نسل ولایی

نسل ولایی؛ نسل پیرو و دوستدار ولی‌ِّخدا.
نسل ولایی، به مردمانی گفته می‌شود که ولایت خدا، پیامبران و اهل‌بیت را پذیرفته و در زمان غیبت، ولی‌فقیه را به‌عنوان جانشین مشروع آنان می‌پذیرد. این نسل با پیوند عاطفی و اعتقادی عمیق، آگاهانه و خردمندانه از ولی‌فقیه پیروی می‌کند. ویژگی‌های این نسل شامل تاب‌آوری، خودباوری، مقاومت در برابر تهاجمات و استقلال هویتی و فرهنگی است. این نسل در خانواده‌هایی رشد می‌کند که مادران، ولایت‌پذیری در سبک زندگی را در فرزندان نهادینه می‌کنند.

تعریف نسل ولایی

نسل ولایی نسلی است که رهبری پیشوای الهی را می‌پذیرد و باور دارد که پس از پیامبر اسلام، اهل‌بیت او به‌عنوان امام از سوی خداوند بر مردم ولایت دارند. این نسل، ولایت را به‌عنوان اساس نظام سیاسی اسلام می‌شناسد و پذیرش آن را ملاک اصلی مسلمانی خود قرار می‌دهد. نسل ولایی با التزام به این اصل، در مسیر حفظ و تقویت ارزش‌های اسلامی گام برمی‌دارد و در برابر هرگونه انحراف یا تهدید، از حریم ولایت دفاع می‌کند.

این نسل در دوران غیبت امام، پیوندهای عاطفی، فکری و عقیدتی عمیقی با ولیّ جامعه دارد و ولیّ را نه به‌عنوان فردی جدا از مردم، بلکه به‌عنوان کسی می‌داند که با مردم ارتباطی محبت‌آمیز و انسانی برقرار می‌کند. این نسل، ولی را عبد خدا می‌داند که خود را در خدمت مردم قرار داده و از حکومت به‌عنوان ابزاری برای کسب منافع مادی یا قدرت شخصی استفاده نمی‌کند؛ بلکه هدف اصلی حکومت ولایی، تربیت دینی و اجتماعی و رساندن انسان به رستگاری دنیوی و اخروی است. این نسل، مشروعیت ولایت را منوط به اذن الهی، رعایت عدالت، تقوای سیاسی و پذیرش مردمی می‌داند.

اهمیت تربیت نسل ولایی

از منظر شیعیان، پذیرش ولایت اساس و بنیاد دین است و به‌عنوان باطن دین شناخته می‌شود. اگر فردی ولایت را نپذیرد، ارتباط حقیقی با خدا برقرار نمی‌کند. حتی اگر کسی تمام آداب نماز را به‌درستی رعایت کند، نماز او در صورت نپذیرفتن ولایت، اثری نخواهد داشت. بر اساس روایات، هر کسی که از آغاز تا پایان عمر خود بدون ولایت به عبادت بپردازد، عباداتش پذیرفته نمی‌شود.

انواع ولایت‌پذیری انسان‌ها

در فرهنگ مسلمانان، انسان همواره در زندگی خود با دو مسیر کاملا متفاوت، شامل ولایت خدا و ولایت شیطان، مواجه است. ولایت خدا به‌معنای آن است که انسان خود را تحت سرپرستی و هدایت خداوند قرار دهد. این حالت، زمانی اتفاق می‌افتد که فرد به خدا ایمان بیاورد. در این حالت، خداوند مسئولیت تدبیر و ادارۀ امور انسان را بر عهده می‌گیرد و او را از تیرگی‌های جهل و گناه خارج کرده و به سوی نور هدایت می‌کند.

ولایت شیطان، زمانی رخ می‌دهد که انسان خدا را نادیده بگیرد و در جهان‌بینی، خود را محور قرار دهد. شیطان چنین افرادی را می‌فریبد، از مسیر حق منحرف می‌سازد ‌ و در تاریکیِ گمراهی گرفتار می‌کند. نسل ولایی نسلی است که تحت ولایت خدا قرار دارد و با ایمان و عمل صالح، خود را از تاریکی‌ها نجات داده و به سوی نور حرکت می‌کند.

سلسله‌مراتب ولایت‌پذیری از نظر نسل ولایی

ولایت خداوند

خدا به‌عنوان خالق هستی و قادر مطلق در رأس سلسله مراتب ولایت قرار دارد و ولایت مطلقه بر تمامی موجودات و امور دنیوی و اخروی دارد. این ولایت عام و بدون محدودیت است.

ولایت پیامبر و ائمه

ولایت پیامبر اسلام و اهل‌بیت، از سوی خداوند به آنان اعطا شده و اطاعت از آنان واجب است.

ولایت فقیه عادل

در زمان غیبت امام، ولایت به فقیه عادل و دانای به فقه اسلامی، واگذار شده است. فقیه در این جایگاه، سرپرستی امور اجتماعی و سیاسی جامعه مسلمانان را بر عهده دارد. منظور از ولایت فقیه، حکومت، رهبری و مدیریت امور اجتماعی و سیاسی مسلمانان توسط فقیه عادل است که بر اساس مصلحت عمومی جامعه و با هدف اجرای قوانین اسلامی عمل می‌کند.

ولایت‌ والدین

ولایت‌پذیری نسبت به والدین یکی از اصول مهم در فرهنگ اسلامی است که نقش اساسی در تربیت فرزندان و ایجاد جامعه‌ای منظم و مسئولیت‌پذیر دارد. در دین اسلام، احترام به پدر و مادر و پذیرش ولایت آنها به‌عنوان سرپرست خانواده، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. احترام به پدر و مادر از ارکان مهم ولایت‌مداری در اسلام است. اطاعت از والدین و احترام به آنها در رفتار و در اطاعت از دستورات آنها نمود پیدا می‌کند؛ مگر این‌که دستورات آنها با فرمان‌های الهی در تضاد باشد. حفظ حرمت و جایگاه پدر در خانواده بسیار مهم است؛ زیرا فرزندانی که به پدر و مادر خود احترام نگذارند، در جامعه نیز قانون‌مدار و مسئولیت‌پذیر نخواهند بود.

ولایت مؤمنان بر یکدیگر

ولایت اجتماعی، نیرویی معنوی است که افراد را به‌هم پیوند می‌دهد و سرنوشت دنیوی و اخروی آنها را به‎‌هم گره می‌زند. این ولایت تنها به رابطۀ افراد با رهبر جامعه محدود نبوده و شامل رابطۀ افراد با یکدیگر نیز می‌شود. طبق آیات قرآن مؤمنان نسبت به هم ولایت دارند؛ یعنی اجازۀ نظارت و امرونهی در امور یکدیگر دارند. این ولایت اجتماعی عمومی، عرضی و طرفینی است؛ بدون این‌که یکی بر دیگری برتری داشته باشد.

معیارهای ولایی بودن یک نسل

• اطاعت از خداوند؛ ولایی‌بودن مستلزم اطاعت از دستورات الهی است.
• پیروی از اهل‌بیت؛ صرف ادعای شیعه‌بودن کافی نیست؛ بلکه باید در عمل، از اهل‌بیت پیروی کرد.
• اهتمام به نماز اول وقت؛ نماز اول وقت از نشانه‌های مهم شیعیان و ولایت‌مداران واقعی است.
• برائت از دشمنان اهل‌بیت؛ نسل ولایی باید از دشمنان اهل‌بیت بیزاری جوید.
• پیروی از ولایت فقیه در عصر غیبت؛ در زمان غیبت، شیعیان باید به راویان حدیث و فقهای عادل مراجعه کنند و از ولیّ‌فقیه پیروی کنند. در حدیثی، رد کردن سخن فقیه عادل، مانند رد کردن سخن اهل‌بیت و رد کردن سخن خداوند دانسته شده است.
• پیروی از والدین؛ پیروی و اطاعت از والدین در نسل ولایی از جایگاه والایی برخوردار است.

ویژگی‌های نسل ولایی در ایران

تاب‌آوری

نسل ولایی در برابر مشکلات و چالش‌ها، تاب‌آوری بالایی دارد. ایرانیان با پذیرش اسلام و پای‌بندی همیشگی به ولایت خدا و اهل‌بیت، در طول تاریخ در برابر انواع تهاجمات و فشارها، مقاومت کرده‌اند. این تاب‌آوری، نشأت‌گرفته از توجه ویژۀ جامعۀ ایرانی به صبر، استقامت، توکل، درک مقتضیات موقعیت‌ها و انتظار است که به آنها قدرت مقابله با بحران‌ها را داده است.

استقلال

نسل ولایی در ایران توانسته است در برابر تهاجمات نظامی و غیرنظامی که علیه کشور صورت گرفته، مقاومت کند و استقلال این کشور را حفظ کند. این ویژگی با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، تقویت شد و ایران در برابر دسیسه‌ها و کودتاهای غربی توانسته با استفاده از ظرفیت‌های داخلی خود پابرجا و مستقل بماند.

هویت منسجم

نسل ولایی هویتی منسجم و یکپارچه دارد که از عناصر و مفاهیم فرهنگی، تاریخی و تمدنی غنی مانند حکمت شیعی و ذخایر تمدن ایران شکل گرفته است.

خودباوری

یکی از ویژگی‌های نسل ولایی، خودباوری است که جایگزین خودتحقیری شده است. این نسل به توانمندی‌ها و ظرفیت‌های داخلی خود ایمان دارد و در عرصه‌های مختلف، به‌ویژه در پزشکی، نظامی و تکنولوژی، موفقیت‌های چشمگیری به‌دست آورده‌ است. شعار «ما می‌توانیم» که در دوران انقلاب و دفاع مقدس توسط امام خمینی مطرح شد، همچنان میان نسل ولایی پررنگ است.

پافشاری بر آرمان‌ها

نسل ولایی از آرمان‌های امام خمینی و انقلاب اسلامی پیروی می‌کند که مبتنی بر خودباوری و استقلال است و این آرمان‌ها را در عمل تحقق بخشیده است.

نفی غرب‌گرایی

نسل ولایی در مقابل غرب‌گرایی و خودتحقیری که در بخش‌هایی از جامعه وجود دارد، ایستاده و این ویژگی‌ها را رد کرده است. این نسل به قدرت و توانمندی داخلی خود اعتقاد دارد و هرگونه تلاش برای زیر سؤال بردن موفقیت‌های داخلی کشور را رد می‌کند.

حمایت از پیشرفت‌های ملی

نسل ولایی، دستاوردهای ملی و پیشرفت‌های کشور در عرصه‌های مختلف را تأیید می‌کند و در برابر کسانی که این دستاوردها را کم‌ارزش یا نامناسب می‌دانند، موضع‌گیری می‌کند. نسل ولایی در زمینه‌های علمی و فناوری پیشرفت‌های قابل توجهی داشته است. حضور ایران در جمع کشورهای پیشرفته در زمینه‌های نانو، سلول‌های بنیادی و غنی‌سازی اورانیوم، نشانه‌ای‌ از موفقیت‌های نسل ولایی است.

تعهد به فرهنگ ایثار و شهادت

نسل ولایی متعهد به فرهنگ ایثار و شهادت است و از علایق خود در راه هدف‌های متعالی می‌گذرد تا به رضایت خدا دست‌یابد.

نقش انقلاب اسلامی در تربیت نسل ولایی

محمدتقی مصباح یزدی، جامعۀ ایران پس از انقلاب را جامعه‌ای می‌داند که در آن عنصر ولایت حاکمیت یافته است و بر اساس آن، نسلی ولایی شکل گرفته که هویت ویژه‌ای دارد. این نسل در فرهنگ خود تحولی بنیادین را تجربه کرده است. البته ظرفیت‌های فرهنگی پیش از انقلاب اسلامی نیز وجود داشته‌اند و فرهنگ ایرانی ریشه‌های تاریخی و تمدنی عمیقی دارد، اما بسیاری از این ظرفیت‌ها پس از انقلاب اسلامی به فعلیت رسیده است.

بازتعریف گروه‌های اجتماعی در نسل ولایی

با شکل‌گیری نسل ولایی و هویت انقلابی میان ایرانیان، گروه‌های اجتماعی، بازتعریف شده‌اند و از دل نسل ولایی، گروه‌های جهادی و مدافعان حرم پدید آمده‌اند. این امر باعث پیدایش هویت جدیدی در جامعه می‌شود که همان هویت ولایی است.

در کنار این هویت، هویت‌های دیگری نیز وجود دارند؛ برای مثال، بخشی از جامعه به سبک زندگی غربی یا فرهنگ و سبک زندگی شرقی یا سُنن قومی و قبیله‌ای و باستانی در ایران، تمایل دارند. با این حال، حرکت اصلی جامعه به سمت گسترش نسل ولایی است.

نوع ولایت‌پذیری نسل ولایی

بر اساس آموزه‌های دینی، اطاعت از ولی‌فقیه همانند اطاعت از پیامبر و امام است، اما این نوع اطاعت از دیدگاه اسلام باید با بصیرت و عقلانیت همراه باشد. برخی دشمنان ولایت فقیه با ترویج شبهه‌هایی می‌کوشند تا ولایت‌پذیری را اطاعت کور و بی‌خردانه جلوه دهند تا مردم را از مسیر حق منحرف کنند؛ اما طرفداران ولایت فقیه بر این موضوع تاکید دارند که هیچ فردی بدون ولایت نیست و اگر کسی از ولایت حق سرپیچی کند، در نهایت به ولایت باطل و شیطان خواهد گروید. از این منظر، اطاعت از ولی‌فقیه در نظام اسلامی نه‌تنها عقلانی، بلکه یک عمل ضروری برای تحقق احکام خداوند و پیروی از آموزه‌های دینی است.

زن و تربیت نسل ولایی

زنان شیعه در طول تاریخ، با بهره‌گیری از آموزه‌های دینی و تمرکز بر نقش مادری و به‌ویژه نقش تربیتی آن، گام‌های بزرگی برای تربیت نسل ولایی برداشته‌اند. آنان با انتقال ارزش‌های ولایت و محبت به ولی‌ّ‌خدا به فرزندان‌شان، نقش کلیدی ایفا کرده‌اند. در دوران غیبت امام، این مادران با ایجاد فضایی معنوی در خانه و ابراز وفاداری به امام زمان، این محبت و اعتقاد را به نسل بعد منتقل کرده‌اند و در حفظ و ترویج این باور، نقش اساسی داشته‌اند.

دوره‌های تربیتی نسل ولایی توسط زنان و مادران عبارت است از:

انتخاب همسر شایسته

تربیت نسل ولایی از اهداف بلندمدت خانواده‌ها به‌ویژه مادرانی است که در پی پرورش فرزندانی با محبت به اهل‌بیت و امام زمان هستند. یکی از مهم‌ترین عوامل در این مسیر، بهره‌مندی از مهارت‌های انتخاب همسر شایسته و آگاهی از معیارهای انتخاب همسر است؛ تربیت نسل ولایی، نیازمند پدری است که هم به اصول دینی پایبند باشد و هم عشق به امام زمان را در دل خود داشته باشد. در این راستا، دختران باید در همسرگزینی دقت کنند تا فردی را برگزینند که بتواند در تربیت نسل ولایی نقش مؤثری ایفا کند.

دوران بارداری و هنگام تولد

دوران بارداری، به‌عنوان مرحله‌ای حیاتی در شکل‌گیری شخصیت فرزند، تاثیر بسیاری دارد. احساسات، افکار و رفتارهای مادر در این دوران مستقیماً بر جنین اثرگذار است. مادران با تقویت حالات معنوی در دوران بارداری، می‌توانند در تربیت نسلی با عشق به ولایت، نقش ایفا کنند. همچنین، تغذیه مادر از لقمۀ حلال در این دوران می‌تواند بر شخصیت معنوی فرزند تاثیر زیادی بگذارد.

در تربیت نسل ولایی، برخی آموزه‌های کوچک در بدو تولد تاثیرات مهمی در سرنوشت انسان دارند. یکی از این آموزه‌ها باز کردن کام نوزاد با آب فرات یا تربت کربلا است. این عمل با توجه به روایات، موجب محبت و نزدیکی فرد به اهل‌بیت می‌شود. دیگر آموزه‌ها شامل اذان و اقامه در گوش نوزاد، نام‌گذاری مناسب فرزند، عقیقه و تغذیۀ نوزاد با شیر مادر اهمیت بسیاری در این زمینه دارند.

دوران شیردهی

شیر مادر تاثیر زیادی بر شخصیت معنوی کودک دارد. مادرانی که هنگام شیردهی با وضو هستند و حالات معنوی را در خود تقویت می‌کنند، این معنویت را به فرزند خود منتقل می‌کنند. تحقیقات روان‌شناسی دربارۀ دلبستگی کودک- مادر و خواص آغوش مادر نیز نشان داده‌اند که عواطف مادر، هنگام شیر دادن به فرزند منتقل می‌شود.

تربیت دینی کودک

با توجه به محدودیت‌های درک و فهم کودک از مفاهیم اخلاقی، مهم‌ترین تلاش مادر در تربیت دینی کودک، ایجاد علاقه در کودک به ارزش‌های اخلاقی، از جمله ارتباط با ولی‌ّ‌خدا است. در این مرحله، نقش تربیتی مادر بیش از نقش تربیتی پدر، در شکل‌گیری شخصیت و هویت دینی کودک اثر دارد. اهمیت نقش مادر به این دلیل است که او بیشترین ارتباط را با فرزند در این دوران دارد و تاثیر زیادی بر جامعه‌پذیری فرزند و ساختار شخصیتی او می‌گذارد.

طبق نظر متخصصان تعلیم و تربیت، کودک همچون دوربین فیلم‌برداری دقیقی است که هوشمندانه رفتارهای مادر را ضبط می‌کند و مادر بدون آن‌که بخواهد مفاهیم را به‌طور رسمی به فرزند خود آموزش دهد، با رفتار و کردار خود در حال آموزش کودک است.

در نظام تربیتی اسلام به‌ویژه آموزش کودکان در اسلام، ترکیب گفتار و عمل به‌ویژه تاکید بر هماهنگی بین آنها، از اصول اساسی تربیت است. در این رویکرد، عمل از گفتار مهم‌تر دانسته شده است. مادری که می‌خواهد فرزندی مهدی‌باور تربیت کند، باید محبت و دلبستگی عمیقی به حضرت مهدی داشته باشد و این عشق را در رفتار و منش خود نشان دهد. فضای خانه‌ای که با یاد و ذکر حضرت مهدی آمیخته باشد، زمینه‌ساز پرورش شخصیتی عاشق امام می‌شود. همچنین، پرهیز مادر از اعمال ناروا و ناخوشایند برای ولیّ‌خدا، باور به حضور واقعی امام را در دل فرزند تقویت می‌کند.

دوران نوجوانی و جوانی

در دوران نوجوانی که مرحلۀ اطاعت در تربیت اسلامی است، تقویت محبت به ولی‌ّخدا باید با ترکیب احساس و عقل همراه باشد. والدین با مدیریت فضای خانه و ارائۀ برنامه‌های عملی می‌توانند عشق به امام زمان را در دل نوجوان نهادینه کنند. اگر خانواده این نقش را به‌درستی ایفا نکند، نهادهای دیگر به‌ویژه از طریق نقش تربیتی همسالان، ممکن است مسیر تربیتی نوجوان را منحرف سازند. از روش‌های مؤثر در این دوره، نهادینه‌سازی تقسیم‌بندی امور به خوب و بد در سطوح مختلف و تقویت قدرت عقلانی برای تاثیرگذاری بر احساسات نوجوان است.

در نظام تربیتی اسلام، دورۀ جوانی، دوران وزارت و همراهی است. اگر تربیت در مراحل پیشین به‌درستی انجام شده باشد، جوان به مرحلۀ اخلاق مستقل می‌رسد؛ جایی که وجدان و درون فرد، رفتار او را هدایت می‌کند. در این مرحله، محبت و معرفت به ولی‌ّ‌خدا در جوان نهادینه شده و او به‌صورت خودجوش جذب امام زمان می‌شود و حتی می‌تواند فرهنگ مهدویت را ترویج کند. اگر زیبایی‌های حکومت مهدوی ترسیم شود، جوانان تحقق آرمان‌های خود را در آن خواهند یافت. با هدایت صحیح، آنان می‌توانند به نیرویی قدرتمند برای زمینه‌سازی حکومت جهانی حضرت مهدی تبدیل شوند.

آثار تربیت نسل ولایی

موفقیت و پیروزی جامعه

هر جا که ولایت در جامعه اسلامی به درستی بروز و ظهور یافته، موفقیت و پیروزی حاصل شده است. این نشان‌دهنده آن است که ولایت‌پذیری افراد جامعه، عامل پیشرفت و سربلندی است. ولایت‌پذیری از آسیب‌های اجتماعی و سیاسی نیز جلوگیری می‌کند.

عبور از سختی‌ها و فتنه‌ها

در مواقعی که جامعه پشت سر ولایت ایستاده است، توانسته از بحران‌ها و فتنه‌ها عبور کند. این موضوع اهمیت ولایت‌پذیری را در حفظ ثبات و امنیت جامعه نشان می‌دهد.

رحمت الهی

نتیجه ولایت‌پذیری، قرار گرفتن تحت رحمت الهی است. وقتی افراد جامعه نسبت به یکدیگر و امام جامعه ولایت‌پذیر باشند و خداوند را باور داشته باشند، مورد لطف و رحمت خداوند قرار می‌گیرند.

تقویت نظام اسلامی

ولایت‌پذیری باعث استحکام نظام اسلامی می‌شود. این موضوع تنها محدود به مباحث مذهبی نیست؛ بلکه شامل جنبه‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی نیز می‌شود.

امربه‌معروف‌ و نهی‌ازمنکر

ولایت‌پذیری باعث می‌شود افراد جامعه به یکدیگر امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر کنند، نماز را اقامه کنند، زکات بپردازند. این رفتارها جامعه را به سمت تعالی و پیشرفت سوق می‌دهد.

ایجاد جامعه‌ای متحد و هماهنگ

ولایت‌پذیری باعث ایجاد وحدت و هماهنگی در جامعه می‌شود. وقتی افراد جامعه به یکدیگر و به رهبری جامعه پایبند باشند، جامعه به سمت همدلی و همکاری پیش می‌رود.

تحکیم خانواده

یکی از آثار مهم ولایت‌پذیری تحکیم بنیاد خانواده، احترام به والدین و تکریم سالمندان است. چون در این نگاه بعد از اطاعت از خدا، پیامبر و امامان احترام و احسان به والدین و اطاعت از ولی در قلمرو خانواده ضروری است.

قبولی اعمال

ولایت‌پذیری باعث می‌شود اعمال انسان، هرچند کوچک، مورد قبول خداوند قرار گیرد. محبت به اهل‌بیت و پذیرش ولایت آنها، اعمال را زینت می‌بخشد و موجب قبولی آنها می‌شود.

رسیدن به شفاعت ائمه و ورود به بهشت

ولایت‌پذیری موجب شفاعت ائمه در روز قیامت می‌شود. ائمه، شفیعانِ مؤمنان هستند و ولایت‌مداران با شفاعت آنها وارد بهشت می‌شوند.

منابع

• قرآن کریم.
• «آثار و ثمرات ولایت‌پذیری»، وب‌سایت مسجدنا، تاریخ بازدید: 5 اسفند 1403ش.
• «ارتزاق لقمۀ حلال لازمۀ تربیت مهدوی و ولایی»، وب‌سایت پرسمان، تاریخ درج مطلب: 18 اردیبهشت 1392ش.
• «ارتقا فرهنگ شهادت و ایثار در بین نسل جوان»، وب‌سایت نوید شاهد، تاریخ درج مطلب: 14 مرداد 1389ش.
• امیریان، مهناز، «ولایت‌پذیری؛ برجسته‌ترین خصوصیت‌ خانواده دینی»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن، تاریخ درج مطلب: 18 شهریور 1397ش.
• باقی نصرآبادی، علی، «ولایت و ولایت‌مداری از دیدگاه شهید مطهری»، حصون، شمارۀ 15، 1387ش.
• دادسرشت، محمد و مقیسه، نفیسه، «درآمدی بر نظریۀ قرآنی ولایت اجتماعی»، دوفصلنامۀ مطالعات فرهنگی قرآن، شمارۀ دوم، پاییز و زمستان 1402ش.
• «رفتارعده‌ای ازمردم و جوانان بسیجی موسوم به ذوب‌شدگان در ولایت که به نظر شبیه پرستش و مطلق‌بینی رهبری است و منجر به تعصب کور و خالی از معرفت شده است صحیح است؟»، وب‌سایت ایکس-شبهه، تاریخ درج مطلب: 12 فروردین 1389ش.
• «غدیر و تربیت نسل ولایی»، وب‌سایت هفته‌نامۀ حزب مؤتلفۀ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 14 مهر 1393ش.
• لاری، سید عبدالحسین، «سلسله‌مراتب ولایت»، وب‌سایت بصیرت، تاریخ درج مطلب: 18 دی 1402ش.
• «مشخصات نظام ولایی چیست»، وب‌سایت پرسمان، تاریخ درج مطلب: 23 خرداد 1395ش.
• «معیار ولایی بودن»، وب‌سایت پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 5 شهریور 1397ش.
• «نقش مادران در تربیت نسلی منتظر و ولایی»، خبرگزاری رضوی، تاریخ درج مطلب: 5 آذر 1401ش.
• «ولایت خدا و ولایت شیطان»، وب‌سایت پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 24 خرداد 1389ش.
• «ولایت پذیری یک موضوع فرامرزی است»، وب‌سایت رادیو گفت‌وگو، تاریخ درج مطلب: 21 تیر 1401ش.
• «ویژگی‌های هویتی مردم ایران از نگاه علامه مصباح»، وب‌سایت فکرت، تاریخ درج مطلب: 13 آذر 1402ش.