جشن نوروز

جشن نوروز

جشن نوروز، آیین بزرگداشت آغاز سال جدید خورشیدی.

جشن نوروز، به آیین کهن تجلیل از آغاز فصل بهار و سال نو خورشیدی در حوزۀ فرهنگی ایران گفته می‌شود و مصادف با زمانی است که کرۀ «زمین» گردش کاملی به‌دور «خورشید» کرده و به‌نقطۀ اعتدال بهاری می‌رسد. جشن نوروز، بزرگترین آیین ملی و میراث کهن فرهنگی و تمدنی ایران قدیم بوده که از آموزه‌های اجتماعی و اخلاقی اسلام مانند لزوم «صلۀ رحم» و تشویق به «سیروسیاحت برای عبرت گرفتن»، تأثیر پذیرفته و به خرده‌فرهنگ غنی در سراسر جهان تبدیل شده است.

مفهوم‌شناسی

واژۀ جشن از کلمۀ اوستایی «یَسَنَه» به‌معنای ستایش، پرستش و قربانی‌کردن گرفته شده و در فرهنگ فارسی به معنای مجلس شادی و شادمانی، مهمانی، سُور و سرور آمده است. این واژه در اصطلاح به مراسمی گفته می‌شود که دارای آداب و رسوم مختلف بوده و شادی‌آور است. کلمۀ نوروز در لغت به معنی روز نو و در اصطلاح مراسمی است که در آغاز فصل بهار و نخستین ماه و سال خورشیدی برابر با 21 ماه مارس میلادی جشن گرفته می‌شود. امروزه برای نوروز و نیز بیشتر آیین‌های شادمانی اسلامی واژۀ «عید» به‌کار می‌رود و برای گروهی دیگر از مراسم‌ها، واژۀ جشن استفاده می‌شود مانند جشن تولد و جشن مهرگان. در ادبیات فارسی نوروز را «جشن بزرگ» نیز نامیده‌اند. به باور ابوریحان بیرونی، ایرانیان در نوروز بزرگ برای همۀ جهانیان از خدا خوش‌بختی آرزو می‌کنند و به‌همین دلیل، نوروز را در تاریخ «امید» نیز نامیده‌اند.

تاریخچه

سابقۀ جشن نوروز، تاریخ مکتوب ندارد و به‌همین دلیل، مورد اختلاف است‌؛ برخی این جشن را با پیدایش کشاورزی و فصل کشت‌وکار در بین مردم باستان در نیمکرۀ شمالی زمین مرتبط و مبدع آن را کشاورزان ترک‌تبار دانسته‌اند. بر اساس این نگاه، جشن نوروز سابقۀ 9000 ساله دارد. برخی دیگر کیومرث را مؤسس آن می‌دانند و بر اساس بعض روایت‌ها، رواج جشن نوروز در ایران به ۵۳۸ سال پیش از میلاد، در زمان حملۀ کورش به بابل می‌رسد. در بعضی از روایت‌ها از زرتشت به‌عنوان بنیانگذار نوروز نام برده شده است؛ اما بسیاری از پژوهشگران، آغاز پیدایش این جشن بزرگ ملی را به «جمشید»، چهارمین پادشاه «پیشدادی» ایران باستان نسبت می‌دهند. سنگ‌‌نگاره‌‌های باقی‌‌مانده از دوران هخامنشی نیز نشان‌ می‌دهد که جشن نوروز در «تخت ‌جمشید» برگزار می‌شده است. در دوران ساسانی، جشن نوروز بین 6 تا 30 روز برگزار می‌شد و روز ششم فروردین را «نوروز بزرگ» یا «خرداد روز» می‌‌نامیدند. پادشاهان ساسانی نیز در دربار خود آیین‌های نوروز را بسیار با شكوه‌ برگزار می‌‌كردند. شاه در پنج روز اول یا «نوروز عامه» به نیازهای مردم رسیدگی می‌کرد و سپس «نوروز خاصه» یا «نوروز بزرگ» را به خود و نزدیكان خود اختصاص می‌داد. بعد از دورۀ ساسانیان، این جشن در سراسر دوران اسلامی و حتی در زمان خلفاء كه اعتنایی به این آیین‌ها نداشتند، برگزار می‌شد. در دوران حکومت‌های مستقل اسلامی مانند صفاریان و سامانیان، جشن نوروز، به‌دلیل کاهش نفوذ عرب‌ها بر دولت‌های ایرانی، رونق بیشتری پیدا کرد. با شکل‌گیری حکومت صفوی و رسمیت یافتن مذهب تشیع، آیین‌های نوروزی از آداب اسلامی اثر پذیرفت و تلاش عالمان شیعه در جمع‌آوری احادیث و روایات اهل‌بیت در رابطه با نوروز، این جشن را رونق بیشتر داد.

معرفی

جشن نوروز، در بستر طبیعت و بر مبنای نظام عرفی، اعتقادی و گاه‌شماری شکل گرفته و به‌مرور زمان به هویت و میراث فرهنگی تبدیل شده است. آیین‌های فرهنگی در جشن نوروز که مجموعه‌ای از جشن طبیعت، آداب و رسوم سنتی و میراث معنوی مردم ایران است، در پیوند فرهنگی ایران با همسایگان و کشورهایی که نوروز را جشن می‌گیرند تعریف شده و به‌عنوان میراث مشترک تفسیر می‌شود. این جشن، گسترۀ وسیعی از جهان مانند ایران، افغانستان، شبه‌قارۀ هند، مصر و بین‌النهرین تا قزاقستان در شمال‌شرق، گرجستان و ارمنستان، با جمعیتی نزدیک به ۳۰۰ میلیون نفر را شامل می‌شود که هریک از این کشورها علاوه بر اشتراکات فرهنگی، روایت‌های متفاوتی از جشن نوروز و آداب و رسوم ویژه برای برگزاری آن دارند.

مراحل جشن نوروز

1. وداع با سال کهنه

مرحلۀ نخست، در روزهای پایانی سال، با آداب و رسوم ویژه مانند پاک‌سازی فضای خانه از مظاهر آلودگی (خانه‌تکانی)، نوکردن لباس و اثاثیۀ خانه و آتش‌افروزی و آتش‌بازی (چهارشنبه سوری) تحقق پیدا می‌کند.

2. دورۀ انتقالی

دومین مرحله که یک دورۀ انتقالی میان سال کهنه و نو است، از اولین روز فروردین در سال جدید، آغاز می‌شود و تا 12 روز ادامه پیدا می‌کند. دید و بازدید، هدیه دادن، بازی‌های مختلف، حضور در جمع‌های فامیلی و رفتن به خانه‌های خویشان از مهم‌ترین كنش‌های آیینی در این دوره است.

3. آغاز زندگی نو

سیزدهم فروردین، آخرین مرحلۀ جشن نوروز و آغاز زندگی تازه در سال نو است. در این روز، روال عادی نظم اجتماعی برهم می‌خورد و مردم خانه‌های خود را رها می‌كنند و تمام روز را دست‌جمعی در فضای آزاد و در كنار سبزه و آب می‌گذرانند.

جغرافیای جشن نوروز

جشن نوروز در ایران

1. ایران

نوروز بزرگترین جشن ملی در ایران و نماد هویت فرهنگی محسوب می‌شود و مردم این کشور با مشارکت در آیین‌های نوروزی، پیوند خود را با نیاکان، میراث کهن، روح جمعی و هموطنان تازه می‌کنند و همدلی خود را نشان می‌دهند. در ایران از اول تا چهارم فروردین سال جدید، به‌مناسبت جشن نوروز تعطیل رسمی است و تعطیلات مدارس تا سیزدهم فروردین ادامه دارد. به‌دلیل اهمیت نوروز در ایران، رهبر جمهوری اسلامی ایران، پیام تبریکی صادر کرده و سال جدید را نام‌گذاری می‌کند. آداب و رسوم جشن نوروز در میان اقوام و خرده فرهنگ‌های مختلف ایرانی، متفاوت است اما به‌صورت کلی، آیین‌های مشترکی نیز وجود دارد که نماد هبستگی مردم ایران محسوب می‌شود:

الف) خانه‌تکانی

رسم خانه‌تکانی برای زدودن آلودگی‌ها از فضای خانه از آیین‌های نوروزی ایرانیان است که در آستانۀ رسیدن سال نو برگزار می‌شود. این رسم همچنان در سراسر ایران رواج دارد.

ب) زیارت اهل قبور

از دیگر آداب معنوی جشن نوروز، رفتن به زیارت اهل قبور در روزهای پایانی سال و آغاز سال نو است.

ج) کاشتن سبزه

کاشتن سبزه در روزهای پایانی سال و نزدیک بهار، به‌عنوان نماد شادی و فضیلت، رسم دیگری از جشن نوروز بوده که همچنان در سراسر ایران مرسوم است.

د) سفرۀ هفت‌سین

سفرۀ هفت‌سین، نمادین‌ترین رسم ایرانیان در جشن نوروز بوده که سابقۀ طولانی دارد و امروزه نیز در همه شهرهای ایران رایج است. در سفرۀ هفت‌سین، هفت روییدنی و خوراکی وجود دارد که با حرف «س» آغاز می‌شود: سیب، سبزه، سنجد، سماق، سیر، سرکه، سمنو که هر کدام معنای نمادین دارد. در سفرۀ هفت‌سین قرآن، آینه، شمع، ظرف آب، تخم‌مرغ رنگ‌کرده، ماهی قرمز، نان، سبزی، گلاب، گل، سنبل و سکه نیز می‌گذارند.

ه) دعای تحویل سال

پس از تحویل سال، همه اعضای خانواده به یکدیگر «عید مبارکی» می‌گویند و دعای معروف تحویل سال را می‌خوانند: يَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ يَا مُدَبِّرَ اللَّيْلِ وَ النَّهَارِ يَا مُحَوِّلَ الْحَوْلِ وَ الْأَحْوَالِ حَوِّلْ حَالَنَا إِلَى أَحْسَنِ الْحَال. در سال‌های اخیر بسیاری از ایرانی‌ها هنگام تحویل سال در مکان‌های زیارتی چون حرم امام رضا، حرم فاطمه معصومه، حرم شاه‌چراغ و حرم عبدالعظیم حسنی حضور به‌هم می‌رسانند.

و) دید و بازدید

رسم رفت‌وآمد به خانۀ بزرگان، خویشان و آشنایان از اول تا دوازدهم فروردین، از مهم‌ترین آیین‌های جشن نوروز محسوب می‌شود که از قدیم میان گروه‌ها و طبقات مختلف اجتماعی ایران در شهر و روستا مرسوم بوده است.

سیزده‌به‌در در ایران

ز) سیزده‌به‌در

رفتن به دامن طبیعت در روز سیزدهم فروردین، آخرین رسم در جشن‌ نوروزی است. در این روز مردم از خانه‌ها بیرون آمده و به کوه و دشت و باغ می‌روند تا آخرین روز جشن نوروز را در طبیعت و در کنار سبزه و گیاه و آب روان چشمه‌ها و جویبارها با شادی بگذرانند. گره زدن سبزه؛ یکی از سنت‌های نوروز در سیزده‌به‌در است.

جشن نوروز در افغانستان

2. افغانستان

جشن نوروز در افغانستان سابقۀ دیرینه دارد و مردم نقاط مختلف این کشور از نوروز با آیین‌ها و رسوم ویژه‌ای تجلیل می‌کنند. به‌باور مردم افغانستان، مزارشریف مرکز ولایت بلخ، زادگاه نوروز و مقر سلطنت جمشید پادشاه پیشدادی، بنیانگذار نوروز است و به‌همین دلیل برگزاری این جشن در مزارشریف از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که دامنۀ این جشن در این شهر تا چهل روز ادامه دارد. مهم‌ترین آیین‌های جشن نوروز در افغانستان عبارت است از:

الف) مراسم جهنده بالا

از بزرگترین مراسم جشن نوروز در افغانستان، آیین «جَهَنَدَه بالا» (برافراشتن عَلَم زیارت سخی) در جوار حرم منسوب به امام علی در ولایت بلخ است که به‌صورت رسمی و با حضور انبوه مردم، مقامات کشوری و لشکری برگزار می‌شود. در دوران حاکمیت دوبارۀ طالبان، این مراسم با محدودیت‌هایی مواجه شده و شور و رونق سابق را ندارد.

ب) میلۀ گل سرخ

مِیلَۀ (جشن) گل سرخ از آیین‌های باشکوهی است که در مزارشریف در ۴۰ روز اول سال و به‌مناسبت روییدن گل‌های سرخ برگزار می‌شود. در طول این ۴۰ روز مردم از همه‌جا برای حضور در این جشن به مزارشریف می‌روند.

ج) هفت‌میوه

در افغانستان مردم به‌جای هفت‌سین، هفت‌میوه بر سر سفرۀ تحویل سال می‌گذارند که شامل کشمش، سنجد، پسته، فندق، قیسی، گردو و آلو می‌شود.

د) جشن دهقان

روز دوم فروردین (حمل) که دومین روز سال جدید خورشیدی است، در افغانستان به‌نام «روز دهقان» نام‌گذاری شده و همه ساله در این روز در مناطق مختلف افغانستان از کشاورزان تجلیل می‌شود.

نوروز در آذربایجان

3. آذربایجان

در آذربایجان، نوروز بزرگترین و باشکوه‌ترین جشن مردمی است و بر اساس تاریخ شمسی جشن گرفته می‌شود که از 29 اسفند تا 4 فروردین تعطیل رسمی است اما به‌صورت‌ معمول، دولت چند روز به این تعطیلات اضافه می‌کند. در سال‌های کبیسه، روز 22 مارس را در این کشور به‌عنوان روز عید جشن می‌گیرند.

جشن نوروز در ترکمنستان

4. ترکمنستان

در ترکمنستان، از 29 اسفند تا 3 فروردین، به‌مدت 4 روز برای جشن نوروز تعطیل است و مردم این کشور دراین ایام با پختن غذاهای معروف نوروزی مثل نوروز کجه، نوروز بامه، سمنی (سمنو) نوروز را جشن می‌گیرند. مسابقات اسب‌دوانی، کشتی، پرش برای گرفتن دستمال از بلندی، خروس‌جنگی و شاخ‌زنی میش‌ها هم از مراسم نوروز در این کشور است.

نوروز در تاجیکستان

5. تاجیکستان

در تاجکستان نیز چهار روز تعطیل رسمی برای جشن نوروز وجود دارد و مردم این کشور به‌ویژه بدخشانیان در ایام نوروز خانه‌تکانی می‌کنند و از جشن نوروز به‌عنوان رمز دوستی و زنده‌شدن کل موجودات، به‌نام «خیدیر ایام» (جشن بزرگ) یاد می‌شود. از غذاهای معروف تاجیکستان در جشن نوروز «باج» است که کله‌پاچۀ گوسفند را با گندم می‌پزند.

6. قزاقستان

در قزاقستان از 1 تا 4 فروردین تعطیل رسمی است و مردم این کشور پیش از نوروز خانه‌های خود را تمیز می‌کنند و اعتقاد دارند که تمیز بودن خانه در آغاز سال نو باعث می‌شود اعضای خانواده بیمار نشوند. پختن غذایی به‌نام «نوروز گوژه» (آش نوروزی) جزء رسوم جشن نوروز در این کشور است. این غذا که تهیه آن به معنی وداع با زمستان و غذاهای زمستانی است، از هفت نوع مادۀ غذایی تهیه می‌شود.

7. ازبکستان

در ازبکستان مراسم ویژه‌ای به‌مناسبت نوروز با حضور مقام‌های ارشد دولتی در میدان پارک مرکزی شهر تاشکند برگزار می‌شود و یک روز تعطیل رسمی است.

8. آلبانی

در آلبانی، ۲۲ مارس برای برگزاری جشن ملی نوروز تعطیل است. آیین «سلطان نوروز» به‌عنوان جشن ملي در این کشور، هر ساله باشکوه برگزار مي‌شود.

9. کوزوو

در کوزوو ۲۱ مارس تعطیل است و نوروز را باشکوه برگزار می‌کنند. امروزه در ابتدای جشن نوروز، به‌احترام کشته‌شدگان جنگ کوزوو یک دقیقه سکوت می‌کنند.

10. مناطق کردنشین عراق

در منطقۀ خودمختار کردستان عراق روز ۲۱ مارس به‌صورت رسمی تعطیل است و اگر کسی در طول سال یکی از بستگان خود را از دست داده باشد، در خانه می‌ماند و اقوام و نزدیکان به دیدن وی می‌روند.

11. ترکیه

جشن نوروز در ترکیه از چند سال پیش به‌صورت رسمی پذیرفته شده و در اساسنامۀ جدید آموزش‌و پرورش، به‌عنوان عید رسمي این کشور ثبت شده است. جشن نوروز در شهرهای جنوب‌شرقی ترکیه مانند دیاربکر، اورفا، ماراش، و مرسین، بسیار باشکوه برگزار می‌شود.

12. پاکستان

در پاکستان نوروز را «عالم افروز» مي‌نامند و در ايام نوروز مردم این کشور از گفتار نامناسب پرهيز نموده و از یکدیگر با احترام ویژه نام می‌برند. همچنين سرودن اشعار نوروزي به زبان‌هاي اردو، فارسی و عربي در اين ايام مرسوم است که بيشتر در قالب قصيده و غزل بيان مي‌شود. در این کشور، جشن نوروز سه روز طول می‌کشد.

کارکردهای جشن نوروز

الف) جامعه‌شناختی

1. ایجاد، ‌تقویت و حفظ روح جمعی؛
2. تقویت، توسعه و حفظ روابط اجتماعی بین بستگان، ‌دوستان،‌ آشنایان و همسایگان؛
3. تقویت،‌ حفظ و گسترش انسجام فرهنگی، همبستگی اجتماعی و وفاق ملی؛
4. ایجاد حس جامعه‌پذیری در فرزندان خانواده‌ها از طریق فراگیری ارزش‌ها،‌ هنجارها و آیین‌های اجتماعی و فرهنگی؛
5. تقویت آموزه‌ها و رفتارهای اخلاقی و فضیلت‌های اجتماعی که با آموزه‌های دینی و اسلامی جامعه هماهنگی دارد؛
6. نهادینه‌شدن سنت‌های اجتماعی در میان فرزندان و نسل‌های پسینی؛
7. حفظ اصالت و هویت ملی و فرهنگی؛
8. ایجاد و افزایش فضای نشاط و شادابی در جامعه و خانواده؛
9. تقویت صله رحم و همبستگی خانوادگی.

ب) مردم شناختی

1. حفظ و تقویت آیین‌های باستانی و سنت‌های فرهنگی؛
2. صیانت از مناسک فرهنگی و اجتماعی تأثیر‌گذار؛
3. انتقال آیین‌ها و سنت‌های فرهنگی و اجتماعی از نسل‌های قدیم به نسل‌های جدید؛
4. نکوداشت سنت‌ها و مناسک دیرینۀ فرهنگی؛
5. انتقال و گسترش میراث معنوی به نسل‌های جدید.

ج) روان‌شناختی

1. تقویت روحیه شادی و نشاط از طریق برقراری ارتباطات اجتماعی؛
2. تلطیف روحی انسان‌ها به‌دلیل مواجهه با زیبایی طبیعت در بهار؛
3. تخلیه روحی، فراموشی غم و اندوه و ایجاد روحیۀ شاد به‌دلیل حضور در جمع بستگان و دوستان؛
4. ایجاد و تقویت نشاط روحی در نتیجۀ کنش‌های اجتماعی مانند هدیه‌دادن و هدیه گرفتن به‌ویژه برای کودکان و نوجوانان.

د) اقتصادی

1. ایجاد تحرك اقتصادی حتی در سخت‌ترین شرایط اقتصادی؛
2. ایجاد فرصت گردشگری و مسافرت و توسعۀ مشاغل موقتی و رونق صنعت توریسم؛
3. اقبال مردم برای خرید کالاهای مرتبط با جشن نوروز؛
4. تولید و پیدایش كالاهای جدید و متنوع و رونق چرخۀ اقتصادی؛
5. خلق ایده‌های اقتصادی برای کسب سود بیشتر.

ه) سیاسی

1. تقویت همگرایی سیاسی بین کشورهایی که جشن نوروز را برگزار می‌کنند؛
2. معطوف شدن توجه جهان به ایران به‌عنوان کانون اصلی جشن نوروز و فرستادن پیام‌های تبریک سران کشورها به‌مناسبت نوروز.

و) مذهبی

1. حضور گستردۀ مردم در اماکن مذهبی و زیارتگاه‌ها و توجه به امور معنوی؛ برای مثال، در لحظۀ تحویل سال در ایران، بزرگ‌ترین اجتماع مردمی در حرم امام رضا در مشهد شکل می‌گیرد؛
2. روی آوردن مردم به دعا و نیایش و انجام اعمال مستحبی که در متون دینی توصیه شده است.

راز ماندگاری جشن نوروز

1. وجود جلوه‌های معنوی در آیین‌های برگزاری جشن نوروز؛ برای مثال، در بسیاری از آداب جشن نوروز، مسئلۀ آفرینش جهان و سعادت ابدی انسان نمادسازی شده است؛
2. جشن نوروز، جشن آغاز بهار و قدرت گرفتن خورشید و غلبۀ آن بر نمادهای تاریکی و زمستان است که هرساله به‌صورت طبیعی تکرار می‌شود.
3. مردمی بودن جشن نوروز و برگزاری آن در خانواده‌ها بدون اجبار و سازماندهی دولتی یا حزبی؛
4. پیوند محکم جشن نوروز با خیرخواهی و خیراندیشی در جامعه؛
5. وجود آموزه‌ها و مراسم دینی در جشن نوروز؛
6. پیوند آفرینش جهان و نخستین انسان با عید نوروز و ارتباط اعتدال فصل بهار با مسألۀ ظهور موعود و اجرای عدالت.

جشن نوروز در ادبیات فارسی

بسیاری از شاعران حوزۀ فرهنگی نوروز مانند فردوسي‌، ناصر خسرو‌، عمر خيام‌، سعدي شيرازي‌، حافظ شيرازي‌، نظامي گنجوي‌، منوچهري دامغاني‌، رودکی، فرخی سیستانی، عنصری، قاآنی، ملک‌الشعرای بهار، شاملو، فروغ، نیما و اخوان ثالث به آیین‌های جشن نوروز اشاره کرده و آن را در مفاهیم آرمانی برای تشویق انسان‌ها به اندیشۀ نو، دوری از کهنگی و رکود، ایجاد حرکت، پویایی و تلاش به‌کار برده‌اند.

جلوه‌ها و اثرگذاری جهانی

الف) جشن جهانی نوروز

در جشن جهانی نوروز، سران کشورهایی که نوروز را جشن می‌گیرند، هرساله در یکی از این کشورها گرد هم می‌آیند و نوروز را گرامی می‌دارند. این جشن نخستین‌بار در ۷ فروردین ۱۳۸۹ش در تهران برگزار و این شهر به‌عنوان «دبیرخانۀ نوروز» شناخته شد.

ب) ثبت جهانی

1. مجمع عمومی سازمان ملل متحد

مجمع عمومی سازمان ملل متحد با تصویب قطعنامه‌ای در 4 اسفند 1388ش، روز ۲۱ مارس مطابق با ۱ فروردین را به‌عنوان «روز جهانی نوروز» به‌تصویب رسانده و در تقویم این سازمان ثبت کرده است. در این قطعنامه، نوروز جشنی با ریشۀ ایرانی توصیف شده که قدمت بیش از ۳ هزار سال دارد و امروزه بیش از ۳۰۰ میلیون نفر آن را جشن می‌گیرند. بر اساس این قطعنامه، کشورهای عضو این سازمان موظف شده‌اند که در تقویم‌های رسمی خود، روز۲۱ مارس را به‌عنوان نوروز ثبت کنند.

2. یونسکو

جشن نوروز در سال ۲۰۰۹م به‌عنوان «میراث ناملموس جهانی» در یونسکو ثبت شد و هر ساله به‌مناسبت بزرگداشت نوروز، مراسمی با حضور سفیران، فعالان فرهنگی و بین‌المللی در یونسکو برگزار می‌شود.

 

منابع

• «آداب و رسوم مردم مناطق مختلف افغانستان در نوروز»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 16 فروردین 1400ش.
• «آیین‌های کهن و خاستگاه نوروز در میان ملل»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۱ فروردین ۱۴۰۰ش.
• «این کشورها نوروز تعطیل هستند»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲۸ اسفند ۱۳۹۱ش.
• «بزرگ‌ترین اجتماع ایرانیان هنگام تحویل سال نو در حرم رضوی»، وب‌سایت خبرگزاری صدا و سیما، تاریخ درج مطلب: ۲۷ اسفند ۱۴۰۱ش.
• بشیری، محمود، «راز ماندگاری عید نوروز در دورۀ ایران اسلامی»، فصل‌نامۀ تخصصی دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه قم، سال اول، شمارۀ 1، پاییز 1385ش.
• «پس از ۲۰ سال اولین نوروز بدون مراسم رسمی و برافراشتن جهنده در مزار شریف سپری شد»، وب‌سایت روزنامۀ 8 صبح، تاریخ درج مطللب: 1 فروردین 1401ش.
• «تاریخچۀ نامگذاری سال‌ها توسط رهبر انقلاب از سال ۱۳۷۸ تا ۱۴۰۲»، وب‌سایت باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: ۰۱ فروردين ۱۴۰۲ش.
• «تبریک عید نوروز از سوی سران تعدادی از کشورها به رییس جمهور»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۱ فروردین ۱۴۰۲ش.
• «تهران، میزبان نخستین جشن جهانی نوروز»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۶ فروردین ۱۳۸۹ش.
• «ثبت جهانی نوروز؛ بزرگداشت جشن مهرورزی، صلح و همزیستی»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۴ اسفند ۱۳۹۹ش.
• «جشن بزرگ نوروز در افغانستان با هفت میوه»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۹ اسفند ۱۳۹۹ش.
• «جشن جهانی نوروز و جهانی شدن نوروز»، خبرگزاری برنا، تاریخ درج مطلب: 28 اسفند 1401ش.
• «جشن نوروز تجلی صلح و همبستگی و سبک زندگی سالم»، خبرگزاری شبستان، تاریخ درج مطلب: 3 فروردین 1395ش.
• «جشن نوروز در یونسکو و غیبت ترکیه و آذربایجان»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۷ اسفند ۱۴۰۱ش.
• جعفری (قنواتی)، محمد و سلیمی، مینا، «جشن»، دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 3 فروردین 1402ش.
• «دربارۀ نوروز»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۱ فروردین ۱۳۹۹ش.
• جهان‌مل، ذبیح‌الله، «بزرگداشت از روز دهقان و برگزاری نمایشگاه کشاورزی در کابل»، وب‌سایت طلوع نیوز، تاریخ درج مطلب: 3 فروردین 1398ش.
• دلجو، عباس، «سخنی چند پیرامون پیدایش جشن باستانی نوروز»، وب‌سایت هزاره انترنشنال، تاریخ درج مطلب: 1390ش.
• «دوگانۀ انسجام ملی و همدلی جهانی در سایه‌سار جشن باستانی نوروز»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۳۰ اسفند ۱۳۹۹ش.
• «سنت دیرینۀ پنجشنبه آخر سال و زیارت اهل قبور»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲5 اسفند 1401ش.
• صدیق، اسماعیل، «کارکردهای فرهنگی و اجتماعی عید نوروز»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱ فروردین ۱۳۹۱ش.
• «عید نوروز»، خبرگزاری تابناک، تاریخ بازدید: 3 فروردین 1402ش.
• «فرهنگ مشترک نوروز میان ایران و کشورهای همسایه»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 7 فروردین 1398ش.
• «مردمی بودن راز ماندگاری نوروز است»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۱۱ اسفند ۱۳۸۹ش.
• معین، محمد، فرهنگ لغت فارسی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 3 فروردین 1402ش.
• «نوروز، آیین پر رمز و راز كهن»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۵ اسفند ۱۳۹۷ش.
• «نوروز به چه معناست و از چه زمانی وارد فرهنگ ما ایرانی‌ها شد؟»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 1 فروردین 1400ش.
• «نوروز در افغانستان؛ آیین جهنده بالا در ولایت بلخ»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 2 فروردين ۱۳۹۴ش.
• «نوروز ظرفیتی برای صلح با سایر ملت‌ها است»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۴ فروردین ۱۴۰۲ش.
• «نوروز نماد همبستگی ملی و همدلی جهانی»، خبر آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱ فروردین ۱۳۹۶ش.