گذاری کرد. پس از پیروزی مجاهدین، مجددی در بهار ۱۳۷۱ش برای دو ماه به‌عنوان رئیس دولت انتقالی مجاهدین انتخاب شد و مسئولیت دولت را به‌طور رسمی از فضل‌الحق خالقیار، نخست‌وزیر دولت دکتر نجیب‌الله تحویل گرفت و حکومت را به برهان‌الدین ربانی تحویل داد. مجددی از چهره‌های اسلام‌گرای معتدل، میانه‌رو و مدافع برپایی دولت اسلامی در افغانستان بود. مدارا و میانه‌روی مجددی موجب شد که وی مورد تایید و توجه همۀ جناح‌های جهادی افغانستان قرار گیرد.

ریاست لویه‌جرگه تصویب قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان

صبغت‌الله مجددی در دورۀ حکومت طالبان به رهبری ملا عمر در خارج از افغانستان زندگی می‌کرد و پس از تهاجم نیروهای ائتلاف به‌رهبری آمریکا در ۲۰۰۱م و سرنگونی امارت طالبان، دورۀ مهاجرت خود را پایان داده و به ‌وطن بازگشت. وی این بار مسئولیت ریاست لویه‌جرگه (نشست بزرگ ملی) تصویب قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان را در سال در ۲۰۰۳م به‌عهده داشت.

ریاست مجلس سنا (مشرانو جرگه)

صبغت‌الله مجددی از آذرماه ۱۳۸۴ش تا ۹ بهمن ۱۳۸۹ش ریاست مجلس سنا (مشرانو جرگه) را برعهده داشت که با سلطۀ مجددگروه طالبان در سال 1400 بر افغانستان، این مجلس منحل شد.

ریاست کمیسیون تحکیم صلح

صبغت‌الله مجددی در دوران ریاست‌جمهوری حامد کرزی برای مدتی کوتاه ریاست کمیسیون تحکیم صلح را بر عهده داشت. شورایی که جهت آشتی میان دولت افغانستان و طالبان، ایجاد شده بود و برنامۀ معروف به تحکیم صلح در کشور را دنبال می‌کرد.

رئیس شورای هماهنگی انقلاب اسلامی افغانستان

در زمستان۱۳۷۲ش ائتلافی به ‌نام «شورای هماهنگی انقلاب اسلامی افغانستان» بر ضد دولت برهان‌الدین ربانی و شورای نظار به رهبری احمدشاه مسعود با عضویت حزب اسلامی گلبدین حکمتیار، جنبش ملی اسلامی افغانستان به ‌رهبری عبدالرشید دوستم و حزب وحدت اسلامی افغانستان به ‌رهبری عبدالعلی مزاری، تشکیل شده بود. صبغت‌الله مجددی رهبر حزب جبهۀ ملی نجات افغانستان نیز از اعضای این ائتلاف به ‌شمار می‌رفت و مدتی ریاست آن را بر عهده داشت.

پایه‌گذاری مرکز فرهنگی اسلامی

صبغت‌الله مجددی در ۱۳۵۲ش در کنفرانس اسلامی چندملیتی در طرابلس، پایتخت کشور لیبی شرکت کرده بود که سردارمحمد داوودخان با حمایت سران شوروی در افغانستان کودتای نظامی کرد. به‌همین دلیل وی از بازگشت به‌افغانستان خودداری و به‌کشور عربستان سعودی مهاجرت کرد. وی پس از یک سال اقامت در عربستان سعودی به ‌کشور دانمارک رفت و مرکز فرهنگی اسلامی اسکاندیناوی را در کوپنهاک تأسیس کرد. همچنین وی هفت باب مسجد در مناطق مختلف کشور دانمارک و یک مرکز اسلامی در شهر اسلو، پایتخت نروژ، بنیان گذاشت.

تأسیس حزب جبهۀ ملی نجات افغانستان

صبغت‌الله مجددی حزب جبهۀ ملی نجات افغانستان را در ۱۳۵۷ش در شهر پیشاور پاکستان پایه‌گذاری کرد و رهبری آن را به‌عهده داشت. هدف از تشکیل این گروه شبه‌نظامی، دفاع از افغانستان و جهاد علیه دولت کابل و نیروهای متجاوز ارتش سرخ شوروی بود. در این گروه افرادی همچون فضل‌خالق نیاﺯی، علی‌احمد پوپل، نصیراحمد پوپل، کریم پوپل، حامد کرزی، عبدالرحیم چینزایی و محمدنعیم کوچی نیز حضور داشتند. دولت پاکستان رابطۀ خوبی با این گروه نداشت و برای جلوگیری از گسترش آن، کم‌ترین بودجه را به آن تخصیص می‌داد. جبهۀ ملی نجات از جمله احزاب میانه‌رو به‌حساب می‌آمد که همواره راه گفت‌وگو برای صلح پایدار در افغانستان را باز می‌گذاشت.

ویژگی‌های شخصیتی و رفتاری

صبغت‌الله مجددی را انسان مهربانی و مسئولیت پذیر دانسته‌اند که برای صلح و ثبات در افغانستان تلاش می‌کرد. او نقشی مهم و سازنده در جهاد افغانستان داشت و بین مردم از نفوذ و جایگاه ویژه برخوردار بود. صبغت‌الله مجددی با همۀ جریان‌ها و جناح‌های سیاسی روابط حسنه داشت و حقیقت‌گویی و قاطعیت او در برابر زورگویان شهره بود.

دیدگاه‌ها

صبغت‌الله مجددی به لزوم تشکیل دولت اسلامی در افغانستان بر مبنای عدالت، برابری و پیروی از شورا باور داشت تا آزادی‌های فردی و اجتماعی بر اساس آموزه‌های اسلام در جامعه پیاده شود. او با دیکتاتوری فردی یا حزبی مخالف بود و بر حسن روابط با تمام کشورها به‌ویژه همسایگان افغانستان تاکید می‌کرد. صبغت‌الله مجددی موافق مشارکت اجتماعی و سیاسی زنان در افغانستان بود.

درگذشت

صبغت‌الله مجددی در ۲۲ بهمن ۱۳۹۷ش، در ۹۳ سالگی چشم از جهان فرو بست و در منطقۀ عاشقان شهر کابل به ‌خاک سپرده شد.

پانویس

منابع

• اندیشمند، محمداکرم، سال‌های تجاوز و مقاومت (1357_ 1381ش)، تهران، نشر پیمان، چاپ اول، 1383ش.
• «پیکر صبغت‌الله مجددی به خاک سپرده شد»، خبرگزاری طلوع‌نیوز، تاریخ درج مطلب: 24 دلو 1397ش.
• «زندگی‌نامۀ حضرت صبغت‌الله مجددی»، خبرگزاری آریا نیوز، تاریخ درج مطلب: 23 دلو 1397ش.
• «زندگی‌نامۀ صبغت‌الله مجددی رئیس‌مجلس سنای افغانستان»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: 29 آذر 1384ش.
• «صبغت‌الله مجددی به‌خاک سپرده شد»، خبرگزاری طلوع‌نیوز، تاریخ درج مطلب: 23 دلو 1397ش.
• «صبغت‌الله مجددی رئیس‌جمهور پیشین افغانستان درگذشت»، خبرگزاری صدای افغان (آوا.) ، تاریخ درج مطلب: 23 دلو 1397ش.
• «صبغت‌الله مجددی فوت کرد» وب‌سایت شبکۀ اطلاع‌رسانی افغانستان، تاریخ درج مطلب: 21 سنبلۀ 1391ش.
• «کمیسیون مستقل حل منازعات و ارتباط مردم با دولت ایجاد شد»، خبرگزاری جمهور، تاریخ درج مطلب: 24 ثور 1391ش.
• «مجددی به‌عنوان رئیس‌ مجلس سنا افغانستان انتخاب شد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: 29 آذر 1384ش.
• محمودی، محمد، «دورنما و دبیران لویه‌ جرگۀ پیش رو»، خبرگزاری اطلس، تاریخ درج مطلب: 9 جوزا 1401ش.
• «مرامنامه و اساسنامۀ جبهۀ ملی نجات افغانستان»، وب‌سایت دانشگاه مرکزی کابل، تاریخ درج مطلب: 12 میزان 1366ش.
• همتی، محسن، «مجددی؛ سیاست‌مرد بسیط و بی‌ادعا»، خبرگزاری افق، تاریخ درج مطلب: 24 بهمن 1379ش.
• «9 حزب مشهور افغانستان»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 16دلو 1395ش.