خشونت خانوادگی در افغانستان

خشونت خانوادگی در افغانستان؛ رفتارهای آزاردهنده میان اعضای خانواده در افغانستان.

خشونت خانوادگی به شکل خشونت جسمی، روانی و جنسی است که پیامدهای غیرقابل جبران جسمی، روحی و روانی بر اعضای خانواده برجای می‌گذارد. عوامل خشونت خانوادگی در افغانستان پایین بودن سطح سواد، فقر فرهنگی، جامعه سنتی و مردسالار است. کارشناسان راهکارهای محو خشونت خانوادگی را افزایش سطح سواد، ایجاد شغل و آگاهی‌دهی در بخش‌های مختلف می‌دانند.

مفهوم‌شناسی

خشونت خانوادگی یا خانگی (Domestic violence) به‌معنای هر نوع رفتار خشونت‌آمیز در محیط خانه توسط یکی از اعضا نسبت به دیگر افراد در خانواده است که منجر به آسیب‌های جسمی، جنسی، روانی و یا اعمال فشار اقتصادی می‌شود.

انواع خشونت

خشونت خانوادگی شکل‌های متفاوتی دارد از جمله:

1. خشونت فیزیکی: هرگونه آزار جسمی مانند کتک زدن یا آسیب رساندن و زخمی کردن قربانی با سلاح‌های گرم و سرد به‌طور عمدی را خشونت فیزیکی می‌گویند. این خشونت گاهی به مرگ قربانی نیز می‌انجامد.
2. خشونت روانی: به رفتارهای پرخاشگرانه‌ای می‌گویند که به تحقیر، توهین، آزار و اذیت قربانی منجر شود.
3. خشونت جنسی: هر گونه عملکرد جنسی که با استفاده از خشونت و اجبار در برقراری ارتباط جنسی صورت بگیرد.

خشونت علیه زنان

رایج‌ترین و گسترده‌ترین خشونت خانوادگی در افغانستان خشونت در برابر زنان از نوع خشونت جسمی و فیزیکی مانند زد و خورد، قطع اعضای بدن، مجروح کردن و کار اجباری است و حتی این خشونت‌های خانوادگی به قتل زنان می‌انجامد. بسیاری از زنان خشونت‌دیده در منزل، در جامعۀ سنتی افغانستان به‌دلیل فشار اجتماعی و حفظ آبرو، انواع خشونت‌های خانوادگی را کتمان می‌کنند و به مراکز قضایی و حقوقی مراجعه نمی‌کنند.

خشونت علیه کودکان

بسیاری از کودکان در افغانستان قربانی خشونت‌های خانوادگی می‌شوند که در کنار خشونت اقتصادی، خشونت حاصل از جنگ در اجتماع، در منزل به‌هدف تربیت، مورد تنبیه بدنی قرار می‌گیرند. حتی بسیاری از خانواده‌ها ضرب و جرح، فحش و یا تهدید کودکان را خشونت نمی‌دانند، بلکه آن را برای بهتر شدن تربیت فرزندان لازم می‌دانند.

پیامدها

خشونت خانوادگی پیامد‌های فردی، خانوادگی و اجتماعی زیادی را در پی دارد. آسیب روحی و روانی بر اعضای خانواده، کاهش اعتماد به نفس و تاثیر منفی بر افکار آنها از جمله پیامدهای فردی به‌شمار می‌رود. احتمال گرایش کودکان قربانی به مواد مخدر و تمایل به بزهکاری در جامعه نیز از پیامدهای فردی خشونت خانوادگی است که به‌تدریج به جامعه کشانده می‌شود.

اساسی‌ترین پیامد این خشونت در سطح خانواده آن است که با از بین رفتن آرامش در خانواده و مختل شدن نظام تربیتی و آموزشی فرزندان، فروپاشی نظام خانواده رقم می‌خورد. با فروپاشی نظام خانواده، پدر، مادر و فرزندان از هم جدا می‌شوند و کانون خانواده و ساختار آن از بین می‌رود. همچنین خشونت‌های خانوادگی عامل بروز اختلاف‌های اجتماعی و افزایش ناهنجاری‌ها در سطح جامعه می‌شود.

افزایش خودکشی زنان در افغانستان از دیگر پیامدهای خشونت خانوادگی است که زنان و دختران جوان در پی خشونت فیزیکی و جسمی دچار مشکلات روانی و روحی شده و اقدام به خودکشی می‌کنند.

عوامل خشونت

عوامل خشونت خانگی در جوامع سنتی و جنگ‌زده مانند افغانستان ریشه در عدم موجودیت نظام مستحکم اداری، فقر جامعه و بی‌کفایتی دولت در ایجاد شغل، بیکاری مردان، پایین بودن سطح سواد و عدم آگاهی در مورد حقوق افراد خانواده، تعدد زوجات و عدم مراعات در تحقق احکام شرعی است. رسم و رسوم تبعیض‌آمیز جنسیتی و فرهنگی نیز از دیگر عوامل خشونت خانگی است که باعث ازدواج زودهنگام، ازدواج بدل، ازدواج اجباری، بد دادن و فروش دختران می‌شود. تقابل و تناقض مدرنیته و سنت در خانواده‌های افغانستانی ممنوعیت اشتغال و تحصیل زنان و اختلال ارتباط‌گیری زوجین را در پی دارد که این تقابل نیز از جمله عواملی است که باعث خشونت‌های خانگی در افغانستان می‌شود.

راهکارها

صاحب‌نظران برای کاهش خشونت خانگی در افغانستان به راهکارهایی مانند افزایش آگاهی، آموزش مهارت‌های زندگی به خانواده‌ها، اجرای برنامه‌های تقویتی به‌جهت همدلی میان اعضای خانواده به‌ویژه کودکان و آگاهی‌بخشی در مورد پیامدهای خشونت‌های خانوادگی، توصیه کرده‌اند. در مرحلۀ دوم تقویت اقتصاد خانواده‌ها از مهم‌ترین راهکارها است؛ به هر میزان که در جامعه بیکاری و فقر کم‌تر باشد، به همان تناسب آمار خشونت خانگی نیز پایین می‌آید. در مراحل بعدی ایجاد و گسترش مراکز مشاوره خانواده، حمایت از قربانیان، تشکیل شبکه‌های مردمی مشتمل بر مساجد، مراکز فرهنگی و همچنین اقدامات قانونی مانند بررسی و بازنگری قوانین و مقررات مدنی و کیفری به هدف مجازات افراد و یا مردانِ عامل ایجاد خشونت در خانواده به کاهش خشونت خانگی در جامعۀ افغانستان کمک می‌کند. همچنین فعالیت‌های فرهنگی به‌هدف تقویت اخلاق حسنه در میان اعضای خانواده، پایین آوردن سطح توقع اعضای خانواده، محبت‌ورزی، عفو و گذشت، ایجاد فضای امنیت روانی، مثبت‌نگری، پاسداری از ارزش‌های خانواده و تقویت توانایی‌های فردی اعضای خانواده به‌ویژه زنان و کودکان نیز از جمله راهکارهای کاهش خشونت خانگی است.

منابع

• ابراهیم‌خیل، شکیلا، «ثبت بیش از 3400 قضیه خشونت علیه زنان در افغانستان»، خبرگزاری دویچه وله، تاریخ درج مطلب: 6 آذر 1399ش.
• احمدی، سمیه، «نگاه گذرا بر عوامل مؤثر بر خشونت علیه زنان»، وب‌سایت افغانستان سنتر در دانشگاه کابل، تاریخ درج مطلب: 26 فوریه 2020م.
• انصاری، قربانعلی، «پیامدهای خشونت علیه زنان در خانواده»، وب‌سایت روزنامه افغانستان ما، تاریخ درج مطلب: 4 قوس 1396ش.
• جوشنی، مریم، «ممنوعیت کار و تحصیل؛ تراژدی خشونت خانگی علیه زنان افغانستان»، وب‌سایت آریا پرس، تاریخ درج مطلب: 16 سپتامبر 2023م.
• خانی، سعید و همکاران، «بررسی خشونت خانوادگی در میان خانواده‌های شهر دهگلان؛ با تاکید بر خشونت علیه زنان»، نشریه جامعه‌شناسی مطالعات جوانان، دوره 1، 1389ش.
• «خشونت و تنبیه در دوران کودکی و پیامدهای آن در بزرگسالی»، خبرگزاری شفقنا، تاریخ بازدید: 29 فوریه 2024م.
• درمان، اسماعیل، «خشونت خانوادگی و پیامدهای اجتماعی آن»، وب‌سایت روان آنلاین، تاریخ درج مطلب: 23 سپتامبر 2011م.
• «زنان امروزی در کشاکش جهالت مدرن و جهالت کهن، دست به دست می‌شوند»، وب‌سایت آوا پرس، تاریخ درج مطلب: 5 تیر 1397ش.
• «زنان، قربانیان لب فروبسته خشونت خانگی در افغانستان»، خبرگزاری دویچه وله، تاریخ درج مطلب: 26 مهر 1395ش.
• «عامل خشونت خانوادگی، جهل و راهکار آن، آگاهی است»، خبرگزاری صدای افغان، تاریخ درج مطلب: 15 شهریور 1397ش.
• «عوامل، پیامدها و راهکارهای مبارزه با خشونت در خانواده‌ها»، وب‌سایت آوا پرس، تاریخ درج مطلب: 21 آبان 1395ش.
• محمدی، مریم و حیدری، لیلا، «زنان در آیینه خشونت‌های خانوادگی در افغانستان»، وب‌سایت شورای متخصصان هرات، تاریخ درج مطلب: 19 بهمن 1399ش.
• «مهار کردن خشونت علیه زنان و دختران در افغانستان»، وب‌سایت UN Women، تاریخ بازدید: 21 اسفند 1402ش.
• میری، زهرا، «خشونت علیه زنان»، آژانس خبری پژواک، تاریخ درج مطلب: 22 ژوئن 2018م.
• نادر، «تنبیه کودکان در خانه؛ آزاری که خانواده‌ها فکر می‌کنند تربیت است»، وب‌سایت اطلاعات روز، تاریخ درج مطلب: 27 ژانویه 2020م.